ΤΟΥ ΑΛΜΠΕΡΤΟ ΦΛΩΡΕΝΤΙΝ*
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δήλωσε «απόλυτα βέβαιος ότι μπορούν να ξεπεραστούν τα οποιαδήποτε προβλήματα αρκεί να υπάρχει κοινό όραμα και από τους εκπαιδευτικούς και από τους γονείς και από τους μαθητές» (Κεντρικό Δελτίο ΡΙΚ 4/10/2018). Το «Όραμα» είναι βέβαια λέξη/έννοια πρώτης γραμμής του κυβερνητικού marketing. Στις Παγκύπριες εξετάσεις τα «Αδίδακτα Κείμενα» στα Νέα Ελληνικά προσφέρονται ιδιαίτερα για προώθηση αυτού του marketing, αφού όλα τους αφορούν σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, ενώ οι προθέσεις του ΥΠΠ – όπως τις συγκεκριμενοποιούν οι θεματοθέτες και διορθωτές - δεν δεσμεύονται τόσο από τα αναλυτικά προγράμματα.
Επειδή τα θέματα από το 2006 και οι οδηγίες διόρθωσης υπάρχουν στην ιστοσελίδα του ΥΠΠ, βολεύει να εντοπίσουμε ένα τμήμα του περιγράμματος του πραγματικού «οράματος» της κυβέρνησης-ΥΠΠ από τα αδίδακτα που επιλέγονται, τα παραθέματα τους που χρησιμοποιούνται για ερωτήσεις στο εξεταστικό δοκίμιο, ακόμα και από τις οδηγίες διόρθωσης.
Πάνω από την μεγάλη πλειοψηφία των απλών ανθρώπων αιωρείται μια μικρή οικονομική ελίτ, μια προνομιούχα μειοψηφία που κατέχει τεράστια περιουσία και εισοδήματα, που διαχειρίζεται την οικονομία και σπρώχνει τις πολιτικές εξελίξεις προς τα δικά της συμφέροντα. Αυτή η μειοψηφία, γνωστή στις μέρες μας και ως το 1%, αυτό το φαινόμενο, η ταξική διαίρεση της κοινωνίας, είναι αόρατο στις εξετάσεις του αδίδακτου κειμένου. Έτσι το εξεταστικό δοκίμιο του 2014 ζητάει να «αναπτυχθεί» η πρόταση του αδίδακτου «…ο σύγχρονος άνθρωπος, έχει παραδοθεί σε μια τυραννική και τραγική, συγχρόνως, αντινομία. Δημιουργεί για να καταστρέφει»
Επί Αναστασιάδη στα αδίδακτα κείμενα κυριαρχεί η αφαίρεση του «σύγχρονου ανθρώπου». Σαν να μπήκαν αλεπούδες στο κοτέτσι και να αποπειράσαι να περιγράψεις τον χαμό χρησιμοποιώντας μόνο τη λέξη «ζώα», χωρίς να μπορείς να κάνεις διάκριση αν μιλάς για τις αλεπούδες ή τις κοτούλες.
Και βέβαια καταλογίζονται συλλογικές ευθύνες, στα «ζώα» γενικά:
«Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ήρθε στις μέρες μας ήταν για τους νουνεχείς προβλέψιμη, αναμενόμενη ως αποτέλεσμα του ήθους της κοινότητας και των συλλογικών συμπεριφορών». (Αδίδακτο κείμενο 2017)
Ο συγγραφέας κατηγορεί για την οικονομική κρίση την «κοινότητα», και τις «καταναλωτικές» όπως τις χαρακτηρίζει προηγουμένως, «συλλογικές συμπεριφορές», όταν είναι πια πολύ πλατιά γνωστό πως η χιονοστιβάδα ξεκίνησε το 2007 από το ανεξέλεγκτο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ, το οποίο διαχειρίζεται μια εξαιρετικά άπληστη όσο και μικρή μειοψηφία golden boys της Wall Street. Αυτό λοιπόν το αδίδακτο κείμενο είχε τίτλο «Η βαρβαρότητα των καιρών μας», και ως αιτία της αναφέρεται ο «αδίστακτος, άναρχος, παγκοσμιοποιημένος...» Ο πληροφορημένος αναγνώστης θα περιμένει να διαβάσει μετά τα βαριά αλλά συνηθισμένα στον καιρό μας επίθετα το ουσιαστικό «καπιταλισμός». Όμως surprise surprise, η λέξη είναι «καταναλωτισμός». Ναι, φταίει «ο αδίστακτος, άναρχος, παγκοσμιοποιημένος καταναλωτισμός»!
