ΑΘΗΝΑ - Στη χώρα μας το μάθημα της Ιστορίας είναι το πιο πολύπαθο, καθώς θεωρητικά όλοι είμαστε υπέρ της κριτικής σκέψης, στην πράξη, όμως, αυτό δεν ισχύει, επισημαίνει ο καθηγητής Διδακτικής Μεθοδολογίας και Ιστορίας της Εκπαίδευσης, κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Δημήτρης Μαυροσκούφης.
Σε συνέντευξη στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στο «Πρακτορείο 104,9 fm» ο καθηγητής εξηγεί ότι «οι κοινωνίες, οι οποίες συναισθηματικά, ιδεολογικά, πολιτικά, νοιώθουν ανασφάλεια, όπως νοιώθει και η δική μας, τα ανακλαστικά τους είναι σε αυτή την περίπτωση πιο συντηρητικά και επομένως είναι και λιγότερο έτοιμη μια τέτοια κοινωνία να δεχθεί διαφορετικές ερμηνείες, διαφορετικές προσεγγίσεις, να μιλήσει για τις σιωπές, που λέμε στην Ιστορία». Εκτιμά, δε, ότι η πιο κρίσιμη παράμετρος στην αναμόρφωση της ιστορικής εκπαίδευσης είναι «να απελευθερωθεί το σχολείο από την αποστήθιση, που μας χαρακτηρίζει από τότε που ιδρύθηκε το Ελληνικό Βασίλειο, το 1832-33 μέχρι σήμερα».
Ακολουθεί το απομαγνητοφωνημένο κείμενο της συνέντευξης του κ.Μαυροσκούφη στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και στο Πρακτορείο 104,9 fm:
ΕΡ.: Μπορεί να γεφυρωθεί η διαφορά ανάμεσα στα ευρήματα της ιστοριογραφικής επιστήμης και στη δημόσια αντίληψη περί της Ιστορίας;
ΑΠ.: Αυτό δεν είναι πάντοτε εύκολο. Βέβαια οι ακαδημαϊκοί, οι ιστορικοί και οι ερευνητές έχουν την επιστημονική δεοντολογία, «το κριτήριο της αλήθειας», με την έννοια ότι αυτά που λένε θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένα, να αντέχουν στην κριτική των συναδέλφων τους κ.λπ.
Ωστόσο, η ακαδημαϊκή ιστοριογραφία, η επιστημονική εργασία, με την αντίληψη, που υπάρχει στον ευρύτερο κόσμο -- αυτό που λέμε δημόσια Ιστορία, μπορεί να συμπίπτουν, μπορεί και όχι. Η δυσκολία είναι, όταν πάμε από την ακαδημαϊκή ιστοριογραφία στη σχολική ιστορία, τι θα περάσουμε και πώς θα το περάσουμε στα προγράμματα σπουδών του σχολείου.
ΕΡ.: Ποιος αποφαίνεται στη διδασκαλία της σχολικής ιστορίας τι έγινε στο παρελθόν; Μπορεί να γίνει υποχείριο της πολιτικής;
ΑΠ.: Συνήθως, ναι. Είναι, ας πούμε -κατά τη γνώμη μου, αλλά και πολλών άλλων ερευνητών και διεθνώς- το πιο επίμαχο μάθημα από πολιτική άποψη, ιδεολογική, έχει ιδεολογικές και συναισθηματικές φορτίσεις, προκαλεί πολύ συχνά αντιδράσεις, όταν, ιδίως αυτά που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα ή στα διδακτικά εγχειρίδια ή γίνονται κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, θίγουν θέματα, τα οποία έρχονται σε αντίθεση με την κυρίαρχη ιδεολογία, την κυρίαρχη αντίληψη.
Να σας πω ένα παράδειγμα. Υπάρχει μία έρευνα -δημοσκοπικά το εξετάζω- όπου ερωτάται το ευρύτερο κοινό- όχι εκπαιδευτικοί ή γονείς αποκλειστικά- αν πρέπει, ας πούμε, να διδάσκεται το Ολοκαύτωμα στο σχολείο. Το 25% απαντάει όχι, άρα για ιδεολογικούς λόγους το κάνει αυτό, ενώ ένα ποσοστό που είναι κοντά στο 80% λέει πρέπει να διδάσκεται το Κρυφό Σχολειό, το οποίο, όπως όλοι οι Επιστήμονες ξέρουν, δεν υπήρξε ποτέ.
