ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗ Σ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ*
Δύο ημέρες του Νοεμβρίου, η 19η και η 20η, είναι αφιερωμένες στα παιδιά. Η 19η Νοεμβρίου είναι παγκόσμια ημέρα κατά της κακοποίησης του παιδιού. Η 20η Νοεμβρίου είναι παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού, όπως ορίζονται από τη διεθνή σύμβαση του Ο.Η.Ε. (1989): επιβίωση, ανάπτυξη, προστασία και συμμετοχή. Πρόκειται, είναι αλήθεια, για σημαντική κατάκτηση του πολιτισμού. Στη θεωρία, τουλάχιστον, τα παιδιά προστατεύονται. Στην πράξη, φυσικά, τα δικαιώματα των παιδιών καταστρατηγούνται καθημερινά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.
Τα παιδιά είναι οι πιο αδικημένοι άνθρωποι. Ο λόγος είναι απλός. Θεωρούνται, συνειδητά ή ασυνείδητα, “όχι ακόμα άνθρωποι”. Γίνονται αποδέκτες της διάθεσης των μεγάλων να παραβλέπουν την “εγκυρότητα” της παιδικής ύπαρξης προς όφελος της δικής τους “υπερ-ύπαρξης”. Έτσι, ως γονείς, συγγενείς, εκπαιδευτικοί, κληρικοί, προπονητές, διεκδικούν την προνομιακή κατοχή και επίδραση στα παιδιά. Στη χειρότερη περίπτωση, φυσικά, καταπατούν το δικαίωμα των παιδιών στη ζωή, στη σωματική και ψυχική τους ακεραιότητα.
Αρκετοί ενήλικοι δεν συνειδητοποιούν ότι τα παιδιά είναι “όχι ακόμα ενήλικοι άνθρωποι” αλλά εξίσου άνθρωποι μ’ εκείνους. Πολύ νωρίς τα παιδιά, από τότε μάλιστα που πρωτοσυνδέουν τη γλώσσα με συναισθήματα, γύρω στα τρία τους χρόνια, στοιχειοθετούν δικαίωμα ισότιμης μεταχείρισης με τους “μεγάλους”. Δηλαδή, τα παιδιά είναι αρκετά μεγάλα ώστε να τους συμπεριφερόμαστε όπως θα θέλαμε να συμπεριφέρονται μεγάλοι σ' εμάς.
Πολλοί θεωρούν ότι τα παιδιά δεν ξέρουν όσα οι μεγάλοι και δεν μπορούν όσα εκείνοι. Αυτό είναι αλήθεια. Δεν σημαίνει, όμως, ότι τα παιδιά δεν ξέρουν ή δεν μπορούν γενικά. Ξέρουν όσα χρειάζεται να ξέρουν ως παιδιά, και μπορούν όσα είναι αναμενόμενο να μπορούν ως παιδιά. Όσοι υποτιμούν τις γνώσεις και τις δυνάμεις των παιδιών υποτιμούν, ουσιαστικά, την παιδική αντίληψη, η οποία δεν διαφέρει από την αντίληψη των ενηλίκων. Είναι ανθρώπινη αντίληψη, πολύ ισχυρότερη από εκείνη των μεγάλων. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ό,τι οι μεγάλοι δεν μπορούν, επειδή κατά κύριο λόγο οι μεγάλοι αναφέρονται στον εαυτό τους.
Καθώς μεγαλώνουν οι άνθρωποι, η αντίληψή τους εγκλωβίζεται στην αυτοαναφορά της. Αναφέρονται περισσότερο σε αυτό που νομίζουν ότι ξέρουν, δηλαδή τον εαυτό τους. Τα παιδιά, όμως, γνωρίζουν καλύτερα αυτό στο οποίο αναφέρονται κατεξοχήν, δηλαδή τους μεγάλους: τους γονείς τους, τα μεγαλύτερα αδέλφια τους, τους δασκάλους και τις δασκάλες τους και όλους όσοι τα αντιμετωπίζουν “ως παιδιά”.
Τα παιδιά δεν έχουν μόνο προτερήματα και αντιληπτικό προβάδισμα. Έχουν αδυναμίες, επίσης, όπως όλοι. Οι παιδικές αδυναμίες, όμως, οφείλονται στη σχέση που έχουν με τους μεγάλους, ενώ τις αδυναμίες των μεγάλων ποτέ δεν τις προκαλούν τα παιδιά. Απεναντίας, τα παιδιά ενισχύουν τόσο τις φυσικές όσο και τις πνευματικές δυνάμεις των μεγάλων, όταν αυτοί προσπαθούν να καταλάβουν πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο, και επιχειρούν να τα βοηθήσουν στη σταδιακή πρόσβαση στην πραγματικότητα που παρατηρούν και με την οποία πειραματίζονται.
Για τις αποτυχίες των μεγάλων, τέλος, δεν ευθύνονται τα παιδιά. Συμβαίνει, όμως, το αντίθετο: στους μεγάλους οφείλονται οι περισσότερες αποτυχίες των παιδιών. Αυτό είναι γνωστό σε όλους, αρκεί να θελήσουν να θυμηθούν την παιδική τους ηλικία. Ως πρώην παιδί, καθένας μπορεί να καταλάβει πώς αισθάνεται ένα παιδί, αρκεί να αποδώσει την ιδιότητα του παιδιού στον εαυτό του, και να παραδεχθεί ότι οι μεγάλοι θα σκέφτονταν καλύτερα αν σκέφτονταν περισσότερο ως παιδιά! Συνηγορώντας υπέρ των παιδιών, επομένως, και αρνούμενοι το προβάδισμα που θεωρούμε ότι έχουμε, διδασκόμαστε κάτι σημαντικό: κανένας δεν είναι αρκετά μεγάλος για να διαφέρει από τα παιδιά, και κανένας δεν είναι αρκετά σημαντικός για να μην τους δίνει σημασία!
*Διευθυντής Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση, Ηγεσία και Διοίκηση» CIIM – Cyprus International Institute of Management
