ΤΗΣ ΣΤΕΛΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ*
Τον τελευταίο καιρό, όλο και περισσότερα άρθρα βλέπουν το φως της δημοσιότητας σε σχέση με την προσχολική εκπαίδευση και τον τρόπο που αυτή αντιμετωπίζεται από επίσημους φορείς ως το «παραπαίδι της εκπαίδευσης» ή ως «ο έσχατος τροχός της άμαξας». Στο παρόν στάδιο αυτό που έχει σημασία δεν είναι το «ποιος φταίει» αλλά το «πώς προχωράμε». Δεν θα αναλωθώ σε δακρύβρεχτες μεμψιμοιρίες, ούτε θέλω να προκαλέσω τον συγκινησιακό μηχανισμό σας, προσδοκώντας τη λύπηση ή ακόμα και τη συμπάθειά σας. Θα απευθυνθώ στη λογική, την κρίση και την ορθή σκέψη σας παραθέτοντας απλά τα γεγονότα. Δεν θα επιχειρήσω να σας οδηγήσω σε οποιοδήποτε συμπέρασμα, ούτε φυσικά θα σας επιβαρύνω με τη δική μου προσωπική άποψη.
Τα διθέσια νηπιαγωγεία είναι ο πλέον καθιερωμένος και πιο συχνά εμφανιζόμενος τύπος νηπιαγωγείου στην κυπριακή προσχολική εκπαίδευση.
*Ένα διθέσιο νηπιαγωγείο στελεχώνεται από τρεις εκπαιδευτικούς: οι δύο εξ΄ αυτών αναλαμβάνουν την ευθύνη των δύο τμημάτων και η τρίτη καθήκοντα διεύθυνσης -είτε κατέχοντας οργανική θέση προαγωγής (β. διευθύντρια) είτε ως διευθύνουσα (απλή νηπιαγωγός).
*Τα διθέσια νηπιαγωγεία, όπως και όλα σχεδόν τα νηπιαγωγεία δεν έχουν γραμματειακό προσωπικό, γεγονός που επιβαρύνει το διοικητικό έργο της διεύθυνσης με γραμματειακού τύπου εργασία, η οποία έρχεται να στριμωχθεί ανάμεσα στη διοίκηση και το κατ’ ουσία εκπαιδευτικό έργο (διδακτικός χρόνος). Δεν θα επεκταθώ στο θέμα, απλά θα μεταφέρω τον παλμό των συναδέλφων: η μικρή μείωση του διδακτικού χρόνου για διοικητικά καθήκοντα δεν είναι ούτε ανάλογη του βάρους των υποχρεώσεων, ούτε επαρκής ως προς την εύρυθμη λειτουργία των σχολικών μονάδων.
*Σε ένα διθέσιο νηπιαγωγείο δεν απαντούν οι διευθετήσεις που αφορούν στις 10 αντικαταστάσεις (σε περίπτωση απουσίας μέλους του προσωπικού) όπως αυτές εφαρμόζονται σε μεγαλύτερες σχολικές μονάδες. Με απλά μαθηματικά μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί ότι εάν μια συνάδελφος απουσιάσει έστω και για τρεις ημέρες, αμέσως το όριο των 10 αντικαταστάσεων έχει από πολύ νωρίς συμπληρωθεί από τις άλλες δύο συναδέλφους. Ως εκ των πραγμάτων, στις περιπτώσεις αυτές δεν υπάρχει κανένα απολύτως ενδεχόμενο όπως σε μελλοντικές απουσίες μέλους του προσωπικού να εφαρμοστεί η πρακτική του χωρισμού των παιδιών σε άλλα τμήματα, ή η αντικατάσταση από άλλο συνάδελφο ώστε να αποφευχθεί τόσο το χάσιμο του πολύτιμου μη διδακτικού χρόνου (χρόνος προετοιμασίας, αξιολόγησης, στήριξη, προγραμματισμού, σχεδιασμού δράσεων κλπ) όσο και το τραγικά απάνθρωπο συνεχές επτάωρο.