Το ίδιο μοτίβο υπάρχει και στα υπόλοιπα εξεταστικά δοκίμια των κυβερνήσεων Αναστασιάδη. Αιτία ακόμα και των κλιματικών αλλαγών είναι η απληστία γενικά, όλων άρα και των απλών εργαζομένων, της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Στο υστερικό αδίδακτο κείμενο του 2016 «Η Υψηλή Τεχνολογία» ταυτίζονται πάλι κοτούλες και αλεπούδες, και ζητείται από τους εξεταζόμενους να «αναπτύξουν» την επιεικώς περίεργη θέση του κειμένου ότι:
«αν εξακολουθήσουμε να έχουμε ως μοναδικούς στόχους την απόκτηση δύναμης και πλούτου, θα οδηγηθούμε σε αδιέξοδα και δυσοίωνο θα είναι το μέλλον της ανθρωπότητας.»
Παρεμπιπτόντως το ίδιο κείμενο χαϊδεύει φοβίες χαρακτηριστικές της ακροδεξιάς εθνικιστικής ιδεολογίας:
«Ήδη η παγκοσμιοποίηση ξεγράφει ιδιαιτερότητες, ισοπεδώνει πολιτισμούς και τείνει να μεταβάλει τους ανθρώπους από αυτόνομες προσωπικότητες και να τους μεταποιήσει σε αριθμητικές μονάδες του παγκόσμιου συνόλου... Οι ανθρώπινες σχέσεις άρχισαν να προσαρμόζονται σ’ ένα παγκόσμιο τρόπο συμπεριφοράς.»
Το αδίδακτο του 2018 έχει τίτλο «Κλιματική αλλαγή και κοινωνική δικαιοσύνη». Η προσωπική καταναλωτική ενοχή τονίζεται με ερώτηση πάνω στο παράθεμα:
«Οδηγώντας όμως το αυτοκίνητό σου και εκλύοντας ρύπους διοξειδίου του άνθρακα, μπορεί να συνεισφέρεις, αν και δεν είναι σίγουρο πώς και σε ποιο ποσοστό, στην πρόκληση θανατηφόρων πλημμυρών στο Μπαγκλαντές».
Και η ανάδειξη του (διεθνούς μάλιστα) «καταναλωτή» ως το πρόβλημα με ερώτηση πάνω στο παράθεμα:
«Η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί ούτε καν να διανοηθεί τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει, π.χ., το γεγονός ότι οι οικογένειες στην Κίνα και στην Ινδία θα οδηγούν σε λίγο το δικό τους αυτοκίνητο, … το πρόβλημα της εμφάνισης νέων καταναλωτών σε χώρες που αναπτύσσονται ραγδαία με το μοντέλο ανάπτυξης που κληρονόμησαν από τη Δύση.»
Αυτά προέρχονται από το ΥΠΠ μιας κυβέρνησης η οποία συνεργάζεται με τεράστιες επιχειρήσεις (γνωστές για την χρηματοδότηση των αρνητών της κλιματικής αλλαγής, όπως η Exxon Mobil), για την εξόρυξη υδρογονανθράκων που όποιος νοιάζεται για την κλιματική αλλαγή αναρωτιέται μήπως πρέπει να τους αφήσουμε κάτω από τον βυθό. Η οποία αδιαφορεί που η εξορυκτική διαδικασία βαθιάς θάλασσας συνεπάγεται σοβαρούς κινδύνους καταστροφικών για το περιβάλλον ατυχημάτων (Κόλπος Μεξικού, 2010). Η οποία χάριν αυτών των υδρογονανθράκων συμμετέχει σε ένα από τα πιο επικίνδυνα διπλωματικά και στρατιωτικά παιχνίδια στον σημερινό ταραγμένο κόσμο. Αυτό που ενδιαφέρει ΥΠΠ και κυβέρνση είναι να κρύψουν αυτά και άλλα (όπως τις φτωχές δημόσιες συγκοινωνίες) πίσω από μια πρόστυχη ανακύκλωση του γνωστού «τα φάγαμε όλοι μαζί».
