Τα γλωσσολογικά του Βίσιεγκρατ*


ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΑΚΗ ΠΟΥΜΠΟΥΡΗ*

Οι τέσσερεις χώρες που επίμονα κάνουν δική τους πολιτική στο μεταναστευτικό, σε μια Ευρωπαϊκή Ένωση όπου σε άλλα θέματα ετεροφωτίζονται με ευπείθεια, διάλεξαν τη λέξη visegrad για να αυτοπροσδιοριστούν και να δώσουν το στίγμα τους στους υπόλοιπους.

Ας δούμε πρώτα από πού προέρχεται και τί σημαίνει αυτή η λέξη. Το πρώτο της συνθετικό είναι πανσλαβική ρίζα και σημαίνει ψηλός ή άνω.

Το δεύτερο συνθετικό παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Πρόκειται για ινδοευρωπαϊκή ρίζα, που υπάρχει και στα Σανσκριτικά, με ενδιαφέρουσα παρουσία σε σλαβικές και γερμανογενείς γλώσσες.

Στα Ρωσικά και Λευκορωσικά σημαίνει πόλη, στα Ουκρανικά σημαίνει κήπος, το ίδιο και στα Γερμανικά(GartenΑγγλικά garden), όπου παλαιότερα όπως και στα Γοτθικά σήμαινε και περίφραξη.

Στις τρεις δυτικοσλαβικές γλώσσες που μας ενδιαφέρουν (Τσέχικα, Σλοβάκικα και Πολωνικά) δεν φαίνεται να διατηρήθηκαν οι σημασίες των ανατολικών σλαβικών γλωσσών. Και στις τρεις αυτές γλώσσες, όπως και στα Ουγγρικά ως δάνειο τοπωνύμιο απ’ αυτές, η σημερινή σημασία του δεύτερου συνθετικού είναι κάστροπύργος).

Η σημειολογία που εκπέμπεται από ολόκληρη τη λέξη είναι η επιφυλακή για διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας. Με την πρώτη τους σύνοδο στο ομώνυμο κάστρο της Ουγγαρίας, λίγο μετά την έξοδο τους από την προηγούμενη αυτοκρατορία, ανέτρεξαν στις ρίζες τους για να αναδείξουν την ταυτότητα τους. Με την προσχώρηση τους σε άλλη αυτοκρατορία, και νιώθοντας ανασφάλεια, επαναφέρουν τη δέσμευση τους για προστασία της ταυτότητας τους, έστω και με τρόπο που δικαιολογημένα προκαλεί δυσφορία σε άλλες χώρες.

Η ίδια ρίζα σε άλλες "πρεσβυγενείς" ινδοευρωπαϊκές γλώσσες έκανε πιο ευδιάκριτη πορεία από τα Ελληνικά (χόρτος) στα Λατινικά (hortuscohors) και σήμαινε περίκλειστο χώρο για γεωργικούς ή κτηνοτροφικούς σκοπούς, έδωσε διαφορετικά κυρίως παράγωγα, όπως yard, court στα Αγγλικά, courστα Γαλλικά και το διαγλωσσικό πρώτο συνθετικό horti-. Δεν έδωσε όμως εδώ παράγωγα με τη σημασία κάστρο.

Η ρίζα αποτελούσε δηλαδή ορολογία μιας τεχνολογίας που προϋπήρξε στο νότιο άξονα της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών. Εκτίμηση μου είναι, και έχω αρκετές ενδείξεις γι’ αυτό, ότι πέρασε από τα νότια στους σλάβουςκαι από τους σλάβους στα γερμανικά φύλα. Αν ήταν εσωτερική γλωσσική κληρονομιά στα γερμανικά φύλα, η ρίζα θα ήταν πιο παραγωγικήκαι θα διατηρούσε μεγαλύτερο σημασιολογικό περιεχόμενο. Δεν θα δανείζονταν τα Πρωτογερμανικά άλλη λέξη με πανομοιότυπη σημασία από τα Κελτικά (town Αγγλικά, tuin=κήπος Ολλανδικά, Zaun=φράκτης Γερμανικά).

Οι σλαβικές γλώσσες και ειδικά οι χώρες με αυτοπροσδιορισμό visegrad έχουν κάθε λόγο να θεωρούν αυτή τη λέξη κα τα συνθετικά της διακριτικά της εθνικής τους υπόστασης τόσο έναντι των ανατολικών, όσο και έναντι των δυτικώνγειτόνων.