*Πολλοί συνάδελφοι της δημοτικής, με προβληματισμό συχνά ανακοινώνουν «σήμερα είναι η μέρα που έχω παιδονομία», εννοώντας ότι είναι μια μέρα δύσκολη, κατά την οποία το πρόγραμμά τους είναι ιδιαίτερα πιεσμένο, με σοβαρό ενδεχόμενο εκείνη τη μέρα να μην καταφέρουν να φάνε… πόσο μάλλον να ξεκουραστούν. Σε ένα διθέσιο νηπιαγωγείο η παιδονομία είναι καθημερινό φαινόμενο, συνεπώς το πιεσμένο και δύσκολο ωράριο είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση στο ωρολόγιο πρόγραμμά μας.
*Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ένας εκπαιδευτικός με έδρα ένα διθέσιο νηπιαγωγείο, πέρα από την ευθύνη τάξης και την ανάληψη του συντονισμού και τη διεκπεραίωση παράλληλων εκπαιδευτικών δράσεων (Οικολογικά Σχολεία, Επαγγελματική Μάθηση κ.α) λαμβάνει τοποθέτηση η οποία τον μετακινεί σε δεύτερο σχολείο ως μετακινούμενο δάσκαλο, ώστε να συμπληρώσει περιόδους τις οποίες υπολείπεται η δεύτερη αυτή σχολική μονάδα. Συνεπώς, ο βασικός εκπαιδευτικός ενός σχολείου, γίνεται συμπληρωματικός/μετακινούμενος (σε κοινά ελληνικά «η αρπαχτή») για να καλυφθεί η ανεπάρκεια ενός προβληματικού εκπαιδευτικού προγραμματισμού. Αναλογιστείτε απλά ότι εκεί που ένας εκπαιδευτικός είναι απαραίτητος στη σχολική του μονάδα, αυτός ως μάγος-αλεξιπτωτιστής προσγειώνεται σε ένα άλλο σχολείο για να μπει στον προγραμματισμό μιας δεύτερης σχολικής μονάδας, σε ένα άγνωστο τμήμα τετράχρονων ή πεντάχρονων παιδιών, αδημονώντας στην ουσία να περάσει το 40άλεπτο ή το 80άλεπτο ώστε να επιστρέψει στην τάξη του, όπου τον περιμένουν οι κατ’ ουσία μαθητές του, οι γονείς τους, οι συνάδελφοι, η διεύθυνση και κατ’ επέκταση το υπερφορτωμένο πρόγραμμά του. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι από τις σημαντικότερες αρχές που πρέπει να χαρακτηρίζουν το μαθησιακό περιβάλλον της προσχολικής εκπαίδευσης είναι τόσο η σταθερότητα στο περιβάλλον όσο και η συναισθηματική ασφάλεια των νηπίων, αρχές άρρηκτα συνδεδεμένες με την απρόσκοπτη παρουσία του εκπαιδευτικού στη σχολική μονάδα. Είναι καλό να ειπωθεί στο σημείο αυτό το γεγονός ότι η μετακίνηση των εν λόγω εκπαιδευτικών γίνεται σε βάρος του δικούς τους μη διδακτικού χρόνου (χωρίς να δίνεται περίοδος μετακίνησης ούτε καν σε αυτούς που μετακινούνται κατά τη διάρκεια της ίδιας μέρας σε περισσότερα από ένα σχολεία). Άρα κατά κάποιο τρόπο δεν φτάνει που μετακινούνται για να εξυπηρετήσουν την υπηρεσία τους, τιμωρούνται κιόλας.
*Σε περίπτωση που ένας εκπαιδευτικός διθέσιου νηπιαγωγείου χρειάζεται να πάρει άδεια ασθενείας (άνθρωποι είμαστε) τότε ολόκληρη η σχολική μονάδα, εκ των πραγμάτων, πρέπει να λειτουργήσει με μόνο δύο εκπαιδευτικούς… και αλίμονο εάν αρρωστήσει και δεύτερος εκπαιδευτικός κατά το ίδιο χρονικό διάστημα με τον πρώτο. Αντιλαμβάνεστε ότι οι μεταδοτικές ασθένειες σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαγορευτικές. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των συναδέλφων που προσερχόμαστε ακόμα και σε εμπύρετη κατάσταση στις αίθουσες διδασκαλίας -ή περιμένουμε να φθάσει η υγεία μας στο απροχώρητο για να πάρουμε άδεια ασθενείας- καθώς γνωρίζουμε ότι το σύστημα αδυνατεί να βοηθήσει σε τέτοιες περιπτώσεις.
