ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΨΑΛΤΗ*
Αρκετές φορές με έχει προβληματίσει ο τρόπος με τον οποίο τα ηλεκτρονικά Κυπριακά Μέσα ΜαζικήςΕνημέρωσηςασκούν την αποστολή τους, η οποία εάν επιτελούνταν ορθολογικά θα μπορούσαμε να μιλούμε για ένα λειτούργημα, αφού αυτά αποτελούν μια από τις κύριες συνιστώσες της άτυπης εκπαίδευσης ή καλύτερα της παιδείας. Δυστυχώς, η πραγματικότητα είναικάπως διαφορετική, αφού λίγα από αυτά–συμπεριλαμβανομένου κάποτε και του ΡΙΚ**–ανταποκρίνονται προς το ρόλο που η αποστολή τους συνεπάγεται, δηλαδή:
Η έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση: για να αξιολογήσουμε την 1η υποχρέωση, δηλαδή την έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση, θα πρέπει πρώτα να εξετάσουμε πόσο αντικειμενική είναι η μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, κάτω από ποιους όρους διεξάγεται, και σε ποια χρονική απόσταση από τα γεγονότα που έχουν διαδραματιστεί δημοσιοποιείται. Κάνοντας, λοιπόν, αυτή την αξιολόγηση, το γενικό συμπέρασμα που εξάγεται είναι πως, κατά κανόνα, αυτό που, χαρακτηρίζει τα Κυπριακά ΜΜΕ όσον αφορά την αντικειμενικότητα στη μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, είναι η υπερβολική εσωστρέφεια στη θεματολογία, η απόδοση δυσανάλογων με τη σοβαρότητά του θέματος διαστάσεων, η υπεραπασχόληση με αρνητικές ειδήσεις και ο ειδησεοσχολιασμός.
Με την αναφορά στους όρους κάτω από τους οποίους διεξάγεται αυτή η μετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, παραπέμπω κυρίως στα δελτία ειδήσεων και στις ενημερωτικές εκπομπές, οι οποίες κυριαρχούνται από συζητήσεις ανάμεσα σε εκπροσώπους πολιτικών κομμάτων, το επίπεδο, το περιεχόμενο και το ύφος των οποίων συζητήσεων είναι συχνά απαράδεκτο. Για αυτή τη θλιβερή κατάσταση υπάρχουν διάφορες ευθύνες. Η πρώτη ευθύνη ασφαλώς ανήκει στη διοίκηση έκαστου ραδιοτηλεοπτικού μέσου το οποίο καθορίζει ή πρέπει να καθορίζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξάγονται αυτές οι συζητήσεις–και άλλες παρόμοιου περιεχομένου εκπομπές. Η δεύτερη ευθύνη ανήκει στους δημοσιογράφους που συντονίζουν αυτές τις εκπομπές, οι οποίοι δεν έχουν πάντα τη δημοσιογραφική και γλωσσική επάρκεια να φέρουν εις πέρας αυτή τη σοβαρή αποστολή, δεν είναι αρκούντως προετοιμασμένοι για το θέμα που συζητείται, δεν είναι αμερόληπτοι απέναντι στους καλεσμένους τους, ασκούν αχρείαστο σχολιασμό, ή δεν έχουν την επάρκεια να συντονίσουν με ένα πολιτισμένο τρόπο τις συζητήσεις με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια βαβυλώνια κατάσταση η οποία μόνο περεταίρω απαξίωση προς τα κόμματα δημιουργεί.
Όμως, ευθύνη φέρουν και οι ίδιοι οι καλεσμένοι, οι οποίοι δεν είναι πάντα επαρκώς προετοιμασμένοι για το υπό συζήτηση θέμα, διακόπτουν το συνομιλητή τους, ειρωνεύονται, ξεφεύγουν από το θέμα ή εκτρέπονται ακόμα και σε ύβρεις μεταξύ τους ή εναντίον θεσμών. (Και εδώ επιτρέψτε μου μια εύλογη απορία: γιατί σοβαροί πολιτικοί καταδέχονται να συμμετέχουν σε συζητήσεις με γραφικούς πολιτικούς των οποίων η μόνη έγνοια είναι η αυτοπροβολή και η δημιουργία εντυπώσεων;)Όσον αφορά την απόσταση που χωρίζει τη δημοσιοποίηση κάποιων πληροφοριών και ειδήσεων από το χρόνο της εκδήλωσής τους, αυτή μπορεί κάποτε να μετρηθεί και σε κάποιες μέρες αν όχι εβδομάδες, όταν αυτές οι πληροφορίες και ειδήσεις δεν αποσιωπούνται εντελώς εξυπηρετώντας κάποια σκοπιμότητα.
