Το πρωτοποριακό έργο με τίτλο «Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των τύπων οικοτόπου *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς» (LIFE12 NAT/CY/000758) και ακρωνύμιο LIFE-RIZOELIA, ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2013 και αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2017. Υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία χρηματοδοτεί το 75% του συνολικού προϋπολογισμού, ενώ το υπόλοιπο 25% καταβάλλεται από τους συνεργαζόμενους φορείς. Συνεργαζόμενοι φορείς του έργου είναι δύο δημόσιοι φορείς, το Τμήμα Δασών (ανάδοχος φορέας) και το Τμήμα Περιβάλλοντος (Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος) και δύο πανεπιστημιακά ιδρύματα, το Πανεπιστήμιο Frederick και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Το έργο LIFE-RIZOELIA (LIFE12NAT/CY/000758) προβλέπει την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των δύο υπό μελέτη οικοτόπων προτεραιότητας, δηλαδή των οικοτόπων *1520-Γυψούχες στέππες και *5220- Θαμνώνες με Ziziphus στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς.
Υπό μελέτη τύποι οικοτόπου
*5220 – Θαμνώνες με Ziziphus
Οι «Θαμνώνες με Ziziphus» αποτελούν έναν από τους τέσσερις φυσικούς οικότοπους που υπάρχουν στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς. Χαρακτηριστικό είδος του οικότοπου είναι η παλλούρα ή κονναρκά (Ziziphus lotus). Στη σύνθεσή του συμμετέχουν κι άλλα είδη όπως το αγρέλι (Asparagus horridus), ο αντρούκλιαγρος (Noaea mucronata) και το θυμάρι (Thymbra capitata).
Η παλλούρα είναι φυλλοβόλος, αγκαθωτός θάμνος που το ύψος της συνήθως, δεν ξεπερνά τα 2 m. Οι καρποί της λέγονται κόνναρα. Είναι γλυκά και τρώγονται τόσο από τα ζώα όσο και από τον άνθρωπο. Τα αγκάθια στους βλαστούς της παλλούρας αποτελούν αμυντικό μηχανισμό του φυτού έναντι των φυτοφάγων ζώων. Η παλλούρα προσφέρει φαγητό και καταφύγιο σε πολλά ζώα. Πουλιά φτιάχνουν τις φωλιές τους στους ψηλότερους βλαστούς, ενώ άλλα ζώα όπως ερπετά κρύβονται στη βάση της.
*1520 – Γυψούχες στέππες
Οι «Γυψούχες στέππες”, όπως λέει και το όνομα του οικοτόπου αναπτύσσονται σε γυψούχα εδάφη. Τα είδη που τον χαρακτηρίζουν είναι εξειδικευμένα στα εδάφη αυτά και ονομάζονται γυψόφυτα ή γυψόφιλα. Τα χαρακτηριστικότερα γυψόφυτα είναι τα είδη Campanula fastigiata και Gypsophila linearifolia.
Δράσεις Διατήρησης
Δυόμιση έτη έχουν περάσει από την έναρξη του έργου και στο διάστημα αυτό οι συνεργαζόμενοι φορείς έχουν υλοποιήσει μεγάλο μέρος των δράσεων διατήρησης των δύο οικοτόπων που προβλέπονταν από το έργο. Συγκεκριμένα:
Οριοθέτηση και περίφραξη του οικοτόπου *1520 με γυψούχες στέππες
Οριοθετήθηκαν επιλεγμένα τμήματα του οικοτόπου *1520 και εγκαταστάθηκε ήπια περίφραξη με μεταλλικούς πασσάλους, συνολικού μήκους 1000 m, με σκοπό την καθοδήγηση των επισκεπτών σε συγκεκριμένες διαδρομές-μονοπάτια. Απώτερος στόχος είναι η μείωση των απειλών και των πιέσεων που δέχεται ο οικότοπος, όπως είναι η απόρριψη σκουπιδιών, η καταπάτηση, οι πυρκαγιές κ.ά.
Ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της ανταγωνιστικής βλάστησης στους τύπους οικοτόπων προτεραιότητας *5220 και *1520
Απομακρύνθηκαν φυτικά είδη που ανταγωνίζονται τα χαρακτηριστικά είδη κάθε υπό μελέτη οικοτόπου. Πιο συγκεκριμένα, αφαιρέθηκε μεγάλος αριθμός ακακιών (Acacia saligna) και άλλων εισβλητικών και ξενικών ειδών (π.χ. Dodonaea viscosa) με μεθόδους αποτελεσματικές και με τρόπο φιλικό στο περιβάλλον. Ο έλεγχος της εξάπλωσης και η απομάκρυνση των ανταγωνιστικών ειδών θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της φυσικής αναγέννησης της παλλούρας και των γυψόφιλων ειδών αφού θα είναι διαθέσιμα σε αυτά περισσότερος αυξητικός χώρος, νερό, φως και θρεπτικά στοιχεία. Συνολικά, έχουν απομακρυνθεί εισβλητικά είδη από έκταση 7 ha· έκταση πολύ μεγαλύτερη από αυτή που προβλέφθηκε αρχικά στο έργο (0,4 ha).
Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε πιλοτική καταπολέμηση του είδους Oxalis pes-caprae(οξινούδι), στη μία εκ των δύο θέσεων επαναδημιουργίας του οικοτόπου *5220. Το είδος Oxalis pes-caprae καλύπτει μεγάλα τμήματα του Πάρκου, ιδιαίτερα διαταραγμένες θέσεις.
