Πως η λογοτεχνία στο νηπιαγωγείο προωθεί την ανάγνωση

 ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ* 

Η ανάγνωση ιστοριών στα παιδιά αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τη μάθηση τους και είναι πολύ ευεργετική στην ολόπλευρη ανάπτυξη τους (Norton & Norton, 2010). Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει το νηπιαγωγείο μέσα από την προσέγγιση της λογοτεχνίας, η οποία δίνει στην νηπιαγωγό την ευκαιρία να αλληλεπιδράσει με το παιδί στα πλαίσια της αναγνωστικής δράσης. Τα παιδιά στο νηπιαγωγείο θεωρούνται αναγνώστες με μια ευρεία έννοια. Εφόσον δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση γίνονται ακροατές, θεατές και αναγνώστες με έμμεσο τρόπο. Εδώ είναι που η νηπιαγωγός παίζει καθοριστικό ρόλο. Μπορεί να μυήσει τα παιδιά στην τέχνη της λογοτεχνίας μέσα από τα μονοπάτια της φαντασίας και της δημιουργίας με παιγνιώδη τρόπο (Αναναγνωστόπουλος, 2002). 

Έρευνες καταδεικνύουν ότι η αναγνωστική συμπεριφορά καλλιεργείται στις μικρές ηλικίες και η ανάγνωση ιστοριών αρχίζει από τα πρώτα χρόνια της ζωής των παιδιών. (Karrass & Braungart-Rieker 2005). Επομένως η επαφή των παιδιών με τα βιβλία πρέπει να ξεκινά πολύ πρίν πάνε στο σχολείο με τη συμβολή των γονέων τους ώστε να αναπτυχθούν γλωσσικά και να έρθουν σε επαφή με ποικίλες μορφές και χρήσεις του προφορικού λόγου. Επιπρόσθετα δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά ν’αποκτήσουν αναγνωστικές εμπειρίες με δημιουργικό και παιγνιώδη τρόπο διαμορφώνοντας έτσι θετική στάση απέναντι στο διάβασμα (Raikes, Luze, Brooks-Gunn, et al., 2006).

Προς αυτή την κατεύθυνση αρκετά βοηθητική είναι η λογοτεχνία. Στα πλαίσια του νηπιαγωγείου, η νηπιαγωγός αξιοποιεί τα διάφορα είδη λογοτεχνίας, όπως λαϊκά λεκτικά παιχνίδια, παιχνιδοτράγουδα, γλωσσοδέτες, λαχνίσματα, νανουρίσματα, ταχταρίσματα, τραγούδια, λίμερικς, αινίγματα, παροιμίες, θρύλους και παραδόσεις, μύθους, παραμύθια, μικρές ιστορίες, ποιήματα, παιχνιδόλεξα, πραγματοποιώντας ποικίλες δραστηριότητες.

Οι Dickinson, Griffith, Michnick Golinkoff, & Hirsh-Pasek, (2012), αναφέρονται σε πληθώρα δραστηριοτήτων, μερικές από τις οποίες είναι οι εξής:

• Κατανόηση των στοιχείων του εξωφύλλου και του οπισθοφύλλου ενός βιβλίου. 
• Επεξεργασία του τίτλου, των εικόνων ή της αρχής της ιστορίας.
• Χρήση γνωστών παραμυθιών, τα οποία τα παιδιά μπορούν να διασκευάσουν φτιάχνοντας τις δικές τους ιστορίες.
• Βρίσκουμε διάφορες παραλλαγές γνωστών παραμυθιών ώστε τα παιδιά να μπορέσουν να κάνουν συγκρίσεις και να εκφραστούν προφορικά.
• Ζωντανεύουμε τους ήρωες μιας ιστορίας φτιάχνοντας διαλόγους ανάμεσα στους ήρωες σε μια αφηγηματική ιστορία.
• Διαβάζουμε μια ιστορία στα παιδιά και τους ζητούμε να δώσουν το δικό τους τίτλο.
• Παρουσιάζουμε λίστα με λέξεις και ζητούμε από τα παιδιά να συμπληρώσουν τους τίτλους γνωστών παραμυθιών.
• Δίνονται εικόνες γνωστών παραμυθιών και κάρτες με τους τίτλους και τους ήρωες τους και ζητείται από τα παιδιά να κάνουν τη συσχέτιση.
• Τα παιδιά έχοντας μπροστά τους τις εικόνες ενός παραμυθιού ακούνε τους διαλόγους της ιστορία και καλούνται να τους συνδέσουν με την αντίστοιχη εικόνα.
• Τοποθετούνται στο πάτωμα εικόνες γνωστών παραμυθιών και τα παιδιά καλούνται να τις τοποθετήσουν στη σωστή θέση και να διηγηθούν ξανά την ιστορία.
• Τα παιδιά μπορούν να φέρουν στο νηπιαγωγείο το αγαπημένο τους βιβλίο και να μιλήσουν γι’ αυτό.  Γίνεται αξιοποίηση του συγκεκριμένου βιβλίου από τη νηπιαγωγό, το αφηγείται στα παιδιά και προβαίνουν σε δραστηριότητες επεξεργασίας της ιστορίας.
• Γίνεται συζήτηση γύρω από το περιεχόμενο της ιστορίας, υποβάλλοντας ανοικτές ερωτήσεις στα παιδιά. 
• Ζητείται από τα παιδιά να εκφράσουν την άποψη τους και να σχολιάσουν τις πράξεις του ήρωα της ιστορίας.
• Η αφήγηση του παραμυθιού διακόπτεται από τη νηπιαγωγό και τα παιδιά καλούνται να δώσουν ένα δικό τους τέλος στην ιστορία, ή να ανατρέψουν την πλοκή της ιστορίας.

