Παγκ. Τράπεζα και σταδιακή προετοιμασία για αποδοχή των εκπαιδευτικών πολιτικών της:Tιμή και κέρδος

ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΒΑΛΑΝΙΔΟΥ*  

Η παρουσία της Παγκόσμιας Τράπεζας στα Κυπριακά εκπαιδευτικά τεκταινόμενα  δεν πρέπει να ξαφνιάζει. Προετοιμαζόταν ο ερχομός της εδώ και κάποιες δεκαετίες με τη βοήθεια όλων των μέχρι σήμερα Κυβερνήσεων. Μπορεί και να μη το γνώριζαν, αλλά μέσω των διαφόρων παραγόντων που βρίσκονταν είτε σε σημαντικές θέσεις του Πανεπιστημίου και αναλάμβαναν σχετική δράση, είτε σε υψηλές θέσεις στο Υπ.Π.Π. –Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, είτε ως «εμπειρογνώμονες», προωθείται συστηματικά η φιλοσοφία και πολιτικές της -και μπορεί να πούμε- με επιτυχία.  Και αυτό ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’90 και συνεχίστηκε ακόμη και επί διακυβέρνησης αριστεράς, χωρίς προφανώς να αναφέρεται ότι αυτό αποτελεί «πολιτική που προωθείται από την Παγκόσμια Τράπεζα». (Στην ιστοσελίδα της υπάρχουν οι εκθέσεις της για τη «βελτίωση της εκπαίδευσης», από το 1962.) Συνοπτικά οι πολιτικές αυτές προτείνουν και προωθούν:

• Εισαγωγή στην εκπαίδευση Εθνικών Επιπέδων, που στη συνέχεια «μετονομάστηκαν» σε Δείκτες με κριτήρια αναφοράς με επεξεργασία «μετρήσιμων στόχων», μετρήσιμων μαθησιακών αποτελεσμάτων.
• Έλεγχος-αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μανθανόντων με προκατασκευασμένα εξεταστικά δοκίμια (και δημιουργία τράπεζας θεμάτων) με (α) εθνικές εξετάσεις γενικές (για όλα τα επίπεδα, Πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας) και (β) Διεθνείς Εξετάσεις (π.χ. τύπου PISA). 
• Δαπάνες στην εκπαίδευση ανάλογα με το σχολικό-μαθησιακό αποτέλεσμα
• Αξιολόγηση, προαγωγή, πρόσληψη και αμοιβές εκπαιδευτικών με βάση τα μαθησιακά αποτελέσματα των μαθητών τους –ή των αποτελεσμάτων των εθνικών εξετάσεων που προωθούνται μέσα από τα Εθνικά Επίπεδα ή τις Διεθνείς Εξετάσεις.
• Μετατροπή του σχολείου σε μοντέλο διοίκησης «τύπου βιομηχανίας-επιχείρησης», όπου κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι «εισαγωγή»/ επένδυση- «παραγωγή προϊόντος»/ μαθησιακά αποτελέσματα μανθανόντων.
• Μέτρο ποιότητας εκπαιδευτικού συστήματος η επιτυχία σε Διεθνείς Εξετάσεις (π.χ. PISA του ΟΟΣΑ). 
• Εισαγωγή διδάκτρων και αποτελεσματική πολιτική δαπανών στο δημόσιο τομέα, που μπορεί να περιλαμβάνει:
•  Οικονομική συνυπευθυνότητα με τοπικές κοινωνίες και επιχειρήσεις
• Επιλεκτική επιβολή διδάκτρων στο Λύκειο
• Δίδακτρα για όλο το δημόσιο τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης-σε συνδυασμό με δάνεια, κλπ
• Μετατροπή του εκπαιδευτικού σε «καλό μάνατζερ» για διοίκηση. 
• Ποσοτική μέτρηση των πάντων στην εκπαιδευτική διαδικασία με στόχο την επιτυχία στις τυποποιημένες εξετάσεις (ουσιαστικά «αφαίρεση» του παιδαγωγικού και δημιουργικού ρόλου της παιδείας)

Πιο κάτω θα αναφερθούν χαρακτηριστικές πολιτικές από το παρελθόν που δυστυχώς καλλιέργησαν και ετοίμασαν το έδαφος για «υποδοχή» της Παγκόσμιας Τράπεζας και της φιλοσοφίας της.  

