ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΑΝΤΩΝΕΛΛΟΥ*
Πολλές και τεκμηριωμένες επιστημονικά έρευνες ασχολήθηκαν με την αναγκαιότητα διαμόρφωσης θετικού σχολικού κλίματος στα εκπαιδευτήρια κάθε βαθμίδας. Οι έρευνες αυτές έχουν ως αφετηρία το αδιαμφισβήτητο αξίωμα, ότι, αυτό που προέχει, είναι η επίτευξη της σχολικής ποιότητας και αποτελεσματικότητας.
Το "ύφος" της σχολικής ηγεσίας, στοιχείο εξαιρετικά σημαντικό, συμβάλλει κατά πολύ στη διαμόρφωση του σχολικού κλίματος. Φαίνεται πως η μετασχηματιστική ηγεσία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση και συνθήκη του ανοιχτού, υποστηρικτικού και ενεργού εμπλοκής κλίματος, ενώ η συναλλακτική ηγεσία συνδέεται με τη διαμόρφωση κλειστού ή και αποστασιοποιημένου κλίματος.
Σε ένα σχολείο στο οποίο η διευθυντική ομάδα συντελεί στη σχολική αποτελεσματικότητα, στην επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών και κατ’ συνέπεια επηρεάζει και επηρεάζεται από το σχολικό κλίμα, όπως στην περίπτωση των νέων διευθυντών (Eshbach, & Henderson, 2010), αναμένει κανείς να είναι τα παιδιά περισσότερο ικανοποιημένα, ενεργά και "ζωντανά".
Η σχολική ηγεσία, όταν προκύπτει από τη συνεργασία διευθυντή και εκπαιδευτικών για την πραγμάτωση κοινών επιδιωκόμενων στόχων και τη συνδιαμόρφωση συλλογικού οράματος, υπερτερεί των άλλων παραγόντων (δομή, μέγεθος, εξωτερικό περιβάλλον, ατομικές διαφορές, φύλο, επαγγελματική προϋπηρεσία) στη διαμόρφωση του σχολικού κλίματος.
Από οποιαδήποτε σκοπιά και να το δει κανείς, δεν μπορεί παρά να νιώθει ασφάλεια σωματική και πνευματική για το παιδί του που φοιτά σε ένα σχολείο, όπου δεν συμβαίνουν περιττά πράγματα ή δεν δημιουργεί τη σύγχυση που μεταδίδεται από τη διαφορετική ερμηνεία, εκ μέρους της σχολικής ηγεσίας και των εκπαιδευτικών, όλων εκείνων των δράσεων ή των διδασκομένων αντικειμένων στις σχολικές τάξεις.
Οι έρευνες αποδεικνύουν πως οι ηγέτες, ακόμη και οι σχολικοί, είναι γεννημένοι γι αυτήν την ιερή και δύσκολη αποστολή. Όπως, γεννημένος "δάσκαλος" , μπορεί να θεωρηθεί κάποιος κι ας μην πρόλαβε να εξασφαλίσει ιδιαίτερα υψηλούς μεταπτυχιακούς τίτλους.
Το καλό, πρόσφορο σχολικό κλίμα, μπορεί να βοηθά στη χαρά των παιδιών, πέρα από το έμψυχο διοικητικό, εκπαιδευτικό υλικό, και το ορθά μελετημένο κτήριο που έχει δημιουργηθεί ανάλογα με το φυσικό ή το κοινωνικό περιβάλλον που ανήκει.
Υπάρχουν όμως και τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών που διαρκώς διαφοροποιούνται, γιατί οι ανάγκες σε κάθε επίπεδο το επιβάλλουν. Εργάζονται πάντα με ζήλο οι άνθρωποι των γραμμάτων για να τα συνθέσουν, πειραματίζονται σε νέα διδακτικά σενάρια, ακολουθούν μια επίπονη διαδικασία για να τα αντικαταστήσουν, να τα αξιολογήσουν ή να προσφέρουν νέες, καλύτερες, πρακτικές.
Άλλωστε, οι εκπαιδευτικοί, στη μεγάλη τους πλειονότητα, αφιερώνονται στην αποστολή τους, έχουν διαρκώς την έγνοια των παιδιών και υπηρετούν το λειτούργημά τους με αφοσίωση, πολύ άγχος και αγωνία.
Πόσο διαφορετικό θα ήταν, άραγε το σχολείο, εάν άλλαζε την υφιστάμενη μορφή του και επέκτεινε κατά ένα έτος τις σπουδές στη Μέση Εκπαίδευση;
Κι αυτό, όχι για κανέναν άλλο λόγο, παρά μόνο για να καλλιεργηθούν με περισσότερη άνεση οι πνευματικές δεξιότητες, να εμπεδωθεί η παρεχόμενη γνώση στο πλαίσιο μιας συνδυαστικής διδασκαλίας, που θα έχει πραγματικό χρόνο για διαθεματικότητα, έρευνα, παρατήρηση, ανάλυση και σύνθεση της μορφωτικής προς τα παιδιά διαδικασίας.
