ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Στις 31 Δεκεμβρίου 2014 ο πρώην πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ Θέμης Πολυβίου σε μια απάντησή του σε επικριτικό άρθρο για τη στάση της οργάνωσής του κατά τη διάρκεια της θητείας του έγραψε και τα εξής: «Για πόσα χρόνια ακούεις για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση; Αν την είδες εσύ, την είδαμε και εμείς»(Paideia-News).
Υπάρχουν δυο δεδομένα με βάση τα οποία μπορούμε να αξιολογήσουμε τη βαρύτητα της δήλωσης αυτής. Το πρώτο είναι ότι δεν αναφέρεται στα αποτελέσματα των ενεργειών μιας κυβέρνησης αποκλειστικά αλλά τριών: της κυβέρνησης Τ.Παπαδόπουλου, η οποία ξεκίνησε τη μεταρρύθμιση (Αυγ.2004 Φεβ. 2008), της Κυβέρνησης Δ. Χριστόφια (Μάρτιος 2008-Φεβ. 2013) και της Κυβέρνησης Ν Αναστασιάδη (Μαρ. 2013 ως το τέλος του 2014 που γράφηκε η επιστολή). Αυτό σημαίνει ότι η σχετική κριτική δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μονόπλευρη δήλωση που στηρίζεται σε ιδεολογικά κίνητρα. Άρα έχει βαρύτητα. Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουμε και με βάση το δεύτερο δεδομένο, το γεγονός δηλαδή ότι ο κ. Πολυβίου δεν είναι ένα οποιοδήποτε πρόσωπο, αλλά πρώην πρόεδρος μιας μεγάλης εκπαιδευτικής οργάνωσης, Άρα η δήλωσή του αξίζει να διερευνηθεί.
Ποιες εξηγήσεις μπορούν να δοθούν στην απαξίωση που γίνεται με την πιο πάνω δήλωση των αποτελεσμάτων της μεταρρύθμισης;
Μια πρώτη εξήγηση είναι ότι αυτά που έγιναν κρίνονται πολύ λίγα σε σύγκριση με τις μεγάλες προσδοκίες που η ρητορική που ξεκίνησε από τις 30 Ιαν. 2005, όταν κατά την ημέρα των Τριών Ιεραρχών ο Πρόεδρος Τ. Παπαδόπουλος κήρυξε επίσημα την εφαρμογή της μεγάλης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης με βάση την Έκθεση της Επιτροπής των Επτά Ακαδημαϊκών, γέννησε στο σύνολο της ελληνοκυπριακής κοινωνίας.
Μια δεύτερη εξήγηση είναι ότι οι εισαχθείσες αλλαγές και προσθήκες ήταν εξωτερικές και δεν επηρέασαν βελτιωτικά τη λειτουργία των σχολείων. Αυτή η εξήγηση μπορεί να στηρίχτηκε σε κάποιο βαθμό στον πιο κάτω κατάλογο αλλαγών που αναφέρονται στην μπροσούρα Θέσεις ΑΚΕΛ στο 21ο Συνέδριο για Παιδεία-Εκπαίδευση, 2011. Οι κυριότερες από αυτές είναι οι εξής: Αύξηση του εκπαιδευτικού προϋπολογισμού κατά 12.5% το 2009 και 3.5% το 2010, μείωση του αριθμού μαθητών κατά τμήμα από 30 σε 25 σε όλες τις τάξεις, χορηγία στους μαθητές για την αγορά φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή, θεσμός του σχολικού λεωφορείου, σημαντική αύξηση του κονδυλίου για την υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων, νέο πλαίσιο λειτουργίας του Ενιαίου Ολοήμερου Σχολείου, διπλασιασμός του αριθμού των προαιρετικών ολοήμερων νηπιαγωγείων, επέκταση των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας, διευθέτηση του θέματος πρόσβασης των εκπαιδευτικών σε προσωπικούς φακέλους, καταστροφή των ανώνυμων επιστολών που καταγγέλλουν πρόσωπα.