1. Περιεχόμενο –Μάθηση –οργάνωση μαθησιακής διαδικασίας
1. Εθνικά Επίπεδα: Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90-μέχρι 2003, Ομάδα υψηλόβαθμων στελεχών του Υπ. Π. Π.-Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με επιφανείς Πανεπιστημιακούς (που διαχρονικά βρίσκονται πάντα στο προσκήνιο με διάφορους ρόλους και υψηλές θέσεις) σε συνεργασία με Διευθύνσεις Υπ.Π.Π., αναλαμβάνουν την ετοιμασία και προώθηση των Εθνικών Επιπέδων/μαθησιακών αποτελεσμάτων, που προνοούν εισαγωγή εθνικών εξετάσεων για αξιολόγηση των μανθανόντων, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και τάξεις.
2. Οι προσπάθειες σταμάτησαν με την Κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου, λόγω της Έκθεση για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση, η οποία τασσόταν ενάντια στα Εθνικά Επίπεδα. Ωστόσο γίνονταν προσπάθειες από τους υποστηριχτές τους να τα προωθήσουν, αλλά δεν υιοθετήθηκαν ως επίσημη πολιτική.
3. Η Φιλοσοφία για τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα αποτελούσε έκφραση της φιλοσοφίας της Έκθεσης για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση. Δυστυχώς το αποτέλεσμα της συγγραφής τους-όπως αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του Υπ.Π.Π.-με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν  ανταποκρίνονταν σε αυτή τη φιλοσοφία. Εκτός από τη ανομοιογένεια στη φιλοσοφία, μεγάλος αριθμός γνωστικών αντικειμένων προτείνει τρόπους αξιολόγησης με μαθησιακά αποτελέσματα και μαθησιακούς στόχους και είναι γραμμένα όπως και τα Εθνικά Επίπεδα-προσεγγίσεις που προτείνει η Παγκόσμια Τράπεζα από τη δεκαετία του ’90 (ποσοτικά, μετρήσιμα μαθησιακά αποτελέσματα). 
4. Οι Διεθνείς εξετάσεις, μέρος της φιλοσοφίας της Παγκόσμιας Τράπεζας, πρωτοπαρουσιάστηκαν στην Κύπρο με τα αποτελέσματα της TIMSS, (δεκαετία ’90). Προσπάθεια να πειστεί η κοινή γνώμη ότι τα αποτελέσματα τους κρίνουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος. Το ίδιο έπραξαν και πρόσφατα με το Διαγωνισμό PISA, που είχε «πολυδιαφημιστεί» από τους επικεφαλής των Υπ.Π.Π. και Ομάδας Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων, ότι η επιτυχία σε αυτές αποτελεί στόχο μας και ότι μπορούμε να «γίνουμε Φινλανδία»! Το προφανές είναι ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου χρειάζεται εκσυγχρονισμό και βελτίωση (π.χ. σε δομή, περιεχόμενο, τρόπο πρόσληψης, προαγωγής, επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, σχέση σχολείου με Πανεπιστήμια κλπ.) και δε χρειάζεται η μέτρηση της αποτυχίας σε ένα Διεθνή Διαγωνισμό, με εξεταστικά δοκίμια για διαφορετική ύλη και εξεταστική κουλτούρα, για να το αποδείξει.
