Σχολικός εκφοβισμός- Bullying

ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΙΑΚΩΒΙΔΟΥ*

Με αφορμή την τραγική υπόθεση βιασμού 13χρονης μαθήτριας από συνομίληκούς της επανήλθε ξανά στην επικαιρότητα π γνωστός όρος περί «σχολικού εκφοβισμού». Στο άκουσμα του όρου αυτού είναι φυσιολογικό να προκαλείται ένα είδος αναστάτωσης και ανησυχίας τόσο στους μαθητές όσο και στους γονείς. Κι αυτό επειδή ο σχολικός εκφοβισμός παραπέμπει στην άσκηση εσκεμμένης, συστηματικής και επαναλαμβανόμενης βίας μεταξύ παιδιών, με απώτερο σκοπό την αναστάτωση, την επιβολή, τον ψυχικό και σωματικό πόνο, εντός και εκτός του σχολείου.

Ο σχολικός εκφοβισμός εμφανίζεται με τη μορφή τεσσάρων, κυρίως, κατηγοριών:

• Λεκτικός εκφοβισμός (κοροϊδία, σεξουαλικά σχόλια, χειρονομίες, απειλές).
• Κοινωνικός εκφοβισμός (καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από το σύνολο, διάδοση φημών για αρνητικά θέματα).
• Σωματικός εκφοβισμός (σπρώξιμο, χτύπημα, ξύλο).
• Ηλεκτρονικός εκφοβισμός (εκβιασμός μέσω διαδικτύου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό, απειλές διάδοσης οπτικογραφημένης εικόνας άσεμνου, κυρίως, θέματος).

Τις περισσότερες φορές τα παιδιά κρύβουν τη βία που δέχονται, από τους γονείς και από τους εκπαιδευτικούς τους, είτε επειδή ντρέπονται είτε επειδή φοβούνται αντίποινα από τους θύτες, με αποτέλεσμα να υποφέρουν σιωπηλά. Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στα παιδιά είναι πολλές και σοβαρές. Καθήκον των γονιών όπως και των εκπαιδευτικών είναι να εντοπίσουν τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, ώστε να το βοηθήσουν να τους εκμυστηρευτεί όσα υποφέρει. Μερικές αλλαγές που ίσως υπάρξουν στο παιδί που γίνεται θύματα σχολικού εκφοβισμού, είναι οι εξής:

• γίνεται επιθετικό ή υπερβολικά ανήσυχο
• εκφοβίζει ή θυματοποιεί άλλα παιδιά ή ακόμα και τα αδέρφια του
• δεν κάνει τόση χρήση του κινητού του γιατί φοβάται (τα απειλητικά μηνύματα)
• αύξηση αδικαιολόγητων απουσιών στο σχολείο. Αρνείται να πάει στο σχολείο με το πρόσχημα της αδιαθεσίας, αρνείται να συμμετέχει στις δραστηριότητες του σχολείου
• χάνει συχνά τα πράγματά του
• ζητά χρήματα συνέχεια με την πρόφαση ότι έχασε τα δικά του
• πέφτει η σχολική επίδοσή του
• στα διαλείμματα περνά αρκετό χρόνο μόνο του, μακριά από ομάδες συμμαθητών και κοντά σε εκπαιδευτικούς και τα γραφεία τους-αντίστοιχα στο σπίτι, όταν φοβάται πια να κυκλοφορήσει εκτός σπιτιού

Από την άλλη, τα παιδιά-θύτες, δηλαδή αυτά που ασκούν τον εκφοβισμό, ενδέχεται κι’ αυτά να αποστασιοποιηθούν από το σχολείο ή ακόμα και ο κίνδυνος να το εγκαταλείψουν εντελώς, επιδεικνύοντας μέχρι και τάσεις φυγής από το σπίτι.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς όταν εντοπίσουν αυτές τις συμπεριφορές; Να προσπαθήσουν να έρθουν πιο κοντά στο παιδί τους, να δουν πώς νιώθει, να μάθουν τι έγινε και να το αγκαλιάσουν σε ο,τιδήποτε και αν ακούσουν, χωρίς επίκριση. Να του διαβεβαιωθεί το γονικό ενδιαφέρον και η προστασία που πρόκειται να του παραχωρηθεί. Σημαντικό είναι να βρίσκονται και οι δύο γονείς μαζί σε αυτή τη συζήτηση ακόμα και στην περίπτωση που υπάρχει διαζύγιο στη μέση. Σε αυτή τη φάση το παιδί χρειάζεται γονική ενότητα για να νιώσει περισσότερη ασφάλεια. Μια τιμωρία ή ένα κήρυγμα δεν θα ήταν καθόλου βοηθητικό. Πρέπει να σταλεί το μήνυμα ότι: Όταν συζητιέται μια κατάσταση επέρχεται αλλαγή, πρέπει να σπάσει τη σιωπή με το να μιλήσει σε κάποιον. Με το να σπάσει η σιωπή αυτό δεν σημαίνει ούτε συνεπάγεται «κάρφωμα».

Δυστυχώς, πολλές περιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού και βίας στα σχολεία δεν αντιμετωπίζονται με τον πιο κατάλληλο τρόπο. Σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα, τα περισσότερα περιστατικά αποσιωπώνται διότι θεωρείται ότι εκθέτουν και στιγματίζουν τους θύτες, τα θύματα, ίσως και το κύρος του σχολείου. Γενικά, παρατηρείται ελλειμματική ενημέρωση, περιορισμένη ευαισθητοποίηση και μερική άγνοια για τον τρόπο χειρισμού και αντιμετώπισης της εν λόγω κατάστασης.

Από τη μια οι γονείς συζητούν ελάχιστα έως καθόλου με τα παιδιά τους, οι έφηβοι λόγω αυτού και πολλών άλλων παραγόντων και αιτίων απομακρύνονται από την οικογένεια πολύ νωρίς, με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν μόνοι τους χωρίς όρια και περιορισμούς. Όταν επέλθει ένα τέτοιο συμβάν, αποσύρονται και κλείνονται περισσότερο στον εαυτό τους χωρίς να καταφέρνουν να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ενήλικα. Τέλος, οι εκπαιδευτικοί συζητούν ελάχιστα στην τάξη για συμπεριφορές βίας και επιπλέον δυσκολεύονται να τις εντοπίσουν.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όλα τα παιδιά έχουν το απόλυτο δικαίωμα της ομαλής ύπαρξής τους σε ένα υγιές σχολικό περιβάλλον, όπου να τους παρέχεται ασφάλεια και προστασία.

*Κοινωνική Λειτουργός σε δημόσια σχολεία.