ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ
Στις 2 Ιανουαρίου 2019 ο προσφυγικός Δήμος και η προσφυγική Σχολική Εφορεία Λύσης οργάνωσαν από κοινού συγκέντρωση στη μεγάλη αίθουσα του Λυκείου Αγίου Γεωργίου Λάρνακας για να τιμήσουν 32 αριστεύσαντες αποφοίτους Λυκείων όλης της Κύπρου του σχολικού έτους 2017-2018 που έχουν την καταγωγή τους από τη Λύση. Η πρωτοβουλία αυτή της Σχολικής Εφορείας άρχισε πριν εφτά χρόνια και επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο με μεγάλη επιτυχία. Αυτό από μόνο του δείχνει πως η πρωτοβουλία αγκαλιάστηκε με ενθουσιασμό και αγάπη από πολλούς Λυσιώτες, όχι μόνο συγγενείς των εκάστοτε τιμωμένων αλλά και άλλους Λυσιώτες που συγκινούνται με την ιδέα ότι οι κάτοικοι της Λύσης συνεχίζουν 45 χρόνια μετά την προσφυγοποίησή τους να επιμένουν όχι μόνο να διατηρούν τη μνήμη της Λύσης και την επιθυμία επιστροφής σ’ αυτή αλλά και να συντηρούν το γνωστό σ’ όλη την Κύπρο πολιτιστικό της ήθος.
Τα βασικά στοιχεία αυτού του πολιτιστικού ήθους είναι η εργατικότητα, η τιμιότητα, η αξιοπρέπεια, η αλληλεγγύη και η αίσθηση του ηθικού χρέους για το σύνολο. Το πιο σημαντικό ωστόσο στοιχείο της είναι η παρώθηση που παρείχε έμμεσα στους κατοίκους της για διάκριση, για αριστεία. Αυτή η παρώθηση είναι που εξηγεί όλες τις διακρίσεις της Λύσης, στους τομείς των εθνικών αγωνιστών με πιο σημαντικό τον Γρηγόρη Αυξεντίου, των ψαλτάδων της, των κτιστών της, των πολιτιστικών σωματείων της (της Λέσχης Αγάπη Λαού Λύσης (ΛΑΛΛ), ιδρύματος του εθνικού αγωνιστή Νικόλαου Καταλάνου) που διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη και συλλογή μουσικών οργάνων από τη δεκαετία του 1930 και οργάνωνε κάθε χρόνο τον Σεπτέμβριο μεγάλη θεατρική παράσταση), των αθλητικών σωματείων της (του Αθλητικού Συλλόγου Ισχύς Λύσης (ΑΣΙΛ) που διέθετε ιδιόκτητο γήπεδο με χορτάρι και αγωνίστηκε μερικά χρόνια και στην πρώτη κατηγορία του πρωταθλήματος, όταν κάλεσε στην Λύση για ποδοσφαιρικό αγώνα την πρωταθλήτρια Αγγλίας Άρσεναλ ), της μεγάλης εκκλησίας της που κτίστηκε με την εθελοντική εργασία των κατοίκων, της καθαριότητας των σπιτιών και των δρόμων της, και του στολίσματος των σπιτιών της.