*Ένα διθέσιο νηπιαγωγείο είναι δύσκολο να λειτουργήσει έστω και μια μέρα χωρίς ένα μέλος από το προσωπικό του. Ως εκ τούτου, σε τέτοιου τύπου σχολικές μονάδες είναι αδιανόητο να εφαρμόζεται η επικρατούσα τακτική η οποία αφορά στις αντικαταστάσεις. Και εξηγούμαι: για να σταλεί αντικαταστάτης σε μια σχολική μονάδα θα πρέπει ο ασθενών εκπαιδευτικός να απουσιάσει για τέσσερεις και πλέων ημέρες. Αλήθεια, πώς μπορεί αυτό να λειτουργήσει σε ένα διθέσιου τύπου νηπιαγωγείο; Για τέσσερεις μέρες θα πρέπει να μην προγραμματιστεί κανείς, να μην απαντηθεί κανένα τηλέφωνο, να μην διαβαστεί καμία εγκύκλιος, να μην ξεκουραστεί κανείς, να μην διοικήσει κανείς, να ακυρωθεί οποιαδήποτε εξωσχολική εκδρομή/δραστηριότητα κ.ο.κ. Με τα πιο πάνω δεδομένα η κοινή λογική θα μπορούσε άραγε να δικαιολογήσει την αντιμετώπιση μιας τόσο μικρής σχολικής μονάδας με τους ίδιους όρους που θα αντιμετώπιζε μια μεγάλη με πολυάριθμο προσωπικό σχολική μονάδα;
*Τέλος ας προχωρήσουμε στο επίκαιρο και πολυσυζητημένο θέμα των επιμορφώσεων. Αφενός η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και τα νέα αναλυτικά προγράμματα επιβάλλουν την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και αφετέρου, εμείς οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί νοιώθουμε την ανάγκη να αδράξουμε οποιαδήποτε ευκαιρία επιμόρφωσής μας. Τι συμβαίνει όμως σε ένα διθέσιο νηπιαγωγείο; Για να επιμορφωθεί στην καλύτερη περίπτωση ο ένας, βγαίνει η ψυχή των υπολοίπων και επιπροσθέτως ο ένας που επιμορφώνεται δεν μπορεί παρά να φέρει το βάρος της ταλαιπωρίας που προκαλεί στη σχολική μονάδα η απουσία του.
Έχω προσπαθήσει να είμαι όσο πιο αντικειμενική μπορούσα. Να εκθέσω την εμπειρία μου και την καθημερινότητά μου όπως τη βιώνω εδώ και 15 χρόνια, ως εκπαιδευτικός σε διαφορετικά διθέσια νηπιαγωγεία της Κύπρου. Αφορμή για το παρόν άρθρο στάθηκε το γεγονός ότι πρόσφατα έτυχε να μεταφέρω εσπευσμένα στο σπίτι της συνάδελφο η οποία, αν και βρισκόταν σε πολύ κακή σωματική υγεία, αρνιόταν να εγκαταλείψει τη σχολική μονάδα για να μην επιβαρύνει με την απουσία της τις συναδέλφους της.
Ας σκεφτούμε απλά ότι η εκπαίδευση δεν είναι κάτι εκτός του εκπαιδευτικού πληθυσμού. Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι κατά βάση το ίδιο το έμψυχό του δυναμικό και απαντά εν πρώτοις στον μάχιμο δάσκαλο. Τέλος αντί απλώς να διακηρύσσουμε με στόμφο ότι «η προσχολική είναι η βάση της εκπαιδευτικής πυραμίδας», ας αναλογιστούμε γιατί αναποδογυρίσαμε την πυραμίδα αυτή και προσπαθούμε να ισορροπήσουμε στηριζόμενοι στην κορυφή της. Μήπως τρέφουμε την αυταπάτη ότι μπορούμε να διαφύγουμε και από τον νόμο της βαρύτητας;
*Εκπαιδευτικός Προδημοτικής Εκπαίδευσης
Κάτοχος:
-Μεταπτυχιακού τίτλου στις Θεατρικές Σπουδές με ειδίκευση σε Υποκριτική και Σκηνοθεσία (MAGISTERARTIUM, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου 2016),
-Διπλώματος Υποκριτικής (Δραματική Σχολή Βλαδίμηρος Καυκαρίδης 2006)
- Πτυχίου στην Εκπαίδευση (Πτυχίο Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου: Προδημοτική Εκπαίδευση, 2001).