ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Στις 16 Μαρτίου δημοσιεύθηκε στο Paideia -News ένα άρθρο μαθητών μιας Ε-Στ τάξης ενός δημοτικού σχολείου της Κύπρου με τίτλο Από τον παράδεισο ….στην κόλαση. Στο τέλος του άρθρου υπήρχε μια «Σημείωση από την εκπαιδευτικό της τάξης» στην οποία αναφέρονταν επί λέξει τα εξής: «Το πιο πάνω αποτελεί προϊόν των παιδιών μιας Ε- Στ τάξης ενός δημοτικού σχολείου. Συγκεκριμένα τα παιδιά, αφού παρακολούθησαν και συζήτησαν την ταινία Summerhill, εξέφρασαν την επιθυμία να δράσουν με κάποιο τρόπο ώστε τα σχολεία της Κύπρου να γίνουν πιο δημοκρατικά. Αφού ολοκλήρωσαν τη συγγραφή των ατομικών τους κειμένων, προχώρησαν στη συγγραφή ενός συλλογικού κειμένου, το οποίο αποτελεί την έκφραση της «φωνής» τους τόσο ως προς το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου όσο και ως προς το σχολείο που επιθυμούν και οραματίζονται να έχουν. Ας ελπίσουμε πως κάποτε οι” φωνές” τους θα εισακουστούν . Άλλωστε γι’ αυτές τις” φωνές” γίνονται όλα ή τουλάχιστο θα έπρεπε να γίνονται».΄
Το συλλογικό κείμενο αρχίζει με την εξής πρόταση: «Τι σουπεράτη μέρα ήταν αυτή στο σχολείο της χαράς και της ελευθερίας, το Summerhill. Σήμερα το πρωί ξύπνησα, αλλά επειδή βαρέθηκα να πάω στα μαθήματα, πήγα με τους φίλους μου να ετοιμάσουμε το πρωινό μας. Στη συνέχεια αποφασίσαμε να πάμε στο δάσος για παιχνίδι».
Ακολουθεί η αφήγηση των ελεύθερων δραστηριοτήτων της ημέρας, η οποία πρέπει να ήταν πολύ μεγάλη, αφού σ’ αυτή έγιναν περισσότερες από 20 διαφορετικές δραστηριότητες. Στο δάσος, πρώτα, άκουαν «το θρόισμα από τα φύλλα και τα πουλιά (που) κελαηδούσαν χαρούμενα», ύστερα ανακάλυψαν ένα τραυματισμένο σκιουράκι και το μετέφεραν στο εργαστήρι Φυσικών Επιστημών του σχολείου και το γιάτρεψαν, στη συνέχεια πήγαν στο εργαστήρι ξυλουργικής όπου έφτιαξαν τραπεζάκια τα οποία διακόσμησαν με μοτίβα που έμαθαν στα μαθήματα των Μαθηματικών και της Τέχνης, στη συνέχεια έβαψαν το πλοίο της φίλης τους Δέσποινας με μπογιές που ανάμειξαν χρησιμοποιώντας τους λόγους που έμαθαν στα Μαθηματικά, ύστερα βοήθησαν τον φίλο τους Μάριο στη ξυλογλυπτική της ηλεκτρικής του κιθάρας, στη συνέχεια βοήθησαν τη φίλη τους Μαρίνα να φτιάξει ένα δέντρο και να σκαλίσει πάνω του τις τέσσερις πιο σημαντικές αξίες του σχολείου τους, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και την αγάπη, το μεσημέρι μαγείρεψαν ψητό κοτόπουλο με πατάτες στο φούρνο, το πιο νόστιμο φαγητό που έφαγαν, (όπως παρατηρούν, έμαθαν να επιβιώνουν («εξαιτίας αυτού του σχολείου»), ο μάγειρος του σχολείου τους ετοίμασε βάφλες με σιρόπι σοκολάτας και μπάλες παγωτού βανίλιας, στη συνέχεια κατά τη διάρκεια του σιωπητηρίου μερικά παιδιά έπαιξαν επιτραπέζια παιγνίδια που χρησιμοποιούν και στα μαθήματα της γλώσσας και των Μαθηματικών, το απόγευμα έκαναν μάθημα Θεάτρου κατά τη διάρκεια του οποίου ο διάσημος ηθοποιός κ. Χαρωπός Ταλαντίδης τους βοήθησε να γράψουν το θεατρικό σενάριο που θα παρουσιάσουν στη γιορτή του σχολείου(την παράσταση έκλεψε το σκιουράκι που είχαν βρει στο δάσος), στη συνέχεια πήγαν στο εργαστήρι ρομποτικής όπου έφτιαξαν ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο και ύστερα το έβγαλαν στον ήλιο για να φορτιστεί, ύστερα είχαν μάθημα Μουσικής όπου τραγούδησαν τα τραγούδια για τη θεατρική παράσταση, ύστερα η Μαρίνα είχε μάθημα χορογραφίας, στη συνέχεια η φίλη τους Ράνια επισκέφτηκε την αίθουσα κομμωτικής που αγαπούσε πολύ, πιο ύστερα πήγαν στην πισίνα του σχολείου όπου έσωσαν τον Μάριο που κινδύνευε να πνιγεί, το βράδυ πήγαν σε γενική συνέλευση για να αποφασίσουν πώς θα γιορτάσουν τα πενηντάχρονα του σχολείου, ύστερα πήγαν ξανά στο δάσος για να απολαύσουν το θέαμα της δύσης του «καυτού καλοκαιρινού ήλιου», στη συνέχεια είχαν πιτζάμα πάρτι και, τέλος, άναψαν φωτιές και κάθισαν γύρω και διηγούνταν «τρομακτικές ιστορίες».