Αυτό το ήθος φαίνεται ότι συνεχίζεται σήμερα. Αν κρίνει κανείς από τα επαινετικά σχόλια που ακούγονται συχνά για την τιμιότητα και υπευθυνότητα των Λυσιωτών εργολάβων και μαστόρων, για την επιχειρηματικότητα και προοδευτικότητα όσων ασχολήθηκαν μετά την προσφυγιά με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις, για την ευσυνειδησία και προθυμία των δημόσιων και ιδιωτικών υπαλλήλων και για την αξιοπρέπεια των λυσιωτών προσφύγων. Δεν είναι λοιπόν καθόλου παράξενο γιατί η Σχολική Εφορεία Λύσης με ετήσιο Προϋπολογισμό 1500 ευρώ μόνο σκέφτηκε να καθιερώσει τον θεσμό της οργάνωσης παγκοινοτικής συγκέντρωσης προς τιμήν των αριστούχων Λυσιωτών αποφοίτων λυκείων όλης της Κύπρου από τα Κοκκινοχώρια μέχρι την Πάφο. Για να εκτιμήσει κάποιος καλύτερα τη σημασία αυτής της πρωτοβουλίας θα πρέπει να λάβει υπόψη του, πρώτο, ότι είναι η μόνη σχολική εφορεία που οργανώνει κάτι τέτοιο , δεύτερο, ότι συναντά πολλές δυσκολίες για να συγκεντρώσει τα ονόματα των λυσιωτών αριστούχων, επειδή μερικοί λυκειάρχες πιστεύουν ότι κωλύονται από τον σχετικό νόμο να δώσουν στην Εφορεία τις αναγκαίες πληροφορίες, επειδή, κατά τη γνώμη τους, αποτελούν προσωπικά δεδομένα και, τρίτο, ότι αυτό γίνεται σε μια εποχή που τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο υπάρχει αντίδραση κατά της αριστείας με το επιχείρημα ότι οδηγεί σε ανταγωνισμό και ελιτισμό.
Από τη συνομιλία που είχα με μερικούς από τους βραβευθέντες μετά το τέλος της τελετής διαπίστωσα πως ένιωθαν πολύ ευτυχείς για τη βράβευσή τους όχι μόνο γιατί αναγνωρίστηκε η προσπάθειά τους αλλά και για την επιβεβαίωση που πήραν από την κοινότητά τους ότι η προσπάθειά τους συνάδει με, και συντηρεί, το πολιτιστικό ήθος του χωριού τους που δεν είχαν μεν την τύχη να το γνωρίσουν αλλά μπόρεσαν να το τιμήσουν έστω και μακριά του. Περισσότερο ευχαριστήθηκαν μερικοί που έμαθαν για πρώτη φορά το βράδυ εκείνο ότι κάποιοι συμμαθητές και φίλοι τους στο σχολείο τους ήταν από τη Λύση. Έκαναν παρέα αλλά ποτέ δεν έτυχε να μιλήσουν ο ένας στον άλλο για την καταγωγή τους.
Και αυτό μας δείχνει ακόμα πιο έντονα το ρόλο των προσφυγικών δήμων και των προσφυγικών σωματείων στη διατήρηση της μνήμης των χωριών τους και των δεσμών μεταξύ των συγχωριανών. Ο προσφυγικός Δήμος Λύσης, όπως όλοι οι προσφυγικοί δήμοι, ενημερώνει με ηλεκτρονικά μηνύματα και το τηλέφωνο τους δημότες του για όλα τα συμβαίνοντα στους Λυσιώτες, για πολιτιστικές και θρησκευτικές συγκεντρώσεις, για πρωτοβουλίες του Δήμου και για κηδείες λυσιωτών. Με την ενημέρωση αυτή οι Λυσιώτες δεν παίρνουν απλώς μια πληροφορία. Βοηθούνται επίσης να θυμηθούν και να βιώσουν ένα ευχάριστο ή δυσάρεστο γεγονός ,όπως θα το βίωναν αν ήταν στη Λύση και παρευρίσκονταν στο γεγονός και επομένως να ενισχύουν μέσα τους την ταυτότητα του Λυσιώτη.
Θέλω να τελειώσω με τα συγχαρητήριά μου στον Πρόεδρο της Σχολικής Εφορείας Λύσης κ. Ανδρέα Λυσάνδρου και στα μέλη του διοικητικού της συμβουλίου καθώς και στο Δήμαρχο Λύσης κ. Ανδρέα Καουρή και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου για όσα κάνουν για να κρατούν ζωντανή τη μνήμη και το πολιτιστικό ήθος της Λύσης καθώς και άσβεστη την ελπίδα για επιστροφή.
*Αν Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