Αυτή η εσωστρέφεια στη θεματολογία έχει ως αποτέλεσμα επίκαιρα θέματα παγκοσμίου ενδιαφέροντος και Ευρωπαϊκά τέτοια, να καλύπτονται, ως επί το πλείστον, με αναμεταδόσεις από ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία χωρίς ιδιαίτερη εμβάθυνση, ανάλυση και επέκταση στις επιπτώσεις ή επίδραση που ενδεχομένως θα έχουν αυτά στην ιδιαίτερή μας πατρίδα και στην ευρύτερη περιοχή μας.
Η καλαίσθητη ψυχαγωγία: για έναν απαιτητικό πολίτη, τα καλαίσθητα ψυχαγωγικά προγράμματα, ιδιαίτερα αυτά των τηλεοπτικών καναλιών, μετρούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Από εκεί και πέρα, όταν αυτά δεν έχουν ως περιεχόμενο την εικονική πραγματικότητα και διαγωνισμούς αμφίβολης ποιότητας, κυριαρχούνται από τηλεοπτικές σειρές χαμηλής στάθμης, των οποίων οι θεματικές περιστρέφονται γύρω από την απιστία και διεκδίκηση παιδιών, που για ένα μη τακτικό τηλεθεατή η διαφορά μεταξύ τους είναι δυσδιάκριτη.(Χαρακτηριστικό παράδειγμα προγράμματος εικονικής πραγματικότητας αποτελεί το τηλεοπτικό πρόγραμμα Επιβίωσης που έχει καταστεί κυρίαρχο θέμα «σοβαρής» συζήτησης στις παρέες, στον πρωινό καφέ των οικοκυρών, στα γυμναστήρια, στο τηλέφωνο, στους χώρους εργασίας, ακόμα και στα σχολεία μέχρι και τα νηπιαγωγεία).Τα κάποια κοινωνικά θέματα με τα οποία ασχολούνται κάποτε τα πρωινά και απογευματινά ψυχαγωγικά προγράμματα, χάνονται ανάμεσα στα απίστευτα κουτσομπολιά για τις δραστηριότητες διάφορων ντόπιων και ξένων διασημοτήτων καιστις συνταγές μαγειρικής–κάποιοισταθμοί έχουν καταντήσει μαγειρεία.
Η επιμόρφωση: η επιμόρφωση, ίσως να αποτελεί τον πιο παραμελημένο τομέα των προγραμμάτων των ΜΜΕ, αφού η μετάδοση προϊόντων λόγου και τέχνης είναι σπάνια με αποτέλεσμα οι εκπομπές που είναι αφιερωμένες στην ντόπια και διεθνή σοβαρή λογοτεχνία, στο θέατρο, στην ποιοτική μουσική, στις εικαστικές τέχνες, στην πολιτιστική κληρονομιά, στις φυσικές ομορφιές της πατρίδας μας και την παιδεία γενικά, είναι σπάνιες. Στις λίγες περιπτώσεις που γίνεται αναφορά σε αυτά τα θέματα, η κάλυψη είναι πολύ περιορισμένη και επιπόλαια και αποσκοπεί περισσότερο στη δημιουργία εντυπώσεων παρά στην πραγματική προώθηση των τεχνών, όταν δεν αποτελεί μέρος κοσμικών εκδηλώσεων. Αυτή η σπανιότητα, πέρα από την προφανή αρνητική επίπτωση που έχει πάνω στην πολιτιστική και πολιτισμική ανάπτυξη των ακροατών/θεατών, συνεπάγεται περαιτέρω μείωση της παρακολούθησης αυτών των προγραμμάτων, αφού ο κόσμος έχει ήδη εθιστεί στην παρακολούθηση πιο «εύπεπτων» προγραμμάτων, από τα οποία κατακλύζονται οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί. Ακόμα πιο σοβαρή επίπτωση από αυτή τη δυσάρεστη πραγματικότητα είναι το γεγονός ότι η ντόπια παραγωγή στους διάφορους τομείς της τέχνης παραμελείται όταν δεν παραβλέπεται εντελώς υπέρ ξενόφερτων έργων αμφίβολης αξίας.