Πρόληψη πυρκαγιών
Για τη μείωση του κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιών και τον περιορισμό της απώλειας των οικοτόπων, απομακρύνθηκε ξηρή βλάστηση στην περιφέρεια των υπό μελέτη οικοτόπων και στη θέση επαναδημιουργίας του οικοτόπου *5220. Η ξηρή βλάστηση που απομακρύνθηκε χειρωνακτικά ανήλθε στα 20 ha/ έτος. Επίσης, με τη χρήση γεωργικού τρακτέρ πραγματοποιήθηκε απομάκρυνση ξηρής βλάστησης (απομεινάρια καλλιέργειας σιτηρών) με όργωμα σε ζώνη πλάτους 10 m, σε επιλεγμένα τμήματα της περιφέρειας του Πάρκου. Συνολικά, 48 ha έχουν καθαριστεί για το σκοπό αυτό.
Επιπρόσθετα, 1,6 km του οδικού δικτύου (χωματόδρομων) εντός του Πάρκου έχει κλείσει ώστε να περιοριστεί η διακίνηση οχημάτων και επισκεπτών κοντά στους δύο τύπους οικοτόπων. Το προβλεπόμενο μήκος δρόμου με βάση το έργο ήταν 1 km.
Επί τόπου και πλησίον τόπου διατήρηση των χαρακτηριστικών ειδών των υπό μελέτη τύπων οικοτόπου
Για τη διασπορά σπερμάτων και την παραγωγή φυταρίων που χρησιμοποιήθηκαν στις δράσεις αποκατάστασης / ενίσχυσης και επαναδημιουργίας των δύο οικοτόπων (βλέπε παρακάτω), έγινε συλλογή σημαντικού αριθμού σπερμάτων των χαρακτηριστικών ειδών αλλά και των συνοδών ειδών των δύο υπό μελέτη οικοτόπων. Μέχρι στιγμής έχουν παραχθεί 2900 φυτάρια παλλούρας και 3278 φυτάρια συνοδών ειδών (1008 αγρελιές, 600 θυμάρια, 1010 ασπροθύμαρα και 660 αντρούκλιαστοι). Το μεγαλύτερο μέρος των φυταρίων φυτεύτηκε στο πλαίσιο των δράσεων που ακολουθούν ή χρησιμοποιήθηκε για την αναπλήρωση των απωλειών.
Αποκατάσταση των υπό μελέτη τύπων οικοτόπου
Για την αποκατάσταση του οικοτόπου *5220, επιλέχθηκαν τρεις θέσεις (συνολικής έκτασης 1,7 ha), στις οποίες ο συγκεκριμένος οικότοπος ήταν υποβαθμισμένος και στις οποίες φυτεύτηκαν παλλούρες και άλλα χαρακτηριστικά είδη του οικοτόπου *5220 (για παράδειγμα αγρελιές). Σημειώνεται ότι η προβλεπόμενη με βάση το έργο έκταση αποκατάστασης ήταν 1 ha.
Για την ενίσχυση και αποκατάσταση του οικοτόπου *1520, πραγματοποιήθηκε διασπορά σπερμάτων των γυψόφιλων ειδών Gypsophilalinearifolia, Campanulafastigiata και Herniariahemistemon σε κατάλληλα σημεία εντός του Πάρκου. Συνολικά, μέχρι στιγμής έχουν διασπαρθεί 10400 σπέρματα Gypsophilalinearifolia, 275 σπέρματα Campanulafastigiata και 6300 σπέρματα Herniariahemistemon σε συνολική έκταση 1 ha. H προβλεπόμενη με βάση το έργο έκταση ενίσχυσης και αποκατάστασης ήταν 0,2 ha.
Επαναδημιουργία οικοτόπου *5220
Για τη δημιουργία οικοτόπου *5220 σε νέες θέσεις, επιλέχθηκαν τρεις θέσεις (συνολικής έκτασης 1,8 ha). Η επιλογή των θέσεων έγινε με γνώμονα να μην επηρεαστεί η φυσική βλάστηση της περιοχής. Συγκεκριμένα, επιλέχθηκε ένα εγκαταλελειμμένο χωράφι, μια μπαζωμένη περιοχή και μια αντιπυρική λωρίδα, η οποία κρίθηκε ότι δεν εξυπηρετούσε τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε και η οποία προκαλούσε κατακερματισμό της βλάστησης. Μετά από κατάλληλη προετοιμασία του εδάφους, πραγματοποιήθηκαν φυτεύσεις σε ομάδες αποτελούμενες από παλλούρες και συνοδά είδη. Οι φυτεύσεις αναμένεται να ολοκληρωθούν το φθινόπωρο του 2016.
Κατασκευή ξερολιθιών
Για την προστασία των φυτεύσεων από τη διάβρωση κατασκευάστηκε ξερολιθιά μήκους 30 m. Επιπλέον 70 m ξερολιθιών αναμένεται να κατασκευαστούν πριν το τέλος του έργου, πλησίον των θέσεων αποκατάστασης ή/και επαναδημιουργίας του οικοτόπου *5220.
Όλες οι δράσεις του έργου συνεχίζονται και αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του έργου. Σημειώνεται ότι, το Τμήμα Δασών ως Ανάδοχος Φορέας, έχει την υποχρέωση να συνεχίσει τις δράσεις και την παρακολούθηση των δύο οικοτόπων μετά την ολοκλήρωση του έργου και σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του «After-LIFE Conservation Plan», το οποίο θα συνταχθεί πριν την ολοκλήρωση του έργου LIFE-RIZOELIA.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα του έργου http://www.life-rizoelia.eu/ και στον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης http://www.life-rizoelia.eu/
