Προσχολική Εκπαίδευση: Τα «παιχνιδάκια» μας και τα «θεατράκια» μας


ΤΗΣ ΣΤΕΛΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ*

Το άρθρο 31 (1) της Διεθνούς Συμβάσεως για τα Δικαιώματα του παιδιού (1989)[i], αναγνωρίζει «το δικαίωμα του παιδιού για συμμετοχή στο παιχνίδι και σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, κατάλληλες για την ηλικία του»[ii]. Το Αναλυτικό Πρόγραμμα Προσχολικής Εκπαίδευσης (2016) αντιμετωπίζει το κάθε παιδί με σεβασμό, ως ξεχωριστή προσωπικότητα με παρελθόν παρόν και μέλλον, και  θεμελιώνει την πρώτη σχολική εκπαίδευσή του σε δημοκρατικές αρχές που διέπουν και στοχεύουν στην ολόπλευρη ανάπτυξή του (2016:5-6)[iii].

Στις απαρχές του 19ου αιώνα ο Friedrich Fröbel και στις απαρχές του 20ου αιώνα η Maria Montessori, ανοίγουν -μετά από μελέτη και παρατήρηση- τον δρόμο προς τη γενικότερη παραδοχή που ορίζει το παιχνίδι ως τον δρόμος προς την εκπαίδευση, και γίνονται παγκοσμίως, οι θεμελιωτές της προσχολικής εκπαίδευσης (Saracho & Spodek, 1998).

Ο 20ος αιώνας κατακλύζεται από καταιγισμό θεωριών με κεντρικό σημείο εστίασης το παιχνίδι ως προς τον ορισμό, τη λειτουργία, την αξία και τον ρόλο του στην ανάπτυξη του παιδιού (Αυγιτίδου, 2001 Mellou, 1994). Η ψυχαναλυτική θεωρία του Freud (1961) συνδέει το παιχνίδι με τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, αποδίδοντάς του καθαρτική λειτουργία. Ο Piaget (1951, 1962)  καθόρισε το είδος και τα στάδια του παιχνιδιού, με βάση την ηλικιακή και γενικότερη ανάπτυξη του παιδιού. Σύμφωνα με τον Vygotsky (1933), το παιχνίδι συμβάλλει στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών μέσα από συμβολικές αναπαραστάσεις του οικείου, αποδίδοντάς του νέα νοήματα. Ο Bruner (1972), εντοπίζει στο παιχνίδι τη δημιουργική αξία του πειραματισμού, ως διαδικασία η οποία κρίνεται πιο σημαντική από το αποτέλεσμά της.

Το παιχνίδι, ως εγγενής ανάγκη αλλά και ως αυθόρμητη εκδήλωση είναι άρρηκτα δεμένο με το ίδιο το παιδί. Είναι ο κατ’ εξοχήν φυσικός και ενστικτώδης τρόπος με τον οποίο το παιδί ανακαλύπτει τον εαυτό του και τον περιβάλλοντα κόσμο (Sussman, 2012) και επαγωγικά ορίζεται ως παιδαγωγικό εργαλείο, το οποίο αβίαστα, βιωματικά και ψυχαγωγικά συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξή του (συναισθηματική, κοινωνική, κινητική, νοητική).

Το παιδικό παιχνίδι, στην βάση του, εμπεριέχει την έννοια της προσποίησης. Ο Αριστοτέλης, εύστοχα εντοπίζει τη σύνδεση αυτή στην Ποιητική του, καθώς αναγνωρίζει στη δύναμη της «μίμησης» την φιλοπαίγμονα διάθεση του ανθρώπου, υπονοώντας ότι ο άνθρωπος, από παιδί, μαθαίνει μέσα από τη μίμηση και το παιχνίδι. Στον βαθμό που τόσο το ίδιο το παιδικό παιχνίδι ταυτίζεται με θεατρικές πρακτικές προσποίησης, μίμησης και αυτοσχεδιασμού -μέσα από την υιοθέτηση και εφαρμογή ανώτερων νοητικών διεργασιών συμβολικής αναπαράστασης και δημιουργικής έκφρασης- όσο και το ίδιο το θέατρο ορίζεται ως «πάμμουσος τέχνη» (τέχνη η οποία περιλαμβάνει και προϋποθέτει όλες τις υπόλοιπες) (Γραμματάς, 2014), τίθεται η βάση για να οραματιστούμε, να προωθήσουμε και να στηρίξουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα προσχολικής αγωγής στηριγμένο στο παιχνίδι και τις τέχνες.

Το θέατρο, ως «πολύ-θέαμα» και «παιδαγωγικό εργαλείο» συμπυκνώνει λογοτεχνία, υποκριτική έκφραση, εκφραστική κίνηση, εικαστική δημιουργία και μουσική, τέχνες (ό.π.π). Οι εκφραστικές αυτές τέχνες στη δημιουργική σύμπραξή τους ορίζουν το θέατρο ως «ζωντανή, κινούμενη, τρισδιάστατη, οπτικοακουστική εικαστική δημιουργία» απόλυτα εναρμονισμένη με τη φύση και την αυθόρμητη τάση του παιδιού για παιχνίδι.