5. Σε επίπεδο ΕΕ, οι Υπουργοί Παιδείας απέρριπταν στην αρχή τα Εθνικά Επίπεδα ως γενική πολιτική. Ωστόσο οι επικεφαλής της Ευρ.Επιτροπής στα θέματα Παιδείας, τα προωθούσαν με διάφορους τρόπους και στο τέλος «επέβαλαν» τη φιλοσοφία τους μέσω των μετρήσιμων παραμέτρων, π.χ. Δείκτες, Κριτήρια Αναφοράς, μαθησιακά αποτελέσματα και στόχους, όπως προτείνει και η Παγκόσμια Τράπεζα. Προώθησαν παράλληλα πολιτικές σύγκρισης των εκπαιδευτικών συστημάτων (που αντιβαίνει στις αρχές που διέπουν την επικουρικότητα στην Εκπαίδευση σε επίπεδο ΕΕ).  Οι πολιτικές αυτές «πέρασαν» και επέβαλαν ως μέτρο σύγκρισης τους Διεθνείς Διαγωνισμούς PISA του ΟΟΣΑ. Έτσι η Κύπρος παλεύει εδώ και κάποια χρόνια για να «ανταποκριθεί» στους «στόχους πολιτικής της Παγκόσμιας Τράπεζας»!   
2. Σύστημα πρόσληψης και αξιολόγησης-προαγωγής εκπαιδευτικών:  
1. Εγκρίνεται σχέδιο Αξιολόγησης ΑΘΗΝΑ (2006) με εντελώς αντίθετες παραμέτρους από αυτές που θέτει η Έκθεση για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση. (Επικεφαλής επιφανείς πανεπιστημιακοί που διαδραματίζουν μέχρι σήμερα ρόλο στις σχετικές περί παιδείας εξελίξεις-εκθέσεις και αξιολογήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος). Το Σχέδιο προωθούσε «τον εκπαιδευτικό-καλό διοικητή-μάνατζερ» και γραφειοκρατικές προσεγγίσεις για μέτρησης των «επιδόσεων» του. Η ομοιότητα της φιλοσοφίας των παραμέτρων του με το σχέδιο που κατέθεσε πρόσφατα η Παγκόσμια Τράπεζα, είναι εμφανής.
2. Στην ίδια φιλοσοφία  κινήθηκαν και τα κατοπινά σχέδια που κατατίθεντο από το Υπ.Π.Π., είτε ως σχέδια αξιολόγησης εκπαιδευτικών, είτε ως σχέδια πρόσληψης και αξιολόγησης. Έτσι μετά το ΑΘΗΝΑ-ακολούθησε ο Στρατηγικός Σχεδιασμός του Άκη Κλεάνθους (2007), το σχέδιο Ανδρέα Δημητρίου (2009 και αναθεωρημένο 2010), το σχέδιο Γιώργου Δημοσθένους (2012), το σχέδιο Κυριάκου Κενεβέζου (2013). Βασικό κοινό χαρακτηριστικό «η καταγραφή σε ερωτηματολόγια» και ποσοτική μέτρηση των χαρακτηριστικών του καλού εκπαιδευτικού και προτάσεις για αλλαγή τρόπου πρόσληψης/κατάργηση «καταλόγου» (που συμφωνούσε και η Έκθεση για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση)
3. Η ιδέα του «καλού διοικητή-εκπαιδευτικού» αντί του καλού παιδαγωγού, διαπερνά χωρίς διακοπή, μέχρι σήμερα, όλο το σώμα της εκπαιδευτικής κοινότητας, στη βάση και της επίσημης πολιτικής επιμόρφωσης από το Υπ.Π.Π.-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.   
3. Η Παγκόσμια Τράπεζα στις τελευταίες Εκθέσεις για την Κύπρο-Εκπαίδευση, προτείνει πολιτική βασισμένη ήδη στην ετοιμασία του «εδάφους», προωθώντας τη βασική φιλοσοφία της για τον εκπαιδευτικό-Εκπαιδευτικό σύστημα: Όλα μετρούνται με ποσοτικά κριτήρια και όλα έχουν «τιμή και κέρδος», ανάλογα  με το ποσοτικό αποτέλεσμα-μαθησιακό ή άλλο.

*Ερευνήτρια