ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Στις 22 του περασμένου Δεκεμβρίου δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή Αθηνών ένα άρθρο ενός συνεργάτη της που άρχιζε με απαρίθμηση μερικών από τα επιδόματα που παρέχονταν κρυφά σε έναν αριθμό προνομιούχων δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα πριν από το 2015, για να εξηγήσει στη συνέχεια τους λόγους για τους οποίους η χώρα οδηγήθηκε στην οικονομική καταστροφή. Μερικά από τα επιδόματα αυτά που ήλθαν στο φως μετά τη χρεοκοπία της χώρας ήταν τα πιο κάτω:
α) επίδομα έγκαιρης προσέλευσης στην εργασία 310 ευρώ το μήνα,
β) επίδομα προθέρμανσης αυτοκινήτου 690 ευρώ το μήνα,
γ) επίδομα πλυσίματος χεριών 420 ευρώ το μήνα,
δ) επίδομα μεταφοράς φακέλου 290 ευρώ το μήνα, και
ε) επίδομα παραλαβής και παράδοσης λεωφορείων 450 ευρώ το μήνα.
Δεν θα σταθώ στην πιο σοβαρή και επώδυνη για ολόκληρο τον ελληνικό λαό συνέπεια αυτής της κρατικής και κομματικής οικονομικής και πολιτικής κραιπάλης, την οικονομική κατάρρευση της χώρας, γιατί αυτή είναι αυτονόητη και σχολιάστηκε εκατομμύρια φορές και εξακολουθεί να σχολιάζεται καθημερινά. Θα σχολιάσω μόνο δυο άλλες συνέπειες, την ηθική διάβρωση ενός μεγάλου μέρους των εργαζομένων και την ηθική καταβαράθρωση της αξίας της εργασίας, οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, είναι εξίσου σοβαρές με την οικονομική καταστροφή, αλλά ελάχιστα σχολιάστηκαν μέχρι σήμερα.
Η κρατούσα αντίληψη στην Ελλάδα και στην Κύπρο είναι ότι η ηθική έχει σχέση μόνο με τη σεξουαλική συμπεριφορά των ατόμων. Όταν γίνεται λόγος για ανηθικότητα, η σκέψη πάει συνήθως σε σεξουαλικά όργια. Το θέμα της συμπεριφοράς κάποιου στην εργασία πολύ σπάνια θεωρείται ότι εμπίπτει στη σφαίρα της ηθικής. Και αυτό αποτελεί μια τεράστια διαφορά μας από τους Προτεστάντες, οι οποίοι, όπως έδειξε ο μεγάλος Γερμανός κοινωνιολόγος Max Weber, θεωρούν τη συμπεριφορά στην εργασία ως βασικό στοιχείο της ηθικής συμπεριφοράς των ανθρώπων αλλά και ως κάτι που εξηγεί την οικονομική πρόοδο ή όχι των χωρών.
Πιστεύω πως η αναφερθείσα πιο πάνω περίπτωση των επιδομάτων στην Ελλάδα αγγίζει τέσσερις διαφορετικές πτυχές ηθικής: την πολιτική ηθική, την κοινωνική ηθική, την προσωπική ηθική και την εργασιακή ηθική.
Η πολιτική ανηθικότητα έγκειται στην εξαγορά και εκμαυλισμό ψηφοφόρων από το κράτος και τα κομματικά στελέχη μέσω των επιδομάτων αυτών, στη διάβρωση της δημόσιας υπηρεσίας, στην έμμεση κλοπή δημόσιου χρήματος, στην αδικία σε βάρος όλων των άλλων δημόσιων υπαλλήλων που δεν ήταν στο κόλπο, και στην έλλειψη διαφάνειας. Η νομοθετική έγκριση των επιδομάτων αυτών έγινε ταχυδακτυλουργικά, περίπου όπως γίνεται με τους «παπατζήδες»(εδώ παπάς, εκεί παπάς, πού είναι ο παπάς) και η καταβολή τους γινόταν κρυφά και συνωμοτικά.
Η κοινωνική ανηθικότητα έγκειται στην άνιση μεταχείριση δημόσιων υπαλλήλων και πολιτών από το κράτος και τα κόμματα, στην κοινωνική αδικία σε βάρος όσων δεν έπαιρναν τα επιδόματα αυτά, και στην παράτυπη οικειοποίηση και σπατάλη χρημάτων των φορολογουμένων.
Η προσωπική ανηθικότητα έγκειται στον εμπαιγμό και στην εξαπάτηση φίλων και συναδέλφων αλλά και της κοινωνίας ολόκληρης, στη συνωμοσία για κλοπή δημόσιου χρήματος και εξαπάτηση του δημοσίου, και στον προσωπικό εξευτελισμό που γίνεται συνειδητά με την εμπλοκή σε μια αθέμιτη συναλλαγή και την αποδοχή εξαγοράς από κάποιους πολιτικούς.
Τέλος, η εργασιακή ανηθικότητα έγκειται στη γελοιοποίηση και στον ευτελισμό του θεσμού της εργασίας, που γίνεται με τη μετατροπή της σε διαδικασία αναζήτησης παράλογων, γελοίων και κοινωνικά απαράδεκτων προσχημάτων για κρυφή ή φανερή κλοπή δημοσίου χρήματος, όπως ακριβώς συμβαίνει στην περίπτωση των αλλοδαπών οικιακών βοηθών που περιμένουν να φύγει από το σπίτι ο νοικοκύρης για να κλέψουν. Η εργασία είναι μια προσφορά προς τους άλλους, προς το σύνολο και προς τον εαυτό μας αλλά και ένας βασικός κοινωνικός θεσμός, που όταν τον σέβεται κάποιος, δίνει νόημα στη ζωή και στο πρόσωπό του και προσφέρει προσωπική και κοινωνική ωρίμαση, καταξίωση και ευτυχία. Γι αυτό και το εργασιακό ήθος συνδέεται με την προσωπική δέσμευση, την τιμιότητα, και την υπευθυνότητα έναντι των άλλων και του συνόλου. Ο ηθικός άνθρωπος φαίνεται κυρίως από τη συμπεριφορά του στην εργασία, από το πόσο δεσμεύεται από αυτή, πόσο ταυτίζεται με αυτή και πόσο πιστεύει ότι καταξιώνεται από αυτή.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, όπως ανέφερα στην αρχή του άρθρου, θεωρώ την ηθική καταστροφή που έγινε στην Ελλάδα τα σαράντα χρόνια της εποχής της μεταπολίτευσης(από το 1974 μέχρι σήμερα) εξίσου σοβαρή με την οικονομική. Όχι μόνο γιατί η ηθική διαφθορά καταστρέφει την εμπιστοσύνη, οδηγεί σε χρεοκοπία επιχειρήσεις και απωθεί υποψήφιους επενδυτές που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας, αλλά και γιατί καταβαραθρώνει την αξία του ανθρώπου και υπονομεύει το ομαδικό πνεύμα και κάθε προσπάθεια οικοδόμησης μιας ομαλής πολιτικής και κοινωνικής ζωής στη χώρα.
*Πρώην αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου
