«Παιδεία τῶν ἐν ἠμῑν μόνον ἐστίν ἀθάνατον καί θεῑον»
(Πλούταρχος)
ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*
Στ’ άριστα των διδαγμάτων της προγονικής μας σοφίας μπορεί και πρέπει να συμπεριληφθεί και το παραπάνω απόφθεγμα, που διατύπωσε ο μεγάλος στοχαστής της Χαιρώνειας, ο Πλούταρχος.
Με αυτό διαπιστώνεται μια αναμφισβήτητη αλήθεια, ότι δηλαδή απ’ όλα τα αγαθά που μπορεί να αποκτήσει ο άνθρωπος, η παιδεία, έχει την προτεραιότητα και μόνο αυτή μπορεί να θεωρηθεί αθάνατο και θείο αγαθό.
Η διπολικότητα του θέματος επιβάλλει να εξετάσουμε στην αρχή το γιατί η παιδεία είναι αθάνατο αγαθό. Την απάντηση θα τη βρούμε αν προσφύγουμε στον ίδιο τον Πλούταρχο. Αυτός, εξετάζοντας τ΄ ανθρώπινα πράγματα, αποφαίνεται: « Η ευγενική καταγωγή είναι βέβαια κάτι καλό, αλλά αγαθό των προγόνων· ο πλούτος είναι κάτι πολύτιμο, αλλά αβέβαιο. Η δόξα είναι καύχημα, αλλά δεν είναι ένα σταθερό πράγμα· η ωραιότητα είναι περιζήτητη, αλλά διατηρείται λίγο χρόνο. Η υγεία είναι και αυτή πολύτιμη, αλλά ευμετάβλητη· η σωματική δύναμη είναι αξιοζήλευτη αλλά ευκολονίκητη από την αρρώστια και τα γηρατειά».
Μόνο η παιδεία λοιπόν, είναι αθάνατο αγαθό. Αυτήν ούτε η τύχη μπορεί να παρασύρει, ούτε η συκοφαντία να κηλιδώσει, ούτε η αρρώστια να μαράνει, ούτε τα γηρατειά να παραβλέψουν. Απεναντίας, στις συμφορές αποτελεί καταφύγιο για τους δυστυχισμένους, ενώ η ροή του χρόνου, που τα πάντα αφαιρεί, στην παιδεία προσθέτει η γνώση και την πείρα.
Πέρα από αυτά, η παιδεία συνοδεύει τον άνθρωπο σ’ όλη τη διάρκεια του βίου του, αλλά και μετά το θάνατό του αφήνει αθάνατα τα έργα του. Γιατί πεθαίνει βέβαια ο άνθρωπος σαν υλική ύπαρξη, αλλά με τα πνευματικά του δημιουργήματα διασώζεται σαν πνεύμα και παραμένει μέσα στους αιώνες μια ζωντανή πάντοτε παρουσία.
Η παιδεία δίνει τη μόρφωση και η μόρφωση τη μεταμόρφωση. Με την παιδεία ο άνθρωπος προάγεται ηθικά, εξημερώνεται, ελευθερώνεται εσωτερικά και μετουσιώνει σε φως, πάθη, ελαττώματα και αδυναμίες. Έτσι προσεγγίζει το ιδεώδες εκείνο που εκφράζει ο λόγος του Μενάνδρου: « Ώς χαρίεν ἐστ’ äνθρωπος őταν äνθρωπος ᾗ». Όταν ο άνθρωπος φτάσει σ’ έναν τέτοιο ηθικό αναβαθμό, μπορούμε να πούμε για αυτό ότι εκπλήρωσε την αποστολή του στον κόσμο και ότι ανταποκρίθηκε στο χριστιανικό ιδεώδες του «κατ’ εἰκόνα καί ὁμοίωσιν Θεοῦ γενέσθαι».
Αφού η παιδεία μπορεί να χαρίσει και στη ζωή μας ευτυχία και μετά το θάνατό μας υστεροφημία, έχουμε χρέος να καλλιεργήσουμε νωρίς το δέντρο της μάθησης που μας προσφέρει τόσο πολύχυμους και εύχυμους καρπούς.
* Υποψήφιος Διδάκτωρ Αρχαίας Ιστορίας
Μέλος Κινήματος Οικολογία, Μπροστά
