ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Ένα πολύ σημαντικό από πολλές πλευρές επεισόδιο του λήξαντος προχθές έτους 2016 στην Κύπρο πιστεύω πως ήταν η δραματική αντιπαράθεση που έγινε στις 24 Μαρτίου στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Συγκοινωνιών μεταξύ των εκπροσώπων των λιμενεργατών και των εκπροσώπων των γεωργοπαραγωγών. Η συντεχνία των λιμενεργατών είχε κηρύξει απεργία μια βδομάδα προηγουμένως και παρά τις διαμαρτυρίες και τις εκκλήσεις των παραγωγών και της κυβέρνησης να την αναστείλουν, δήλωναν αποφασισμένοι να την συνεχίσουν . Στα μεταξύ οι πατάτες και τα άλλα γεωργικά προϊόντα σάπιζαν στο λιμάνι με τεράστιες ζημιές για τους παραγωγούς και την οικονομία της χώρας. Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Συγκοινωνιών κάλεσε έκτακτη συνεδρία και προσκάλεσε εκπροσώπους και των δυο οργανώσεων να παρευρεθούν σε μια προσπάθεια να βρεθεί ένας συμβιβασμός. Παρ’ όλη την προσπάθεια δεν κατέληξαν σε λύση και οι εκπρόσωποι των λιμενεργατών σηκώθηκαν να φύγουν, επειδή θίγηκαν από σχόλια μερικών βουλευτών. Τότε οι εκπρόσωποι των παραγωγών στάθηκαν μπροστά τους και τους είπαν: «Μόνο πάνω από το πτώμα μας θα περάσετε. Μας σκοτώσατε με την απεργία. Αποτελειώστε μας πατώντας από πάνω μας».
Για λόγους ανεξήγητους τα ΜΜΕ ελάχιστα ασχολήθηκαν με το επεισόδιο πέραν της αναφοράς ότι αυτό οδήγησε στην αναστολή της απεργίας χωρίς άλλη καθυστέρηση και χωρίς άλλες αντιπαραθέσεις. Ίσως να έκριναν ότι το θέμα έκλεινε με τη θετική κατάληξη της σύγκρουσης και δεν υπήρχε τίποτε να λεχθεί πέραν αυτού.
Επειδή πιστεύω πως το επεισόδιο αυτό αποτελεί μια εναργή εικόνα των δυσκολιών της επίλυσης εργατικών διαφορών αλλά και των προβλημάτων στην αποτελεσματική λειτουργία του κυπριακού κράτους στη σημερινή εποχή, θεώρησα πως θα έπρεπε να αναδείξω την πολιτική και ηθική του σημασία. Τι έγινε την ημέρα εκείνη; Ουσιαστικά οι εκπρόσωποι των παραγωγών, για να υπερασπίσουν τα συμφέροντα τους που διαπίστωναν με απελπισία ότι δεν μπορούσαν να τα προστατεύσουν ούτε ο θεσμός της κυβέρνησης ούτε ο θεσμός της βουλής, αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν εξωθεσμικά μέτρα όπως αυτά που χρησιμοποιούνταν στο προνεωτερικό μη συγκροτημένο κράτος που δεν ήταν κράτος δικαίου, αλλά .και μη νόμιμα μέτρα (παρεμπόδιση ελεύθερης διακίνησης των λιμενεργατών). Μπορεί σήμερα εκ των υστέρων να θαυμάζουμε το τσαγανό που επέδειξαν εκείνη τη στιγμή οι παραγωγοί όταν σηκώθηκαν να εμποδίσουν τους εκπροσώπους των λιμενεργατών να αποχωρήσουν, θα έπρεπε όμως ταυτόχρονα να αναλογιζόμαστε ποιες θα μπορούσαν να ήταν οι τρομερές συνέπειες στην περίπτωση που οι λιμενεργάτες δεν σταματούσαν και έρχονταν στα χέρια με τους παραγωγούς.
