Προσχολική εκπαίδευση στη Δανία

 ΤΗΣ ΛΟΥΚΙΑΣ ΒΟΥΡΓΙΑ-ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ*

  Ως μέλος της Ομάδας Εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Early Childhood Education and Care”, έλαβα μέρος στο συνέδριο το οποίο πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Κοπεγχάγη, πρωτεύουσα της Δανίας.  Το συνέδριο αφορούσε το εκπαιδευτικό σύστημα και το ανθρώπινο δυναμικό της Δανίας όσον αφορά την προσχολική εκπαίδευση.  Στο συνέδριο έλαβαν μέρος εκπρόσωποι από τις πιο κάτω χώρες:  Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία, Βέλγιο, Ρουμανία, Ουγγαρία, Γαλλία, Σλοβακία, Τσεχία, Λιθουανία, Μάλτα, Νορβηγία, Λουξεμβούργο, Πολωνία, Γερμανία, Αγγλία, Ιρλανδία, Ολλανδία.  Στο συνέδριο είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε παρουσιάσεις από ιθύνοντες του Υπουργείου Παιδείας της Δανίας και άλλους επιστημονικούς συνεργάτες σχετικά με το εκπαιδευτικό τους σύστημα αλλά και παράλληλα την ευκαιρία να επισκεφθούμε νηπιαγωγεία και να συνομιλήσουμε  με γονείς και εκπαιδευτικούς.

Σημειώνω ότι, όπως οι ίδιοι οι Δανοί μας ενημέρωσαν, σε σύγχρονη ευρωπαϊκή έρευνα έχουν καταταχθεί ως οι «Ευτυχέστεροι» των Ευρωπαίων πολιτών.  Όπως δήλωναν: “We are the happiest”!

Ανέφεραν επίσης, ότι η χώρα έχει δεχθεί συγχαρητήρια από τη διεθνή τράπεζα για την ανθηρή τους οικονομία !

Τόνισαν δε, ότι η Δανία έχει καταφέρει να βρίσκεται στις  πρώτες θέσεις των πανευρωπαϊκών διαγωνισμών «ΡΙΖΑ». Θεωρούν τους διαγωνισμούς ΡΙΖΑ και ΟΟΣΑ ως « φως στην πορεία τους»!

Ακόμη, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο δείκτη Ειρήνης για το 2008, η Δανία ήταν η πιο ειρηνική χώρα στον κόσμο μετά την Ισλανδία, και στον Παγκόσμιο Δείκτη Διαφθοράς του 2008, κατατάσσεται ως η χώρα με τη λιγότερη διαφθορά  (και τη μεγαλύτερη διαφάνεια)!

Επιπρόσθετα, όπως μας πληροφόρησαν, το κράτος της Δανίας φημίζεται και για τη μακρά παράδοση σε θέματα προσχολικής εκπαίδευσης. Το πρώτο νηπιαγωγείο ιδρύθηκε στην Κοπεγχάγη το 1871 , με βάση τις παιδαγωγικές αρχές του Froebel.

Τέλος, για τον κάθε επισκέπτη, ο οποίος για πρώτη φορά επισκέπτεται την Κοπεγχάγη, είναι πολύ έντονο το αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας των Δανών!

• Η  σημαία της Δανίας, 4 κόκκινα κομμάτια και άσπρος σταυρός στη μέση, βρίσκεται παντού, όχι μόνο σε κυβερνητικά κτίρια ή σχολεία . Ανεμίζει στον ιστό της περήφανα, σε χώρους στάθμευσης, πάρκα, πλατείες, σπίτια , καταστήματα, αγορές, ξενοδοχεία κλπ.
• Η σημαία είναι ολοκαινούρια, σαν να έχει μόλις ραφτεί και σιδερωθεί!
• Δεν είδα καμιά σημαία κουρελιασμένη ή παλιά ή ξεθωριασμένη ή ξεσχισμένη. 
• Όπως έχω δει, στα σχολεία τους, δε βάζουν μαζί τη σημαία τους με την Ευρωπαϊκή σημαία, όπως εμείς.  Έχουν μόνο τη σημαία της Δανίας.

