ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ*
Τα πολλά κοινωνικά προβλήματα, το μπούλινγκ, η οικονομική κρίση με τις τεράστιες επιπτώσεις οικονομικές, ψυχολογικές και ηθικές, δυσκολεύουν αναμφίβολα την διαχείριση των συναισθημάτων. Τα παιδιά είναι άμεσοι αποδέκτες όλων αυτών των καταστάσεων και επηρεάζονται συναισθηματικά από αυτές. Η έλλειψη σωστής διαχείρισης των συναισθημάτων προκαλεί αλυσιδωτές επιπτώσεις στον εύθραυστο ψυχικό κόσμο του παιδιού.
Εάν προσεγγίσουμε το θέμα σφαιρικά θα δούμε ότι, ένα συναισθηματικά ισορροπημένο παιδί θα γίνει ένας ισορροπημένος ενήλικας. Ισορροπημένοι ενήλικες δημιουργούν ισορροπημένες κοινωνίες, πολιτισμούς και κατ’ επέκταση έναν ισορροπημένο κόσμο.
Στο διαδραστικό εκπαιδευτικό θέατρο η διαχείριση συναισθημάτων επιτυγχάνεται χωρίς διδακτισμό μια και το διαδραστικό δρώμενο γίνεται με ομαδική διάθεση. Μέσα από την τέχνη του θεάτρου και μέσα από βιωματικές παραστάσεις τα παιδιά διαχειρίζονται και εκτονώνουν τα συναισθήματα τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αποφυγή συσσώρευσης αρνητικών συναισθημάτων, επιτυγχάνοντας έτσι τη βελτίωση της αυτοπεποίθησης και τη δημιουργία μιας θετική και ισορροπημένης διάθεσης.
Κατά τη διάρκεια της διαδραστικής παράστασης, τα παιδιά μπαίνουν σε πολλούς διαφορετικούς ρόλους και βιωματικά ζουν τη ζωή ενός άλλου χαρακτήρα με διαφορετικό ψυχισμό και συναισθήματα. Μπαίνουν στη διαδικασία να δουν τι συμβαίνει στις ζωές των θεατρικών ηρώων και στην εξεύρεση πιθανών τρόπων, για να βελτιώσουν οι χαρακτήρες αυτοί τις προβληματικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν. Αναμφίβολα μέσα από το διαδραστικό θέατρο, δίνεται στο κοινό η δυνατότητα να παίξει πιο ενεργό και συνειδητό ρόλο. Έτσι μέσα από το βιωματικό θέατρο το παιδί γνωρίζει τον εαυτό του, τη σχέση του με τους άλλους και το περιβάλλον.
Κατά συνέπεια η προσφορά του διαδραστικού θεάτρου στη διαχείριση των συναισθημάτων είναι μεγάλη γιατί σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τον τρόπο με τον οποίο το μυαλό συλλαμβάνει, επεξεργάζεται και αντιλαμβάνεται τα διάφορα ερεθίσματα που υπάρχουν γύρω μας. Βοηθάει όλους τους συμμετέχοντες να αναπτύξουν μηχανισμούς μέσα από τους οποίους μπορούν να αποφορτίζουν την ενέργεια των αρνητικών συναισθημάτων.
Το διαδραστικό θέατρο είναι μια καινοτόμος μορφή θεάτρου. Σε αυτό ο θεατής είναι ενεργός συμμετέχοντας και η συμβολή του στο έργο πολλές φορές επηρεάζει την πλοκή ή ακόμη και το τέλος του έργου. Ο θεατής κάποιες φορές καλείται να πάρει αποφάσεις. Κάποιες άλλες φορές, καλείται να υποδυθεί ένα χαρακτήρα, να ψηφίσει και να επιλέξει το τέλος ή την εξέλιξη μιας κατάστασης, κτλ. Είναι πολύ σημαντικό ότι ο θεατής μετατρέπεται σε συν-δημιουργό και σε ενεργό συμμετέχοντα, ανάλογα πάντα με το επίπεδο διαδραστικότητας, συμβάλει στη πλοκή του έργου σε μεγάλο ή μικρό βαθμό. Στο διαδραστικό θέατρο η συμβολή του θεατή είναι ζωτικής σημασίας, γιατί ουσιαστικά ο θεατής οδηγεί την πλοκή του έργου. Για πιο έντονη συμβολή στο έργο, εξυπακούεται πιο πολύ διαδραστικότητα με αποτέλεσμα πιο έντονη συναισθηματική σύνδεση του συμμετέχοντα με το έργο. Ο θεατής είναι μέρος της παράστασης, βιώνει σε πρώτο επίπεδο το έργο και επέρχεται, στο τέλος, η κάθαρση του θεατή! Αυτή η κάθαρση, η συναισθηματική δηλαδή αποφόρτιση είναι πολύ σημαντική για την επιτυχία της ψυχικής ισορροπίας γενικότερα του ανθρώπου.
Στο διαδραστικό θέατρο υπάρχουν πολλές μορφές διαδραστικότητας που μπορούν να συνυπάρχουν μαζί του. Όπως εικονικοί χαρακτήρες επί σκηνής, που αλληλεπιδρούν με τα παιδιά, ηλεκτρονική ψηφοφορία, ειδικά εφέ, ψηφιακά διαμορφωμένα προγράμματα με bodyrecognition, που επιτρέπουν την πλοήγηση των παιδιών στο χώρο που συνδυάζει εικονικά και συμβατά αντικείμενα. Τέτοιου τύπου διαδραστικές εφαρμογές ειδικά για παιδιά έγιναν εδώ και αρκετά χρόνια και είναι τα παραδείγματα Kidsroom και Kisdstory (1996). Οι πρωτοποριακές εφαρμογές αυτές δημιουργήθηκαν, από το ΜΙΤ (Ερευνητικό Εργαστήριο Τεχνικής Νοημοσύνης της Αμερικής).
Τα δύο αυτά μεγάλα ερευνητικά προγράμματα ήταν εκπαιδευτικού χαρακτήρα και συνυπήρχαν με ειδικά εξοπλισμένο και καινοτόμο τεχνικό εξοπλισμό και ακαδημαϊκό ερευνητικό προσωπικό . Το Kidsroom και το Kisdstory ήταν πρωτοποριακά διαδραστικά περιβάλλοντα της εποχής τους και είχαν ως στόχο την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, της φυσικής άσκησης, της κριτικής σκέψης, της λήψης αποφάσεων, της ομαδικότητας και πάνω από όλα στόχευαν στη πολύ-αισθητηριακή παρέμβαση των παιδιών στην πλοκή της ιστορία.
Φυσικά με την πάροδο των χρόνων ακολούθησαν εξελικτικά διαδραστικά παιγνίδια, όπως τα Xbox και τα Wii, όπου δημιουργούν αλληλεπιδραστικά περιβάλλοντα που συνδυάζουν φυσική άσκηση και αλληλεπίδραση στην εφαρμογή. Από τα πρώτα διαδραστικά θεατρικά έργα είναι “The mystery of Edwin Drood” βασισμένο σε βιβλίο του CharlesDickens (1870), όπου δίνονται στον θεατή επτά διαφορετικές επιλογές για το τέλος. Επίσης ακόμη ένα παράδειγμα είναι το “Night of January 16th” της Ayn Rand (1934) όπου ο ρόλος του θεατή είναι ρόλος καταλυτικός γιατί πρέπει να επιλέξει το τέλος του έργου, εάν δηλαδή ο πρωταγωνιστής είναι ένοχος ή αθώος.
Τα ωφελήματα του διαδραστικού θεάτρου, ενισχύονται όταν αυτό συνδυάζει και εκπαίδευση, υιοθετούνται στοιχεία από το θέατρο -δηλαδή τεχνικές και εργαλεία της δραματικής τέχνης-με σκοπό την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των συμμετεχόντων, καθώς και την αποτελεσματικότερη αφομοίωση της γνώσης μέσα στο κοινωνικό της πλαίσιο.
Συμπερασματικά, το διαδραστικό εκπαιδευτικό θέατρο έχει ανεξάντλητες δυνατότητες, οι οποίες διαμορφώνονται ανάλογα με την κοινωνική κουλτούρα και το δημογραφικό επίπεδο μιας χώρας. Είναι αναμφίβολα ένα μέσο που συνεισφέρει στη σωστή διαχείριση των συναισθημάτων και φαίνεται ότι, μακροπρόθεσμα, βοηθά σφαιρικά ολόκληρη την κοινωνία.
* Ακαδημαϊκός στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Τμήμα Σχεδιασμού και Πολυμέσων, Εικαστικός.