Το επεισόδιο αυτό δείχνει φανερά κατά την άποψή μου ότι το κράτος δεν λειτουργεί ομαλά. Οι λόγοι είναι κυρίως δυο, πρώτα, ο πλήρης κατακερματισμός της κοινωνίας και ,δεύτερο, η μεγάλη εξασθένηση του κράτους με αποτέλεσμα να μη μπορεί πλέον να κυβερνήσει. Ο κατακερματισμός της κοινωνίας φαίνεται ακόμα και δια γυμνού οφθαλμού. Έχει διαιρεθεί σε αναρίθμητες μικρές αυτόνομες ομάδες που η κάθε μια αγωνίζεται με κάθε τρόπο και μέσο να αυξήσει τα δικά της δικαιώματα και πλεονεκτήματα με αφάνταστη ιδιοτέλεια και αδιαφορία για τα δικαιώματα των άλλων και το καλό του συνόλου. Το πρόβλημα είναι ότι σ’αυτόν τον ανελέητο πόλεμο για περισσότερα δικαιώματα μπορεί όλες οι ομάδες να διακρίνονται, όπως έγραψε ο Σεφέρης, για «το δόλο, την αρπαγή και το στέγνωμα της αγάπης»,δεν είναι όμως όλες εξίσου εξοπλισμένες για να πιέσουν και να πειθαναγκάσουν την κυβέρνηση και τις αντίπαλες ομάδες να υποχωρήσουν. Μερικές ομάδες, για παράδειγμα όσοι δουλεύουν στα λιμάνια, στην ηλεκτροδότηση και στις επικοινωνίες, έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη, γιατί μια δική τους απεργία επηρεάζει άμεσα και με ουσιώδη και αποφασιστικό τρόπο όχι μόνο την παραγωγή , την απασχόληση και την οικονομία της χώρας αλλά και την ίδια τη ζωή των κατοίκων. Δεν είναι επομένως δύσκολο να αντιληφθούμε γιατί οι ομάδες αυτές επιτυγχάνουν πολύ πιο εύκολα στις διεκδικήσεις ωφελημάτων από άλλες ανίσχυρες ομάδες(παραγωγοί, οδηγοί ταξί).
Κανονικά θα έπρεπε το κράτος να μπορεί να αποδίδει δικαιοσύνη ανεξάρτητα από το βαθμό πίεσης που μπορούν να εξασκήσουν πάνω του οι διάφορες αυτόνομες ομάδες συμφερόντων. Αυτό σημαίνει κράτος δικαίου. Δυστυχώς δεν μπορεί, γιατί λόγω της επικράτησης του λαϊκισμού και του φόβου του πολιτικού κόστους, το κράτος έχει χάσει ένα μεγάλο μέρος της δύναμής του στη σημερινή εποχή της μετανεωτερικότητας. Ουσιαστικά από Λεβιάθαν, όπως το φαντάστηκε ο άγγλος πολιτικός φιλόσοφος Thomas Hobbes στο ομώνυμο βιβλίο του (Λονδίνο, 1651) παρομοιάζοντάς το με το πανίσχυρο θαλάσσιο κήτος λεβιάθαν της ιουδαϊκής μυθολογίας, για να μπορεί να εκπληρώνει το στόχο για τον οποίο ιδρύθηκε , που είναι η προστασία της πολιτικής ειρήνης και της κοινωνικής δικαιοσύνης, κατάντησε σήμερα ένας τυφλός Κύκλωπας, ο οποίος δεν παίρνει είδηση ότι ο πονηρός Οδυσσέας φυγαδεύει τους συντρόφους του έξω από τη σπηλιά δεμένους κάτω από την κοιλιά των προβάτων. Μπορεί βέβαια ο τυφλός Κύκλωπας να ξέρει ότι γίνεται αυτή η φυγάδευση και να προσποιείται ότι ψάχνει στη ράχη των προβάτων, έτσι απλώς για να δίνει την εντύπωση στους πολίτες ότι ψάχνει. Αυτό όμως δεν είναι παρηγοριά για τις αδύνατες ομάδες.
*Πρώην Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστήμιο Κύπρου