…………………………………………………………………………………………………………………………

Ακολουθούν πιο κάτω σημαντικά στοιχεία για το εκπαιδευτικό σύστημα της Δανίας, όσον αφορά την Προσχολική  και τη Δημοτική εκπαίδευση

• Δείκτης φοίτησης παιδιών προσχολικής ηλικίας στη Δανία: Όλα τα παιδιά προδημοτικής ηλικίας (5-6 χρονών) φοιτούν στα νηπιαγωγεία. Το ποσοστό φοίτησης των παιδιών ηλικίας 4-6 χρονών ανέρχεται στο 95%.
• Το κράτος οφείλει να έχει θέσεις σε παιδοκομικούς σταθμούς ή νηπιαγωγεία για όλα τα παιδιά ηλικίας 1-6 χρόνων.
• Η Δανία έχει θέσει ως δείκτη να φοιτά στο οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα τουλάχιστον το 91% των παιδιών ηλικίας 1-6 χρόνων.
• Έχει πετύχει να φοιτούν το 90% των παιδιών ηλικίας 1-6 χρόνων και υπολογίζουν ότι το 1% αποτελείται από μετανάστες οι οποίοι μετακομίζουν συχνά από άλλες χώρες στη Δανία ή από τη Δανία σε άλλες χώρες και είναι δύσκολο ακόμη και να εντοπιστούν.
• Το υπόλοιπο 9% των παιδιών παραμένει στο οικογενειακό του περιβάλλον, υπό την ευθύνη είτε της μητέρας, εάν δεν εργάζεται, είτε άλλων στενών συγγενικών προσώπων.
• Έμφαση στην πρόληψη:  Υποχρεωτικό test γλώσσας για όλα τα παιδιά στην ηλικία των 3 χρόνων και άμεσα τροχοδρόμηση για θεραπεία στο σχολικό περιβάλλον.  Ευθύνη της νηπιαγωγού, η παροχή συστηματικής βοήθειας στο παιδί ώστε να ξεπεραστούν οποιεσδήποτε γλωσσικές δυσκολίες.
•  Ιδιαίτερη έγνοια για τα δίγλωσσα παιδιά.
•  Συστήνουν αναστολή φοίτησης για τα δίγλωσσα και τα παιδιά κάτω των 6 χρόνων.  Πολλοί γονείς το επιλέγουν.
• Λειτουργία ολοήμερων νηπιαγωγείων.  Τα γεύματα φτιάχνονται την ίδια μέρα από το προσωπικό του νηπιαγωγείου και είναι φρέσκα, σπιτικά και ζεστά.
• Στοιχεία αγωγής από την αρχαία Σπάρτη (δική μου άποψη):

1. Τα παιδιά 1-6 χρονών κοιμούνται έξω στο ύπαιθρο σε θερμοκρασία 0-10°C, σε υπνόσακους.  Πιστεύουν ότι ο κρύος καθαρός αέρας αναζωογονεί το μυαλό. Δεν είδα παιδί κρυολογημένο, με πυρετό ή να τρέχει η μυτούλα του, δεν αρρωστούν εύκολα.  Απόδειξη είναι ότι στην Κοπεγχάγη δεν βλέπει κανείς εύκολα  φαρμακεία ή  ιατρεία.
2. Τρέφονται λιτά, μαθαίνουν να τρώνε ότι προσφέρεται.  Αν δε θέλουν, παίρνουν 1 φέτα σκέτο ψωμί.
3. Είναι πολύ πειθαρχημένα, μαθαίνουν τα δικαιώματά τους αλλά και τις υποχρεώσεις τους: καλούς τρόπους συμπεριφοράς, σεβασμό στους δασκάλους και στους μεγαλύτερους.
4. Μεγάλη έμφαση στη Φυσική Αγωγή.

• Δήμος: Ευθύνη του Δήμου να εξασφαλίσει θέση για όλα τα παιδιά ηλικίας 1-6 χρόνων, που ζητούν να φοιτήσουν σε σταθμό ή νηπιαγωγείο, ζητώντας επιχορήγηση από το κράτος. Το κράτος προσφέρει για κάθε παιδί το ίδιο ποσό σε όλους τους δήμους.

Τα σχολεία στον Δήμο, πρέπει να αντεπεξέλθουν για τα λειτουργικά τους έξοδα, με όσα το κράτος παραχωρεί, με βάση την κατά κεφαλή επιχορήγηση. Αιτήματα για περαιτέρω επιχορηγήσεις συνεπάγονται αύξηση φόρων και ως εκ τούτου όλοι το αποφεύγουν. Υπολόγισαν ότι η επιχορήγηση καλύπτει περίπου το 75% των λειτουργικών εξόδων και το 25% καλύπτεται από τους γονείς. Παράλληλα το κράτος καταβάλλει στον Δήμο, εκτός από την οικονομική επιχορήγηση  για τα λειτουργικά έξοδα,  και τους μισθούς των εκπαιδευτικών.  Οι μισθοί είναι ίδιοι σε όλο το κράτος.