Το 2015 το μηδενιστικό και αρλουμποειδές αδίδακτο με τίτλο «Η δεκαετία της οδύνης» (2000-2010) αποπειράται να σπείρει ηττοπάθεια αρνούμενο ακόμα και τη δυνατότητα κατανόησης των λόγων της «οδύνης», πόσο μάλλον την αντιμετώπισή τους:
«Κατά τη δεκαετία αυτή άρχισε να αναδύεται με έμφαση μια καινούρια απειλή. Η πιο ύπουλη ίσως, η πιο κυνική από όσες γνώρισε ποτέ ο κόσμος. Είναι ένα οικονομικό σύστημα που στηρίζεται σε άυλες συντεταγμένες και ομιλεί μια γλώσσα ακατανόητη. Ισοπεδώνει ωστόσο κυβερνήσεις και λαούς, αξίες και όνειρα. Κανείς δεν ξέρει πώς εγκαθιδρύθηκε, ούτε πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί.»
«Κανείς δεν ξέρει» και όμως ο συγγραφέας δικαιούται να μας υποδείξει ότι:
«Μέσα σε αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο, που είναι κινούμενο και κλυδωνιζόμενο, η πατρίδα μας παραμένει πάντα μια ιδιαιτερότητα. Έζησε πολλά αυτήν την περίοδο, λίγα όμως φαίνεται να διδάχτηκε. Τα τελευταία χρόνια, βιώνει, ωστόσο, μια ιστορική στιγμή της: το τέλος των ψευδαισθήσεων.»
Το παράθεμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως συγκαταβατικές μπούρδες. Ότι και να εννοεί πάντως κουνώντας μας το δάκτυλο ο δοκιμιογράφος, οι εξεταζόμενοι καλούνται να γράψουν «άρθρο» με θέμα «Ποιες ήταν οι ψευδαισθήσεις που βίωνε για τόσα χρόνια η πατρίδα μας και πώς το τέλος των ψευδαισθήσεων επέδρασε στην καθημερινότητα των ανθρώπων;», και είναι αποκαλυπτικές οι απαντήσεις που μπορούν να θεωρηθούν - σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες διόρθωσης - ορθές. Οι πρώτες τέσσερεις «ψευδαισθήσεις» είναι:
«- πλουτισμός (πλασματικός/ ευζωία)
- εμπορικές τραπεζικές συναλλαγές, ανεξέλεγκτος δανεισμός
- υπερκαταναλωτισμός
- ανακήρυξη του κέρδους σε ύψιστη αξία»
Ενώ για «Το τέλος των ψευδαισθήσεων», που σύμφωνα με τις οδηγίες διόρθωσης πάλι πρέπει ο εξεταζόμενος να αναφέρει ότι «επήλθε απότομα με τη διαπίστωση της οικονομικής κρίσης και την ανατροπή της ψεύτικης ευημερίας», οι σωστές απαντήσεις στο άρθρο μπορούν να περιέχουν πως «σημειώθηκαν τα ακόλουθα… θετικά»
- επαναπροσδιορισμός της αξίας του συνανθρώπου, των αξιών, της αλληλεγγύης/ αλληλοβοήθειας
- στροφή του ανθρώπου προς την απλή ζωή και τα απλά πράγματα
- σύσφιγξη ανθρώπινων σχέσεων, αναζήτηση του άλλου
- στροφή προς τις τέχνες, τα γράμματα και τον πολιτισμό ως καταφύγιο της ψυχής
- τόνωση της πίστης στον Θεό...
- καλλιέργεια της αλληλεγγύης, της φιλαλληλίας, του εθελοντισμού»
Ο τόσο βολικός για την οικονομική ελίτ «εθελοντισμός» παρουσιάζεται εδώ ως συγγενικός με την αλληλεγγύη. Φαίνεται πως ελπίζουν ότι έτσι θα ξεχαστεί η κοινωνική αλληλεγγύη, συνώνυμη με τις ευθύνες του κράτους προνοίας, το οποίο έχει βαλθεί να κατεδαφίσει αυτή η κυβέρνηση.
