ΤΗΣ ΖΗΝΑΣ ΠΟΥΛΛΗ*
Τελευταία, παρακολουθώντας μια κυπριακή εκπομπή, άκουσα να προσφωνούν κάποιον αντί με το όνομά του, με τη λέξη «γέρο» («γεια σου γέρο»). Διαπίστωσα στη συνέχεια ότι δεν αποτελούσε μεμονωμένο γεγονός, αλλά αποτελεί συνήθεια σε αρκετές περιοχές. Αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί ότι το άτομο παύει να έχει την προσωπικότητα του Κωστή ή του Γιαννή αλλά υφίσταται πλέον μόνο ως «γέρος» και προσδιορίζεται ηλικιακά. Ο ηλικιακός ρατσισμός είναι όταν για παράδειγμα πει κάτι ένας νεαρός ή ένας ηλικιωμένος και αντί για άλλη απάντηση ή επιχειρήματα ακούονται σχόλια του τύπου: «μίλησε ο μιτσής/γέρος». Αυτό από μόνο του αποτελεί ηλικιακό ρατσισμό, κάτι με το οποίο δεν έχω αντιληφθεί να έχει ασχοληθεί ή να έχει διαμαρτυρηθεί κανένας.
Ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων διακηρύχθηκε επίσημα από τους προέδρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής εξ ονόματος των τριών θεσμικών οργάνων με την ευκαιρία της Διακυβερνητικής Διάσκεψης που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια τον Δεκέμβριο του 2000. Ο χάρτης περιλαμβάνει 7 κεφάλαια από τα οποία το τρίτο αφορά την ισότητα (άρθρα 20 έως 26). Εκτός από το άρθρο 21 που αφορά το θέμα των διακρίσεων σε όλες τις πτυχές του (φυλετική, εθνοτική, θρησκευτική κ.ά.), τα άρθρα που ακολουθούν, είναι αφιερωμένα στις ειδικές κατηγορίες του θέματος (παιδιά, ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες κ.ά.). Άρθρο 21:
«1. Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού».
Η αξιοπρέπεια του καθενός δεν έχει ημερομηνία λήξεως, όπου σε μεγαλύτερη ηλικία παύει να διεκδικείται. Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών και των υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν, από την αρχή, ένα από τα βασικά στοιχεία της ευρωπαϊκής οικοδόμησης.
Οι οποιεσδήποτε διακρίσεις θεωρούνται ως ένα εμπόδιο στην οικονομική και κοινωνική συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κοινωνικό κόστος είναι εμφανές, όταν τέτοιου είδους πρακτικές ασκούνται εις βάρος ενός ή περισσότερων ατόμων λόγω της συμμετοχής τους σε κάποια ομάδα. Δεν είναι ανεχτές ακόμη περισσότερο όταν έχουν στόχο άτομα που χρειάζονται βοήθεια όπως, για παράδειγμα, τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή οι ηλικιωμένοι.
Τα διάφορα αίτια των διακρίσεων είναι ποικίλα και συνιστούν ένα ευρύ φάσμα πρακτικών περιπτώσεων που μπορούν να βασίζονται σε όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής. Συνεπώς, είναι δυνατόν να απαριθμηθούν διάφορες συγκεκριμένες περιπτώσεις, για παράδειγμα: η διαχείριση ενός γηράσκοντος εργατικού δυναμικού, η μετάβαση από την ενεργό ζωή στη σύνταξη κ.ά. Η πρώτη οδηγία απαγορεύει κάθε μορφή διακρίσεων στην απασχόληση. Οι σχετικοί τομείς είναι: η πρόσβαση σε θέση απασχόλησης ή σε επάγγελμα, η προαγωγή, η επαγγελματική κατάρτιση, οι συνθήκες απασχόλησης και εργασίας καθώς και η προσχώρηση σε ορισμένους οργανισμούς. Κριτήριο πρέπει να είναι η αξία του καθενός και η δυνατότητα προσφοράς του και όχι αποκλειστικά η ηλικία του.
Προσωπικά καταδικάζουμε οποιαδήποτε μορφή ρατσισμού (όχι επιλεκτικά) αλλά καταδικάζουμε και οποιαδήποτε καπηλεία της λέξεως «ρατσισμός».
Ένα σχετικό θεωρητικό παράδειγμα: Τελευταία υπάρχει μια ανησυχητική αύξηση της παραβατικότητας μεταξύ των νέων μας. Ο πετροβολισμός δυο αντίπαλων ομάδων αποτελεί προσφιλές επικίνδυνο «παιγνίδι» των εφήβων των ημερών μας. Κατά τη διάρκεια του απαράδεκτου «παιγνιδιού» είναι πιθανόν να κτυπήσει ένα από τα παιδιά.
Όταν κατά λάθος μια αδέσποτη πέτρα βρίσκει στο κεφάλι έναν αλλοδαπό κηπουρό και τον τραυματίζει ελαφρά, άσχετα αν όλα τα παιδιά απολογούνται αμέσως και εξηγούν ότι δεν ήταν σκόπιμο, κάποιοι βρίσκουν τότε ευκαιρία να βροντοφωνάξουν «ρατσισμός». Το επεισόδιο τότε γίνεται θέμα και στο πλαίσιο του μαζικού αυτομαστιγώματος των ημερών μας βγαίνει ο κάθε ειδικός και μη, να καταδικάσει το γεγονός άσχετα αν για το προηγούμενο παιδί που κτυπήθηκε, δεν ασχολήθηκε κανείς..
*Διευθύντρια Μέσης Εκπαίδευσης Υπουργείου Παιδείας