• Αυστηρός οικονομικός έλεγχος: Τα σχολεία ελέγχονται δύο φορές το χρόνο για τον αριθμό των μαθητών, ώστε να εμβαστεί το ανάλογο ποσό της επιχορήγησης με βάση το κατά κεφαλή.
• Ανέφεραν ότι, όπως παρατήρησαν  κατά τον έλεγχο (Οκτώβρη και Μάη), ο αριθμός των παιδιών δεν είναι ο ίδιος και η επιχορήγηση αλλάζει ανάλογα με τον αριθμό.  Τα σχολεία πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν τόσους μαθητές, και να αντεπεξέλθουν με τις οικονομικές τους ανάγκες, σύμφωνα με το ποσό που θα πάρουν.  Υπάρχει διαφάνεια, εκπαιδευτικοί και γονείς γνωρίζουν το ποσό το οποίο δίνεται στο Δήμο και το πώς αξιοποιείται.  Είναι επίσης ευθύνη των σχολείων, να κρατήσουν τους μαθητές τους , προσφέροντας ελκυστικό μαθησιακό περιβάλλον και ικανοποιώντας το συναίσθημα  ασφάλειας των γονιών,  ότι τα παιδιά τους βρίσκονται  σε καλά χέρια.
• Διευθυντής:  Ο Διευθυντής είναι λειτουργός του Δήμου.  Έχει την εξουσία και την ευχέρεια να επιλέγει και διορίζει στο σχολείο του, τους δασκάλους τους οποίους θεωρεί ως καλύτερους, με κριτήρια όπως την προσωπικότητά τους και την όρεξη τους για δουλειά.  Προσόντα έχουν όλοι και η εμπειρία αποκτιέται εφόσον ο Διευθυντής είναι άξιος ηγέτης αλλά και άριστος μέντορας για να καθοδηγεί τους νέους με βάση τη σοφία της εμπειρογνωμοσύνης του.  Μισθός: 4,000 το μήνα (εκτός φόρων)

Ευθύνη της Διεύθυνσης η επιτυχία των μαθητών.  Οι Δανοί εναποθέτουν τις ελπίδες τους  στο Διευθυντή του σχολείου.  Φέρει την ευθύνη να αποδώσουν οι μαθητές σε διεθνή ή Ευρωπαϊκά test, με πολύ καλά έως άριστα ποσοστά επιτυχίας.  Είναι δική του ευθύνη, να επιλέξει τους καλύτερους δασκάλους για να βοηθήσει τα παιδιά να πετύχουν το άριστο.

• Επιθεωρητής (leadership): Είναι επίσης λειτουργός του Δήμου.  Έχει υπό την ευθύνη του γύρω στα  6 σχολεία, περίπου 60-80 νηπιαγωγούς.  Στηρίζει τον Διευθυντή στο έργο του ώστε να πετύχει η σχολική μονάδα, ν’ αποδείξει έμπρακτα ότι στο σχολείο τα παιδιά μαθαίνουν. Επισκέπτεται απροειδοποίητα τα σχολεία.
• Προσόντα: Δε δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα προσόντα των δασκάλων π.χ. μεταπτυχιακά, διδακτορικά.  Όπως μας ενημέρωσαν προέβηκαν σε μια έρευνα κατά διαφορετικές χρονικές περιόδους με το ερώτημα ποιο είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό του αποτελεσματικού δασκάλου.  Οι Δανοί, πολύ έξυπνα, απηύθυναν την ίδια έρευνα σε όλους τους εκάστοτε αφυπηρετούντες  Διευθυντές, θεωρώντας τους ως τα πιο κατάλληλα πρόσωπα ν΄ απαντήσουν, με βάση την πολύχρονη τριβή τους στη διδακτική πράξη, τη σοφία της ηλικίας, τη δύναμη και το κύρος τους ως μέντορες – ηγέτες και  κυρίως την εμπειρογνωμοσύνη τους.  Η ίδια έρευνα έγινε για σειρά ετών προς τους αφυπηρετούντες εκάστοτε Διευθυντές, και η απάντηση κατά συντριπτική πλειοψηφία ήταν πάντοτε η ίδια, η εξής:

1             Η προσωπικότητα του δασκάλου (φυσικά χαρίσματα, η αγάπη του για το παιδί και το λειτούργημά του και η όρεξή του για δουλειά), θεωρείται ως το πρώτο χαρακτηριστικό για τον αποτελεσματικό δάσκαλο.

2             Η εμπειρία.

Εφόσον όλοι μιλούσαν για την «προσωπικότητα», τότε κατέληξαν ως προς τι οι νέοι τους να φοιτούν τόσα χρόνια στο πανεπιστήμιο.

Ως εκ τούτου η φοίτηση είναι μικρής διάρκειας και αγωνίζονται να επιλέγουν τους κατάλληλους, τους καλύτερους ως προσωπικότητες (εξυπνάδα, επικοινωνία, γλώσσα κλπ).  Όλοι έχουν δουλειά, όσοι επιλέγονται ως δάσκαλοι.

Επιλέγονται τόσο γυναίκες όσο και άντρες για το επάγγελμα της νηπιαγωγού.  Σε ένα νηπιαγωγείο, ήταν συνολικά 11 νηπιαγωγοί, 7 άντρες και 4 γυναίκες.  Οι δάσκαλοι εργάζονται με συμβόλαια, και παίρνουν μηνιαίο μισθό 3,200€ (εκτός φόρων).