Η εισαγωγή θεατρικών πρακτικών (δημιουργία, παράσταση ανταπόκριση) και τεχνικών (συμβάσεις, παιχνίδια αυτοσχεδιασμού) στο πλαίσιο της εκπαίδευσης (Πολυκάρπου κ.α., 2012), είναι η απάντηση στις απαιτήσεις του Αναλυτικού μας Προγράμματος και στις αρχές που το διέπουν, καθώς το «δημιουργικό/εκπαιδευτικό δράμα/θέατρο» (Κατσαβού, 2015) συνδέει το φανταστικό, κοινωνικοδραματικό και συμβολικό παιχνίδι με το θέατρο -και τις τέχνες εν γένει- συμβάλλοντας στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού μέσα από πρακτικές βιωματικής και ενεργητικής μάθησης, σε ένα παιδοκεντρικό, δημοκρατικό και ευχάριστο κλίμα, το οποίο ενισχύει την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση και την αγάπη για τη μάθηση από μέρους του παιδιού.

Ο Schiller, κατά τον 18ο αιώνα, αναγνωρίζει στο παιχνίδι τη λειτουργία σύνδεσης των δύο βασικών ορμών του ανθρώπου (αισθητηριακή και μορφική) δηλώνοντας ότι «ο άνθρωπος παίζει μόνον, όπου είναι άνθρωπος με την πλήρη σημασία της λέξης, και είναι εντελώς άνθρωπος, μόνον εκεί, όπου παίζει» (Λενακάκης, 2013:62). Ο Τριβιζάς, σε ομιλία του στο TEDX 2013[iv], στην Αθήνα, κατήγγειλε τον «διωγμό της φαντασίας» στη σύγχρονη εκπαίδευση, σχολιάζοντας καυστικά ότι "στόχος του εκπαιδευτικού συστήματος δεν πρέπει να είναι η μετάδοση γνώσεων αποκλειστικά, αλλά κυρίως η καλλιέργεια της φαντασίας και της δημιουργικότητας του παιδιού", για να καταλήξει στην απογοητευτική διαπίστωση ότι "μαθαίνουμε στα παιδιά να εξυπηρετούν την πραγματικότητα, αντί να την ξεπερνάνε".

Στη σύγχρονή μας εποχή, όπου η κοινή γνώμη αναγνωρίζει στο σχολείο (κάθε βαθμίδας) έναν γνωσεοκεντρικό ρόλο -ο οποίος αξιολογείται βάσει τελικού βαθμολογικού αποτελέσματος- ας δώσουμε την ευκαιρία στο παιχνίδι και στην τέχνη να υλοποιήσουν μέσα από δημιουργικές θεατρικές τεχνικές (κατά κόσμον «θεατράκια» και «παιχνιδάκια») το ρόλο τους, «συνδυάζοντας συναισθηματική εμπλοκή και νοητική επεξεργασίας, βίωση και αναστοχασμό, με τελικό στόχο τη μάθηση, με την έννοια της κατανόησης του εαυτού και του κόσμου» (Αυδή & Χατζηγεωργίου, 2007).

*Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (Προδημοτική Εκπαίδευση), με Ανώτερο Δίπλωμα στην Υποκριτική και Μεταπτυχιακό στις Θεατρικές Σπουδές.

Βιβλιογραφία

Αυδή, Α., Χατζηγεωργίου, Μ. (2007). Η τέχνη του δράματος στην εκπαίδευση. Αθήνα: Μεταίχμιο.

Γραμματάς, Θ. (2014). Το Θέατρο στην Εκπαίδευση: Καλλιτεχνική έκφραση και Παιδαγωγία. Αθήνα: Διάδραση.

Κατσαβού, Α. (2005), «Παιδαγωγικό Θέατρο: Ορισμοί» στο Περιοδικό ΘΕΑΤΡΟμάθεια. Τεύχος 10o (Μάιος-Αύγουστος 2005)

Λενακάκης, Α. (2013). «Η μορφοπαιδευτική αξία του παιχνιδιού και του θεάτρου στην εκπαίδευση», στο Γραμματάς, Θ. (επιμ.) (2013). Το Θέατρο ως μορφοπαιδευτικό αγαθό και καλλιτεχνική έκφραση στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία. Διδακτικό Εγχειρίδιο στο πλαίσιο του Προγράμματος «Θαλής». Αθήνα: ΕΚΠΑ, σσ. 58-77.

Mellou, E. (1994). Play Theories: A contemporary review. Early Child Development and Care, 102(1), 91-100.

Πολυκάρπου, Χ. et.al. (2012), Θεατρική Αγωγή: Πρόγραμμα Σπουδών. Λευκωσία: ΥΠΠΑΝ. http://www.moec.gov.cy/dde/programs/eniaio_oloimero/pdf/analytika_programmata/theatriki_agogi.pdf

Saracho, O. N., Spodek, B. (Eds). (1998). Multiple Perspectives on Play in Early Childhood Education. USA: State University of New York Press.

Sussman, K. M. (2012). The Importance of play in the preschool classroom. Texas Childcare Quarterly, Volume 36(3).


[ii] Η Σύμβαση των δικαιωμάτων του παιδιού υιοθετήθηκε ομόφωνα από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 20 Νοεμβρίου 1989 και επικυρώθηκε από 193 χώρες.




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










359