ΕΡ.: Άρα μιλάμε για στερεότυπα, τα οποία η κοινωνία δεν είναι έτοιμη να αφήσει πίσω;
ΑΠ.: Βεβαίως. Ιδίως οι κοινωνίες, οι οποίες συναισθηματικά, ιδεολογικά, πολιτικά, νοιώθουν ανασφάλεια, όπως νοιώθει και η δική μας, τα ανακλαστικά τους είναι σε αυτή την περίπτωση πιο συντηρητικά και επομένως είναι και λιγότερο έτοιμη μια τέτοια κοινωνία να δεχθεί διαφορετικές ερμηνείες, διαφορετικές προσεγγίσεις, να μιλήσει για τις σιωπές, που λέμε στην Ιστορία...
ΕΡ.: Είναι, όμως, γεγονός ότι κανένας γονιός δε στέλνει το παιδί του στο σχολείο, για να μάθει προπαγάνδα;
ΑΠ.: Επίσημα δεν το ομολογεί κανένας γονιός. Όποιον και να ρωτούσε κανένας, θα έλεγε, ''όχι'' το παιδί μου δε θέλω να το προπαγανδίσουν συγκεκριμένες ιδέες, θέλω να μάθει να σκέφτεται, όλοι είμαστε υπέρ της κριτικής σκέψης θεωρητικά, στην πράξη, όμως, αυτό δεν ισχύει. Ειδικά στη χώρα μας, όπου το μάθημα της Ιστορίας, είναι το πιο πολύπαθο.
ΕΡ.: Για την απουσία κριτικής σκέψης των μαθητών φταίνε τα στερεότυπα, τα προγράμματα σπουδών, η παπαγαλία;
ΑΠ.: Φταίνε σε μεγάλο βαθμό τα προγράμματα σπουδών, φταίνε σε μεγάλο βαθμό και τα εγχειρίδια, μερικά από τα οποία είναι παντελώς ακατάλληλα και φταίει κυρίως ο τρόπος εργασίας μέσα στην τάξη. Αν δεν απελευθερωθεί το σχολείο από την αποστήθιση, που μας χαρακτηρίζει από τότε που ιδρύθηκε το Ελληνικό Βασίλειο, το 1832-33 μέχρι σήμερα, είναι κυρίαρχο αυτό, ως ιστορικός της εκπαίδευσης το γνωρίζω πολύ καλά αυτό, είναι κάτι από το οποίο θέλουμε να απαλλαγούμε, αλλά δεν τα καταφέρνουμε ποτέ.
ΕΡ.: Άρα, κατά τη γνώμη σας, από εκεί θα πρέπει να ξεκινήσει και η αναμόρφωση της ιστορικής εκπαίδευσης;
ΑΠ.: Η γνώμη μου, μετά από τόσα χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών για αλλαγή στα προγράμματα σπουδών ή στην προσέγγιση της ύλης μέσω των εγχειριδίων, είναι ότι πρέπει να δώσουμε έμφαση στον δάσκαλο, στην εκπαίδευσή του και στην επιμόρφωσή του και στη στήριξή του βέβαια, στη δουλειά του που κάνει μέσα στην τάξη.
ΕΡ.: Οι κοινωνικές τάσεις μιας εποχής δεν επηρεάζουν τον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας;
ΑΠ.: Βεβαίως. Πάρα πολύ. Να πω, συγκεκριμένα, ότι εμείς προσπαθήσαμε την τελευταία εικοσαετία -θεωρητικά τουλάχιστον, αλλά επιφανειακά εντελώς και φορμαλιστικά- να μιμηθούμε, αυτά που συστήνει και το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Unesco και άλλοι διεθνείς οργανισμοί και ερευνητικά δεδομένα και αυτά που κάναν άλλες χώρες. Δεν το κάναμε με επιτυχία, αλλά δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, ακόμη και σε χώρες που ήταν πολύ ανοιχτές και προχωρημένες και στην επιλογή της ύλης της ιστορικής, αλλά και στον τρόπο διδασκαλίας , όπως η Ολλανδία, η Δανία κ.τλ. έχουν αρχίσει και αυτές να αλλάζουν τα προγράμματά τους επί το συντηρητικότερο. Γυρνάνε πίσω δηλαδή.