Εκτός από «θετικά» όπως «η απλή ζωή» στα αδίδακτα εμφανίζεται και η «προσωπική ηθική» - το ολόδικο μας, προσωπικό μας «αξιακό σύστημα» και φταίξιμο. Στο αδίδακτο του 2018 ζητείται να γράψουν οι εξεταζόμενοι άρθρο σχολιάζοντας παράθεμα του που λέει πως είμαστε υποχρεωμένοι:
«να σκεφτούμε διαφορετικά και για την ηθική μας, πολιτική και προσωπική ηθική, διότι το αξιακό μας σύστημα αναπτύχθηκε πάνω στο δεδομένο ότι η ατμόσφαιρα αποτελούσε ένα περιβάλλον εκμεταλλεύσιμο δίχως όρια».
Αλλά η πιο καθαρή και πιο προσβλητική έκφραση του «οράματος» του ΥΠΠ του Αναστασιάδη βρίσκεται, αναμενόμενο αυτό, στο πρώτο αδίδακτο, το 2013, λίγους μήνες μετά το γνωστό μας «κακό»:
«Η κατανάλωση των υλικών αγαθών πρέπει να επανασυνδεθεί με την ουσιαστική ικανοποίηση των πραγματικών ανθρώπινων αναγκών, χωρίς τα στοιχεία της πολυτέλειας και την ψευδαίσθηση της ικανοποίησης των εγωιστικών αναγκών, της επίδειξης, της σύγκρισης με - και της αποδοχής από - τους άλλους. Η μετατροπή του υφιστάμενου μοντέλου της περιττής και σπάταλης κατανάλωσης στο μοντέλο της απαραίτητης για τις πραγματικές μας ανάγκες κατανάλωσης θα μειώσει τις εγωιστικές στάσεις, τις ανταγωνιστικές διαθέσεις και τα άγχη. Ταυτόχρονα, θα απελευθερώσει ενέργεια και χρόνο για την ικανοποίηση των ανώτερων αναγκών μας, μέσα από πιο ανθρώπινες, πνευματικές, κοινωνικές και ψυχολογικές δραστηριότητες, με την αναζήτηση άυλων αγαθών που δεν παράγονται παρά μόνο από εμάς τους ίδιους και που δεν εμπορευματοποιούνται πωλούμενα και αγοραζόμενα μέσω του χρήματος»
Η αποενοχοποίηση, ακόμα και η εξύμνηση της μονόπλευρης λιτότητας που καταστρέφει μαζικά ζωές, συμπληρώνει έναν από τους «άξονες» της κυβερνητικής πολιτικής, την «απενοχοποίηση του επιχειρηματικού κέρδους» το οποίο είναι «ευλογία όχι ανάθεμα» (όπως είπε ο Αβέρωφ Νεοφύτου στην εκδήλωση του ΔΗΣΥ «Τα διδάγματα από τη Διαχείριση της Οικονομικής Κρίσης στην Ελλάδα και στην Κύπρο: H Επόμενη Μέρα» τον Φεβρουάριο του 2016).
Ανάλογο είναι και το δυστοπικό όραμα της κυβέρνησης για την ίδια την Εκπαίδευση: λιτότητα και εξοικονόμηση «για το καλό μας». Δεν υπάρχει κανένα «κοινό όραμα», εκπαιδευτικοί, μαθητές και η πλειοψηφία των γονιών έχουν διαμετρικά αντίθετα συμφέροντα και στόχους από αυτούς της κυβέρνησης. Εξετάσεις τετραμήνων, dress codes, αποκοπή των ημερών της απεργίας… η επίθεση συνεχίζεται. Οι εκπρόσωποι μας στις εκπαιδευτικές συνδικαλιστικές οργανώσεις δεν κάνουν «διάλογο» για να καταλήξουν στην εκπλήρωση κάποιων κοινών στόχων με μια φιλική κυβέρνηση, κάνουν διαπραγματεύσεις με μια εχθρική δύναμη. Γι’ αυτό πρέπει να επαγρυπνούμε, δεν μπορούμε να αφήσουμε απλά την διαδικασία διαπραγμάτευσης να κυλήσει ήσυχα πίσω από τις κλειστές πόρτες της ΜΕΠΕΥ.
Σημείωση: ένα κείμενο μου με το ίδιο θέμα, αλλά μεγαλύτερο και με links σε πηγές, μπορείτε να βρείτε κάνοντας Google τον τίτλο «Εκπαίδευση: Σκοτεινό όραμα λιτότητας»
*Συνταξιούχος εκπαιδευτικός