Θα μπορούσα να κατακεραυνώσω κάποιες από αυτές και άλλες χώρες της κεντροανατολικής Ευρώπης για την ερμαφρόδιτη στάση τους στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπως και για τη μεγάλη αντίφαση μεταξύ υπερπροθυμίας προσχώρησης σε έναν κόσμο,το δυτικό κόσμο, και ελλειμματικής αντίληψης για τον ίδιο δυτικό κόσμο. Είχαν χρόνο, δεν ήταν βεβιασμένη απόφαση, όπως στο παρελθόν που κάποιοι, όχι όλοι, επιστρατεύτηκαν ως εισβολείς στη Σοβιετική Ένωση και μετά οι ίδιοι ως σύμμαχοι της Σοβιετικής Ένωσης και απελευθερωτές της Γερμανίας. Δεν επικεντρώνομαι τώρα εδώ.

Εδώ το θέμα μας είναι ότι σε εποχές που κάθε λαός νιώθει απειλή, ανατρέχει στις ρίζες του. Η απειλή που τώρα νιώθουν δεν είναι αδικαιολόγητη. Βρίσκονται ενώπιον μετακίνησης λαών με θρησκεία που εντέλλει σε διάδοση διά πυρός και σιδήρου, με πληθυσμούς που βρίσκονται σε κίνδυνο και καταφεύγουν όχι σε ομόθρησκες ήσυχες και ευημερούσες χώρες, αλλά στις χώρες των σταυροφόρων και προαιώνιων θανάσιμων εχθρών.

Δεν βρίσκονται πλέον σε ένα κλειστού τύπου κοινωνικό σύστημα με ερμητικά κλειστές πόρτες εισόδου και εξόδου. Άνοιξαν πλέον οι πόρτες, έφυγε ένα ποσοστό του εθνικού πληθυσμού και τώρα θέλουν να μπουν μεγάλοι πληθυσμοί από λαούς με διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο. Δεν έχουν ούτε ισχυρές βιομηχανικές μονάδες με δυνατότητες μεγάλων εξαγωγών, ούτε τα οικονομικά μέσα για να έχουν κίνητρο να απασχολήσουν και να συντηρήσουν τόσο μεγάλο αριθμό ξένων.

Έχουν κοινό με την Κύπρο την προσχώρηση και υπαγωγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση μεπρόθυμη παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας. Κοινό γνώρισμα στον τομέα της παιδείας είναι η προσφορά κλάδων σπουδών στα Αγγλικά ως ένας ορθός τρόπος εξωστρεφούς δραστηριοποίησης στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης για προσέλκυση ξένων φοιτητών επί πληρωμή.

Όμως δεν νομίζω να κάνω λάθος πιστεύοντας ότι εκεί η προσφορά πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στη μητρική γλώσσα δεν υποβαθμίζεται και συρρικνώνεται, όπως μεθοδεύει το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου χειραγωγούμενο από το κρατικό πανεπιστήμιο, το θεσμό που κανονικά έπρεπε να μας εξηγεί ότι η μητρική μας έχει πολύ περισσότερες σημειολογίες και αξίζει πολύ περισσότερο από ένα Βίσιεγκρατ, και ότι η μητρική μας δεν είναι βαρίδι που,για να ανακουφιστούμε, πρέπει να το αποσείσουμε προοδευτικά από την πανεπιστημιακή εκπαίδευση με αντίστοιχα μηνύματα και στα χαμηλότερα επίπεδα της εκπαίδευσης.

*Η λέξη visegrad είναι γραμμένη με ουγγρική ορθογραφία, όπου το s διαβάζεται πάντοτε άφωνο και παχύ. Έτσι είναι και στις τρεις σλαβικές γλώσσες όπου υπάρχει πιο ξεκάθαρη γραπτή αποτύπωση. Το πώς μεταφέρεται η προφορά στις άλλες γλώσσες, αυτό προκύπτει από την παιδεία και αυτόβουλη απόφαση κατά κύριο λόγο των ξένων δημοσιογράφων που μεταφέρουν την είδηση στις γλώσσες τους και τα ξένα ονόματα όπως βολεύονται οι ίδιοι.

*Εκπαιδευτικός




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










173