Τελικά, ωστόσο, αποδείχτηκε πως όλα αυτά ήταν η αφήγηση του ονείρου ενός μαθητή που, όταν τελικά ξύπνησε, διαπίστωσε με απελπισία πως βρισκόταν σε ένα «βαρετό» δημοτικό σχολείο της Κύπρου. Ακολουθεί η αφήγηση της μεγάλης ταλαιπωρίας στην τάξη Μαθηματικών, όπου η δασκάλα «ένιωθε ανία και άγχος για την τόοοοση ύλη που έχει να διδάξει». Όπως υπογραμμίζει στη συνέχεια ο αφηγητής, «τα σχολεία της Κύπρου είναι τόοοσο απαίσια. Η βιωματική μάθηση απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό.. Τα παιδιά πρέπει να ζουν το μάθημα. Αλλιώς πώς θα διασκεδάζουν». Τελειώνοντας, το συλλογικό κείμενο κάνει ένα μάθημα στους δασκάλους για τον τρόπο που πρέπει να διδάσκουν και, τέλος, πλέκει το εγκώμιο της δασκάλας τους των Ελληνικών η οποία «είναι αρκετά διασκεδαστική γιατί διδασκόμαστε με βιωματικό τρόπο» Με την ευκαιρία μάλιστα τονίζει ότι «λίγα παιδιά έχουν αυτή την ευκαιρία να διδαχθούν με αυτό τον τρόπο».
Ασχολήθηκα με αυτό το όνειρο γιατί, πιστεύω, αντανακλά από μόνο του όλη την τραγωδία μας ως εκπαιδευτικών της Κύπρου. Νιώθουμε ότι έχουμε σοβαρότατα προβλήματα και αντί να κινηθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση, κινούμαστε σαν από ένστικτο προς την ακριβώς αντίθετη και κάνουμε τα πράγματα χειρότερα. Πιστεύουμε πως εκεί έξω υπάρχει ένας μαγικός τρόπος να μας λύσει τα προβλήματά μας και γι’ αυτό δαιμονοποιούμε αυτό που έχουμε αντί να προσπαθήσουμε να το βελτιώσουμε για το καλό των παιδιών και το δικό μας. Η εκπαιδευτικός του σχολείου για το οποίο γίνεται λόγος ήθελε να ενημερώσει τους μαθητές της ότι υπάρχουν ευτυχέστερα σχολεία από τα δικά μας και τους έδειξε την ταινία για το σχολείο του Summerhill.
Τι θαυμάσια ευκαιρία να συζητήσει με τους μαθητές της γιατί δεν επικράτησε, παρόλο που έχει ζωή 100 χρονών περίπου, αν υπάρχουν προϋποθέσεις για την επιτυχή λειτουργία ενός τέτοιου σχολείου και αν η συμπεριφορά των μαθητών μας, όπως την ξέρουμε από την καθημερινή εμπειρία μας, θα μπορούσε να καταστήσει δύσκολή ή αδύνατη τη λειτουργία του στην Κύπρο. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να τους προβληματίσει για τη δική τους συμπεριφορά και αν θα μπορούσε να ήταν καλύτερη. Ο προβληματισμός θα μπορούσε να καλύψει και την αιτία της ύπαρξης διαφορετικών εκπαιδευτικών συστημάτων στις διάφορες χώρες και το ρόλο που διαδραματίζουν στη διαμόρφωσή τους πολλοί παράγοντες μεταξύ των οποίων και η κουλτούρα και το ήθος των μαθητών και των σχολείων κάθε χώρας. Θα ήταν επίσης πολύ εποικοδομητικό αν τους ανέφερε τη βασική αρχή Freedom, not Licence (Ελευθερία, όχι Ασυδοσία) που έθεσε εξαρχής ο ιδρυτής του τύπου αυτού του σχολείου Alexander S. Neil, όταν το ίδρυσε το 1921. Με αυτό τον τρόπο η δασκάλα θα τους βοηθούσε να κατανοήσουν καλύτερα το νόημα της ελευθερίας που είχε υπόψη ο ιδρυτής του σχολείου και θα τους βοηθούσε να ωριμάσουν πνευματικά.
Αντί αυτών, η δασκάλα παρουσίασε το σχολείο του Summerhill ως τη μαγική λύση των προβλημάτων του εκπαιδευτικού μας συστήματος, με αποτέλεσμα οι μαθητές της να θέλουν να γίνουν ξαφνικά σταυροφόροι στην εισαγωγή του τύπου αυτού του σχολείου σ’ όλα τα σχολεία της Κύπρου, ως εάν οι εκπαιδευτικές της αρχές να αγνοούν αυτό τον τύπο σχολείου ή ως να επιμένουν στον υπάρχοντα τύπο σχολείου, επειδή θέλουν να βασανίζουν τους Κύπριους μαθητές. Αυτό όμως δεν είναι η μεγαλύτερη ζημιά. Το μεγαλύτερο κακό είναι ότι με το μάθημα που έκανε ενίσχυσε, όπως μαρτυρούν τα συναισθήματα που οι μαθητές της εκφράζουν στο συλλογικό τους κείμενο, την προκατάληψη εναντίον του σχολείου τους, παρόλο που ασφαλώς είχε αγαθές προθέσεις. Kαι αυτή είναι η τραγική ειρωνεία.
*Πρώην αν. καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