Η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης:Τη μεγαλύτερη ευθύνη, κατά την ταπεινή μου γνώμη και με όλο το σεβασμό, για αυτή την κατάντια έχει η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης, που στις πλείστες φορές απουσιάζει. Αλήθεια, υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος κώδικας δημοσιογραφικής δεοντολογίας του οποίου η εφαρμογή παρακολουθείται; Πώς εφαρμόζεται π.χ. στην πράξη η ισότιμη προβολή ιδεών; Μήπως έχει παρεξηγηθεί η υποχρέωση περί ισότιμης προβολής με την αριθμητική ισότητα; Διαφορετικά δεν εξηγείται το γεγονός ότι μικροί πολιτικοί σχηματισμοί που στις περασμένες βουλευτικές εκλογές εξασφάλισαν ποσοστά μεταξύ του 3% και 6% να απολαμβάνουν ίσου χρόνου με τα δύο μεγάλα κόμματα. Ισότιμη προβολή θα ήταν να εκπροσωπούνται πάντα τα δύο μεγάλα κόμματα με ένα εκπρόσωπο και τα υπόλοιπα μικρά κόμματα με ακόμα ένα. Παρατηρείται όμως και χειρότερη στρέβλωση της λαϊκής ετυμηγορίας, όταν φιλοξενούνται εκπρόσωποι μόνο από το ένα μεγάλο κόμμα και δύο εκπρόσωποι από τα μικρά (βλέπε περίπτωση τηλεοπτικού σταθμού ΑΛΦΑ στην πρωινή ενημερωτική εκπομπή του, όπου κατά κανόνα εκπροσωπούνται ο ΔΗΣΥ και … δύο από τα μικρά κόμματα). Για το πώς θα κατανέμεται ο χρόνος ακριβοδίκαια, είναι κάτι για το οποίο η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης πρέπει να καθορίσει ένα πλαίσιο αρχών με βάση το οποίο τα ΜΜΕ θα είναι υποχρεωμένα να αναζητήσουν τρόπους εφαρμογής του. Διαφορετικά να διώκονται ή και να τους αφαιρείται η άδεια. Ο ραδιοτηλεοπτικός χρόνος αποτελεί εθνικό πλούτο τον οποίο δεν δικαιούται οποιοσδήποτε επιχειρηματίας να καταχράται δημιουργώντας εικονικές πραγματικότητες, και καλλιεργώντας αισθήματα συνομωσιωλογίας και μικρομεγαλισμού. (δεν αναφέρθηκα στην ανάγκη καλλιέργειας κουλτούρας ειρηνικής συμβίωσης με τους συμπατριώτες μας Τουρκοκύπριους αφού τέτοια προγράμματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα)
Καταλήγοντας θα ήθελα να τονίσω πως όσοι αναλαμβάνουν αυτήτη μεγάλη αποστολή–λειτουργία τέτοιων ΜΜΕ–, έχουν υποχρέωση να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, αφού δεν πρόκειται απλά για μία επιχείρηση αλλά για μία μεγάλη αποστολή. Διαφορετικά η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης θα πρέπει να διασφαλίσει την ποιοτική στάθμη των προγραμμάτων τους, όπως απαιτεί η κοινωνική αποστολή τους, ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου, καθώς και η προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας.
**με τη ραδιοτηλεόραση του ΡΙΚ θα προσπαθήσω να ασχοληθώ ειδικά σε προσεχές μου άρθρο, λόγω της ιδιαιτερότητάς του
*Διδάκτωρ Επαγγελματικών Σπουδών στην Εκπαιδευτική Διοίκηση