Αυτό το τελευταίο έβδομο, προ-ακαδημαϊκό , σχολικό έτος, θα μπορούσε να είναι, λοιπόν, το προπαρασκευαστικό για την εισδοχή των παιδιών σε πανεπιστήμια της Κύπρου και του εξωτερικού.
Η υποχρεωτική εκπαίδευση στη μέση βαθμίδα, η γυμνασιακή, είναι τρίχρονη και δύναται ο μαθητής νομότυπα, με τη συγκατάθεση του γονιού ή του κηδεμόνα, ολοκληρώνοντάς την, να μην συνεχίσει τις σπουδές του στο Λύκειο.
Η λυκειακή εκπαίδευση, αγχωτικά δομημένη λόγω του μεγάλου όγκου της ύλης των μαθημάτων, έστω κι αν χαρακτηρίζεται από τη λειτουργία των κλάδων σπουδών, φαίνεται να μην ολοκληρώνεται ουσιαστικά, αφού ο χρόνος πιέζει και εποφθαλμιά η μεγάλη δοκιμασία των εξετάσεων για την εισδοχή στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα εντός και εκτός της ιδιαίτερης πατρίδας.
Η ύπαρξη των τριών λυκειακών τάξεων σήμερα,το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, δεν το ικανοποιεί: χαμηλοί μέσοι όροι στις γραπτές δοκιμασίες, αρκετά αδιάφορη και παθητική η συμπεριφορά μεγάλου ποσοστού της μαθητικής κοινότητας.
Οι Εκπαιδευτικοί, που ο καθένας τους έχει τους δικούς του χρόνους για να εμπεδώσει τα εκάστοτε αναδομημένα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών και να υλοποιηθούν οι προτάσεις τους, διαμαρτύρονται συχνότατα για τη δυσκολία να καλύψουν την προτεινόμενη διδακτική ύλη. Μειώσεις της ύλης, επανασχεδιασμοί της και νέες προτάσεις, φοβάμαι ότι θα αναιρέσουν σύντομα τις προσδοκίες ότι τα παιδιά θα ανταποκριθούν στο σύνολό τους και θα σημειώσουν μεγαλύτερες επιτυχίες.
Θα έπρεπε να μας προβληματίσει η σκέψη των τριών λυκειακών τάξεων και η προσθήκη μιας επιπλέον τάξης, στην οποία θα διδάσκονται ενισχυμένα τα μαθήματα εισδοχής στα ΑΕΙ.
Σ' αυτήν την πρόσθετη τάξη:
- Τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών θα είναι υψηλών απαιτήσεων, θα καλύπτουν όλα τα διδακτικά αντικείμενα.
- Οι μαθητές θα επιλέγουν μόνο τα μαθήματα που απαιτεί ο κλάδος, η ομάδα των πανεπιστημιακών σχολών που τους ενδιαφέρει.
- Θα λαμβάνουν μέρος οι μαθητές σε διαγωνισμούς υψηλών απαιτήσεων, όχι τόσο με στόχο την ενδυνάμωση και την επιβεβαίωση ότι θα μπορέσουν να ανταποκριθούν ευκολότερα στις εξετασεις τους.
Πόσος ελεύθερος χρόνος θα εξασφαλιζόταν έτσι στα παιδιά κατά τις τρεις πρώτες λυκειακές τάξεις και με πόση άνεση θα διδάσκονταν τον κύκλο της ύλης που κάθε διδακτικό αντικείμενο απαιτεί! Μήπως έτσι θα μειωνόταν το απογευματινό τρέξιμο στα φροντιστήρια;
Το καλό σχολικό κλίμα δεν μπορεί να ακολουθεί την πολιτική της "τύψης" , όπως συμβαίνε, γιατί ο διδακτικός χρόνος συχνά χάνεται προκειμένου να πραγματοποιηθούν δραστηριότητες που θα ενθουσιάσουν και μέσω των οποίων τα παιδιά με άνεση θα εκφραστούν και θα δημιουργήσουν.
Χρειάζεται να μας απασχολήσει εντονότατα η έλλειψη χαράς των παιδιών και των εκπαιδευτικών στα σχολεία μας. Είναι απογοητευτικό το ότι τα παιδιά μας έρχονται στο σχολείο χωρίς τον ενθουσιασμό και την αγωνία να ζήσουν μαθαίνοντας, χωρίς τη θέληση και το πείσμα που απαιτεί η ανακάλυψη της γνώσης.
Αντίθετα, αυτό που βλέπει κανείς στην πλειονότητα των σχολείων, είναι η μανία των παιδιών να καταστρέψουν το χώρο της μάθησης, να τον εκδικηθούν! Γραμμένοι τοίχοι, θρανία που θυμίζουν αδιέξοδα μαύρων-κυρίως- γραφημάτων και διφορούμενων μηνυμάτων, αυλές όπου κινούνται νέα παιδιά κουρασμένα ήδη από μικρά.
Στο σχολείο μας, φαίνεται να σβήνει η φλόγα της περιέργειας, να καταστρέφεται η θέληση για αναζήτηση και την ανακάλυψη του καινούργιου, η επιθυμία και η απαίτηση για μάθηση. Ας το σκεφτούμε...
*ΕΜΕ Φιλολογικών-Θεατρολογίας