 Πέρα απ’αυτές τις δραστηριότητες, τα παιδιά μπορούν να ασχοληθούν και με πιο δημιουργικές δραστηριότητες που καλλιεργούν τη γλώσσα, τη φαντασία, τη δημιουργική σκέψη και την εφευρετικότητα τους. Γίνεται σύνδεση της λογοτεχνίας με μουσική, θέατρο, ζωγραφική, δραματοποίηση, δημιουργία αυτοσχέδιων παραμυθιών ή ποιημάτων. Αυτή η σύνδεση με τις τέχνες δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να εκφραστούν δημιουργικά και να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους με την έκφραση ιδεών, σκέψεων, συναισθημάτων και βιωματικών εμπειριών (Norton & Norton, 2010).

 Όλες αυτές οι εμψυχωτικές δραστηριότητες βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν τις γνώσεις τους, και να εμπλακούν σε γλωσσικές δραστηριότητες με την παρατήρηση της εικονογράφησης, την ανάγνωση λέξεων, τη δημιουργία δικής τους ιστορίας, την  αφήγηση γεγονότων, τη διατύπωση υποθέσεων, προβλέψεων και έκφρασης συναισθημάτων (Αναγνωστόπουλος, 2002). Οι ιστορίες που επιλέγονται και οι δραστηριότητες που εφαρμόζονται από τη νηπιαγωγό, δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να εργαστούν διαθεματικά, παρέχοντας τους την ευκαιρία να έρθουν σ’ επαφή με τη διερευνητική και ανακαλυπτική μέθοδο κατάκτησης της γνώσης.

Η λογοτεχνία δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να έρθουν σ’ επαφή με τα βιβλία, να διασκεδάσουν, να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους, να αποκτήσουν θετικές συμπεριφορές και στάσεις απέναντι στους άλλους, προωθείται η δημιουργικότητα και η συλλογικότητα και ενισχύεται η αυτενέργεια (Dickinson, Griffith, Michnick Golinkoff, & Hirsh-Pasek, 2012). Μέσα από τη λογοτεχνία, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να έρθουν σ’ επαφή με όλα τα θέματα που απασχολούν τον άνθρωπο, να ασχοληθούν με αυτά διαθεματικά, να κατανοήσουν και να εφαρμόσουν πιο εύκολα τη γνώση, να γίνουν δημιουργικά και ευρηματικά και κατ’ επέκταση να κατακτήσουν πιο ομαλά την ανάγνωση σε μεταγενέστερο στάδιο (Αποστολίδου, Καπλάνη & Χοντολίδου, 2002).

 Αναφορές

Dickinson, D. K., Griffith, J. A., Michnick Golinkoff, R., & Hirsh-Pasek, K. (2012). How Reading

Books Fosters Language Development around the World. Child Development Research,

vol. 2012.

Karrass, J. & Braungart-Rieker, J. M. (2005). Effects of shared parent-infant book reading on early

language acquisition. Journal of Applied Developmental Psychology, 26(2), 133–148.

Norton, D., & Norton, S. (2010). Through the eyes of a child: An introduction to children’s

literature (8th ed.). Boston, MA: Prentice-Hall.

Raikes, H. Luze, G., Brooks-Gunn, J. et al. (2006). Mother-child bookreading in low-income

families: correlates and outcomes during the first three years of life. Child Development,

77(4), 924–953.

Αναγνωστόπουλος, Β. (2002). Η Γλώσσα στην προσχολική εκπαίδευση (επιμέλεια). Αθήνα:

Καστανιώτης.

Αποστολίδου, Β., Καπλάνη, Β. & Χοντολίδου, Ε. (2002). Διαβάζοντας λογοτεχνία στο σχολείο.

Αθήνα: Τυπωθήτω.

*Δημόσιο Νηπιαγωγείο Τραχωνίου, Λεμεσός, Κύπρος