Μια τρίτη εξήγηση είναι ότι οι εισαχθείσες αλλαγές αφορούν στις δομές της εκπαίδευσης(τρόπο διορισμού των εκπαιδευτικών, επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών) και όχι στη λειτουργία των σχολείων. Αυτή την εξήγηση πρόβαλε, για παράδειγμα, ο πρόεδρος της ΠΟΕΔ Φ. Φυλακτού .Σε άρθρο του στο Paideia-news(13 Ιουνίου 2016) υποστήριξε ότι «οι μεταρρυθμίσεις έπρεπε να είχαν εστιαστεί σε δύο πυλώνες 1) καθημερινή εκπαιδευτική πράξη και 2) αλλαγές στις δομές του συστήματος (Σχέδιο Αξιολόγησης και Σχέδιο Διορισμών, Σχέδιο Επιμόρφωσης και άλλα). Το Υπ Παιδείας επικεντρώνεται για δικούς του λόγους μόνο στον δεύτερο πυλώνα, με αποτέλεσμα τα πράγματα στα σχολεία να μην αλλάζουν και οι μεταρρυθμίσεις που γίνονται να καταρρεύσουν για άλλη μια φορά σαν χάρτινος πύργος. Η άρνηση του Υπουργού να διαχειριστεί αυτά τα θέματα, δυστυχώς, μας φέρνει σε αυτή την κατάσταση, που επιβάλλεται να κατέβουμε στον κλάδο και να πάρουμε εξουσιοδότηση για λήψη απεργιακών μέτρων αν και όταν κριθεί σκόπιμο.».
Τέλος, μια τέταρτη εξήγηση μπορεί να είναι ότι το γεγονός ότι για δώδεκα τώρα χρόνια όχι μόνο δεν φαίνεται να προέκυψε μια συγκεκριμένη και ορατή με γυμνό οφθαλμό βελτίωση των μαθητών (καλύτερη γλωσσική έκφραση, καλύτερη συμπεριφορά, μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη μάθηση, καλύτερη συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, καλύτερα αποτελέσματα στις Παγκύπριες Εξετάσεις που να πιστοποιούν απόκτηση βαθύτερης γνώσης, μείωση του αριθμού των μαθητών που φοιτούν σε φροντιστήρια), αλλά τα σχολεία συνεχίζουν να έχουν σοβαρά προβλήματα. Τα δημοτικά σχολεία, για παράδειγμα, όπως παραπονείται ο πρόεδρος της ΠΟΕΔ, έχουν σοβαρά προβλήματα αναλφαβητισμού και αντικοινωνικής συμπεριφοράς (Paideia-news 15, 17, 25,27 Ιουνίου 2016).
Οι εξηγήσεις αυτές ερμηνεύουν σε κάποιο βαθμό, πιστεύω, τη δήλωση του πρώην προέδρου της ΟΕΛΜΕΚ. Ο κ. Πολυβίου ισχυρίστηκε ότι δεν είδε μεταρρύθμιση (κάτι το εμφανές, το αναγνωρίσιμο, το αξιόλογο), όχι ότι δεν έγινε. Στην πραγματικότητα βέβαια έγιναν πάρα πολλά όχι μόνο εξωτερικά αλλά και ουσιαστικά, όπως η σύνταξη των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων για όλες τις τάξεις του δημοτικού και του γυμνασίου το 2010, η συγγραφή νέων εγχειριδίων για τους μαθητές των δυο αυτών βαθμίδων, και η εισαγωγή νέων ωρολόγιων προγραμμάτων, και η ελπίδα είναι ότι αυτά θα συμβάλουν έμμεσα στην επίτευξη στο μέλλον καλύτερων αποτελεσμάτων. Σ’αυτό θα συμβάλουν επίσης και μερικές άλλες αθέατες ακόμα αλλαγές, όπως η βαθμιαία επικράτηση σύγχρονων αντιλήψεων για τη γνώση, τη διδασκαλία και την αξιολόγηση με την έμφαση στη διδασκαλία δεξιοτήτων και την υιοθέτηση δεικτών στη διδασκαλία και αξιολόγηση, ο καθημερινός προβληματισμός και η συζήτηση για θέματα ποιότητας καθώς και η ενεργός εμπλοκή των εκπαιδευτικών στα θέματα περιεχομένου. Ενόψει των εξελίξεων αυτών, η προσδοκία είναι ότι θα έλθει μια μέρα που οι ποιοτικές αλλαγές δεν θα ξεκινούν πλέον αναγκαστικά εκ των άνω, όπως γινόταν για δυο εκατονταετηρίδες μέχρι σήμερα, αλλά και εκ των κάτω, από την εμπειρία και τη σοφία της πράξης των απλών εκπαιδευτικών.
*Πρώην Αν. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
