ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΑΣΙΑΣ ΤΡΙΓΩΝΑΚΗ-ΠΑΥΛΟΥ* ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ**
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού/σχολικού ψυχολόγου θεωρείται πολυδιάστατος, αφού πέρα από τις πρακτικές αξιολόγησης και παρέμβασης σε περιστατικά μαθητών που το απαιτούν, καθήκον του είναι και η ανάπτυξη προληπτικών προγραμμάτων προώθησης της ψυχικής υγείας στα σχολεία και την κοινότητα (National Association of School Psychologist, NASP, 2014).
Απαντώντας στο αίτημα Γυμνασίου για την εφαρμογή παρεμβατικού προγράμματος στους μαθητές της Β’ τάξης, στα πλαίσια δευτερογενούς πρόληψης, σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν 3 βιωματικά εργαστήρια με θέματα που αφορούσαν: την ανάπτυξη της συνεργασίας και της ομαδικότητας μεταξύ των μαθητών, την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και την αποδοχή της διαφορετικότητας.
Η συμμετοχή των μαθητών ήταν προαιρετική, ενώ δικαιούνταν ανά πάσα στιγμή να αποχωρήσουν από το εργαστήριο. Η κάθε συνάντηση είχε διάρκεια 2 ακαδημαϊκές περιόδους, όπου μετά την θέσπιση κανόνων, το «σπάσιμο πάγου» και τα «παιχνίδια γνωριμίας», οι μαθητές πληροφορούνταν για τη θεματική ενότητα της ημέρας. Η κάθε συνάντηση περιελάμβανε το θεωρητικό και πρακτικό κομμάτι, όπου στο θεωρητικό κομμάτι, γινόταν εκπαίδευση των μαθητών από τους εκπαιδευτικούς ψυχολόγους σε θέματα που αφορούσαν στην συνεργασία και ομαδικότητα, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, ακρόασης και ενσυναίσθησης και στην αποδοχή της διαφορετικότητας. Σε κάθε βιωματικό εργαστήρι υπήρχαν ασκήσεις στις οποίες συμμετείχαν όλοι οι μαθητές σε μικρές ομάδες, οι οποίες απαιτούσαν την εφαρμογή των δεξιοτήτων που έμαθαν, όπου τους δινόταν η ευκαιρία να εξασκήσουν τις δεξιότητες που είχαν μόλις διδαχθεί μέσα από δραστηριότητες που συνδύαζαν γνώση και ψυχαγωγία. Η αποδοχή, η ισότητα, ο σεβασμός και η κατανόηση αποτελούσαν βασικές αρχές τις οποίες όλοι οι μαθητές δεσμεύονταν να τηρήσουν.
Τόσο το θεωρητικό όσο και το πρακτικό κομμάτι της εκπαίδευσης, βασιζόταν σε εμπειρικά τεκμηριωμένες μεθόδους και τεχνικές, και ανταποκρίνονταν στην επιστημολογία της ψυχολογίας.
Τα αποτελέσματα των βιωματικών εργαστηρίων, τα οποία εκτιμήθηκαν από την παρατήρηση των συμπεριφορών των μαθητών από τους εκπαιδευτικούς και τη διευθύντρια αλλά και από τις δηλώσεις των μαθητών, έδειξαν ότι τα εν λόγω προγράμματα έφεραν θετικό αντίκτυπο στη συνολική συμπεριφορά των μαθητών και βοήθησαν τα παιδιά ώστε να δουλεύουν με συνεργατικό πνεύμα, τηρώντας και εφαρμόζοντας τις αρχές και τις δεξιότητες που έμαθαν, κάτι που φαίνεται να επίδρασε στο γενικό κλίμα του σχολείου, μειώνοντας τις συγκρούσεις και τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές των μαθητών.
Ωστόσο, αξιολογώντας τα εν λόγω προγράμματα, φαίνεται πως δίνουν την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό/σχολικό ψυχολόγο να παρατηρήσει συμπεριφορές και αντιδράσεις συγκεκριμένων μαθητών στο σύνολο, που πιθανόν να παρακολουθεί ως ατομικές περιπτώσεις, και να εντοπίζει δυνατότητες και δυσκολίες αυτών των μαθητών κατά τη λειτουργία τους σε μικρές ομάδες. Επιπλέον, τέτοιου τύπου παρεμβατικά προγράμματα, δίνουν την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό/σχολικό ψυχολόγο να βιώσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας εκπαιδευτικός στην προσπάθειά του να μεταδώσει τη γνώση και να συντονίσει μια ομάδα μαθητών με 24 διαφορετικές προσωπικότητες και ανάγκες, με αποτέλεσμα να κατανοήσει καλύτερα τη θέση και τις προκλήσεις των εκπαιδευτικών, κάτι που βοηθά στην εισήγηση καταλληλότερων παρεμβάσεων και μεθόδων διαχείρισης ανεπιθύμητων συμπεριφορών στο πλαίσιο της τάξης.
Τέλος, φαίνεται πως τα αποτελέσματα των βιωματικών εργαστηρίων επιβεβαιώνουν τις θεωρητικές τοποθετήσεις που αναφέρουν ότι η καλύτερη παρέμβαση είναι η έγκαιρη πρόληψη. Λαμβάνοντας υπόψη πρόσφατες έρευνες στο χώρο των προληπτικών προγραμμάτων στο σχολικό πλαίσιο (Schonert-Reichl, Smith, Zaidman-Zait & Hertzman, 2012; Selingman, Ernst, Gillham, Reivich & Linkins, 2009; Mostow, Izard, Fine & Trentacosta, 2002), αλλά και τα δικά μας συμπεράσματα μέσα από την εμπειρία μας, συμπεραίνουμε ότι μια σειρά βιωματικών εργαστηρίων στο σχολικό πλαίσιο είναι αποτελεσματική, όταν εμπερικλείει επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους, απευθύνεται στις ανάγκες των μαθητών και του σχολικού συστήματος, λαμβάνει υπόψη τα θέματα δεοντολογίας, εφαρμόζεται με συστηματικότητα και συνδυάζει θεωρία και πράξη, γνώσεις και δραστηριότητες, μα πάνω απ’ όλα συνεργασία, θετικότητα και καλή διάθεση!
*Εγγεγραμμένη Εκπαιδευτική Ψυχολόγος
Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας
**Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας
Πανεπιστήμιο Κύπρου