Οι μισθοί των εκπαιδευτικών καταβάλλονται επίσης από το κράτος, στον Δήμο.

• Πλήρης αυτονόμηση της σχολικής μονάδας:  Η σχολική μονάδα θέτει τις δικές της εμφάσεις, αξιολογεί και τροποποιεί κάθε 2-3 χρόνια το αναλυτικό της ή και δημιουργεί νέο, ώστε να είναι σύγχρονο, με την έγκριση των Αρχών.
• Διδασκαλία- EPD:  Εφαρμόζουν σύστημα EPD. Δηλ. όπως μας είπαν: Educational (εκπαιδευτικό μέρος), P: pedagogic  (παιδαγωγικό) και D: didactic (διδακτικό).  Το διδακτικό περιλαμβάνει τις γνώσεις, το εκπαιδευτικό τις μεθόδους διδασκαλίας και τον τρόπο προσέγγισης, και το παιδαγωγικό τις αρχές και στάσεις που θα πρέπει να καλλιεργηθούν στα παιδιά.  Δίνεται έμφαση στην πειθαρχία, και στους τρόπους καλής συμπεριφοράς.  Σε ηλικία 5-6 χρονών χειρίζονται τέλεια μαχαίρι και πιρούνι.
• Ένα μάθημα σε περιβάλλον έξω από το σχολείο:

Βλέπει κανείς στην Κοπεγχάγη παιδιά να ξεπροβάλλουν από παντού: πάρκα, καταστήματα, αγορές, πλατείες.  Είναι πολύ πειθαρχημένα, κρατούν χεράκι, 25-30 περίπου παιδιά με τη συνοδεία συνήθως της δασκάλας τους, κάποτε και της βοηθού εφόσον μέσα στο καθημερινό πρόγραμμα, ένα μάθημα γίνεται εκτός σχολικού χώρου, για να αποκτήσουν τα παιδιά δεξιότητες κυκλοφοριακής αγωγής, επικοινωνιακές, καλλιέργεια της γλώσσας, καλών τρόπων συμπεριφοράς και υγιεινής ανάπτυξης (περπάτημα).

• Γονείς: Έχουν το δικαίωμα να καθορίσουν τις δικές τους εμφάσεις, ως συμμέτοχοι στην παιδαγωγική διαδικασία, τις οποίες το σχολείο υλοποιεί. Πχ νηπιαγωγείο (χωρίς ζάχαρη), νηπιαγωγείο με έμφαση στη φυσική αγωγή, και δη στην τέχνη της πάλης (αυτοάμυνα). Πληρώνουν δίδακτρα.

Έχουν άποψη μαζί με το σχολείο, για την τροποποίηση και αξιολόγηση του αναλυτικού προγράμματος. 

• Ένταξη παιδιών με ειδικές ανάγκες:

Πολύ ελαφρές καταστάσεις. Είναι εκπαιδεύσιμα, δε χρειάζονται συνοδούς.

• Μεσημεριανός Ύπνος στο ύπαιθρο σε   θερμοκρασία 5°C!

Με έκπληξη πληροφορηθήκαμε όλοι οι σύνεδροι, ότι τα παιδιά στη Δανία, ανέκαθεν, κοιμούνται το μεσημέρι έξω στο ύπαιθρο, σε υπνόσακους !  Πιστεύουν ότι ο καθαρός κρύος αέρας ξεκουράζει, αναζωογονεί, αναπτύσσει το μυαλό και βοηθά τα παιδιά να μην αρρωστούν!    Όλα τα παιδιά , ηλικίας 1-6 χρονών κοιμούνται έξω στο ύπαιθρο ακόμη και σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες από 0^ο C μέχρι 10^ο C! Τη συγκεκριμένη μέρα, επίσκεψής μας σε ορεινό σχολείο, ήταν πολύ μεγάλη παγωνιά ,  η θερμοκρασία ήταν μόλις 5°C!

Οι γονείς δεν επιτρέπεται να παίρνουν τα παιδιά νωρίτερα και ειδικά την ώρα του ύπνου!

Εν κατακλείδι,

οι Δανοί, τρέφονται λιτά και υγιεινά, σκληραγωγούνται ως αρχαίοι Σπαρτιάτες, μελετούν επισταμένα το καθετί, είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με την οικονομία , ελέγχουν την όλη διαδικασία και απαιτούν όσα πληρώνεται ο καθένας  να πιστοποιείται έμπρακτα με βάση τα καλά αποτελέσματα των μαθητών.

*Επιθεωρήτρια Δημοτικής Εκπαίδευσης (για τα νηπιαγωγεία)