Παρουσίαση στη Β΄ Σειρά Επιμορφωτικών Σεμιναρίων Διδασκόντων/ουσών στο Πρόγραμμα Αλφαβητισμού της Α΄ και Β΄ τάξης Γυμνασίου
ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Μετά από πρόσκληση του Γραφείου Ειδικής Αγωγής Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ολοκληρώθηκε η εκπαιδευτική παρουσίαση με θέμα που αφορά στην ανάπτυξη των κινήτρων των μαθητών, κατά την επιμορφωτική συνάντηση καθηγητών Α΄ και Β΄ Γυμνασίου των τάξεων αλφαβητισμού, στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Λεμεσού. Ανάπτυξη των κινήτρων των μαθητών… πόσο εύκολη είναι αυτή η διαδικασία; Διαδικασία στενά συνδεδεμένη με λέξεις όπως: βαθμοί, επιβράβευση, δώρα, αποβολή, τιμωρία, επίπληξη… Σε ποια κίνητρα αναφερόμαστε; Σε ποια κίνητρα επενδύουμε;
«Χρειάζεται πολλή προσπάθεια, πραγματική παιδαγωγική ικανότητα, παιδαγωγικός πατριωτισμός και πολύ ψυχή», αναφέρει ο Δρ. Παπαδόπουλος Μιχάλης, Πρώην Αναπληρωτής Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας, επικεφαλής και μέλος πολλών επιστημονικών επιτροπών και συμβουλίων, όπως το Πρόγραμμα Αλφαβητισμού στο Γυμνάσιο. Προσπάθεια, ικανότητα, πατριωτισμός, ψυχή… λόγια που υποδηλώνουν τον ιδιαίτερα σημαντικό -και την ίδια στιγμή- δύσκολο ρόλο των εκπαιδευτικών αυτών των προγραμμάτων, που το έργο τους είναι πράγματι αξιοθαύμαστο.
«Πρέπει ο δάσκαλος να διαθέτει τη φωτιά της ψυχής που θα πυροδοτήσει τα πεθαμένα κίνητρα αυτών των παιδιών. Γιατί η ψυχή αυτών των παιδιών, είναι διαλυμένη, η αυτοεικόνα τους διαλύθηκε από τα συναισθήματα ανυμπόριας, ντροπής, συναισθηματικού μπλοκαρίσματος, στη σχέση τους με τη γνώση», συνεχίζει αναφέροντας ο Δρ. Παπαδόπουλος, σε μια συνέντευξη που πραγματοποιήθηκε το 2010 όπου αναφερόταν σε μια αντίστοιχη εκπαίδευση των καθηγητών. Πρέπει ο δάσκαλος να διαθέτει τη φωτιά της ψυχής που θα πυροδοτήσει τα πεθαμένα κίνητρα αυτών των παιδιών… Σε αυτό το σημείο, μέσα σε μια πρόταση, με τον πιο εύστοχο τρόπο ο Δρ. Παπαδόπουλος έρχεται να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να χρωματίσει την παρουσίαση στην εν λόγω εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε και φέτος, θέτοντας έναν απαραίτητο στόχο… για να αναπτύξουμε τα κίνητρα των μαθητών των προγραμμάτων του αλφαβητισμού, αυτά τα πεθαμένα κίνητρα, πρέπει ο εκπαιδευτικός να διαθέτει τη φωτιά της ψυχής, να διαθέτει μια ψυχή γεμάτη με τα δικά του κίνητρα, που θα δίνουν στην εργασία και στην προσπάθειά του νόημα, θα τον ενεργοποιούν καθημερινά ώστε να ολοκληρώνει το στόχο του, με περισσότερη αφοσίωση και επιτυχία. Εξάλλου, πώς ένας εκπαιδευτικός μπορεί να πυροδοτήσει τα πεθαμένα κίνητρα των μαθητών του, εάν τα δικά του κίνητρα δεν είναι ικανά για να τον οδηγήσουν να το κάνει αυτό; Πώς θα τοποθετήσει τη μάσκα οξυγόνου στο παιδί που κάθετε δίπλα του στο αεροπλάνο εάν δεν βάλει πρώτα τη δική του μάσκα, εάν δεν πάρει πρώτα τη δική του πρώτη ανάσα η οποία θα του δώσει δύναμη για να κρατήσει στη ζωή το παιδί που κάθετε στη διπλανή του θέση;
Τα κίνητρα ορίζονται ως οι δυνάμεις, εσωτερικές και εξωτερικές, που παρωθούν το άτομο στην πραγματοποίηση μιας δραστηριότητας. Αποτελούν απαραίτητους παράγοντες οι οποίοι βοηθούν το άτομο να ενεργοποιήσει τη συμπεριφορά του, να αυξήσει την προσπάθεια και αφοσίωση του για τη δραστηριότητα, και να επιτύχει το στόχο του με περισσότερη επιτυχία και συστηματικότητα (Wentzel & Ramani, 2016). Με τα κίνητρα αποδυναμωμένα, ο μαθητής πιθανόν να μπει στην τάξη, αλλά η προσπάθειά του θα είναι ιδιαίτερα μειωμένη και η διδασκαλία πιθανόν να μην αποτελεί στόχο και μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα για τον ίδιο. Έτσι η ανάπτυξη των κινήτρων των μαθητών, ειδικά αυτών των μαθητών που σημειώνουν σημαντικά μαθησιακά κενά, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ακαδημαϊκή τους πρόοδο και συστηματική τους προσπάθεια, ενώ φαίνεται τα κίνητρα να αποτελούν προστατευτικούς παράγοντες στην ανάπτυξη μελλοντικών αρνητικών συμπεριφορών των μαθητών.
Και σε αυτό το σημείο προκύπτει το ερώτημα: Με ποιο τρόπο οι εκπαιδευτικοί καλούνται να κινητοποιήσουν τους μαθητές και να ενεργοποιήσουν την προσπάθειά τους; Και ενώ το μυαλό των περισσότερων από εμάς κινείται στη σκέψη των εξωτερικών κινήτρων, των βαθμών, των επαίνων αλλά και των απειλών, των τιμωριών και αποβολών, τεχνικές που αρκετές φορές φάνηκαν όντως αποτελεσματικές ιδιαίτερα στο παρελθόν, η επιστήμη και οι σύγχρονες μελέτες έρχονται να απαντήσουν στο πιο πάνω ερώτημα, αναφέροντας ότι: Εάν επιζητούμε τη συμμόρφωση των μαθητών, τότε η χρήση των πιο πάνω εξωτερικών μεθόδων κινητοποίησης είναι όντως αποτελεσματική. Εάν όμως επιζητούμε την πραγματική προσπάθεια και εμπλοκή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία, τότε είναι απαραίτητο να στηριχτούμε και να επενδύσουμε τις εσωτερικές δυνάμεις που κινητοποιούν το άτομο και το οδηγούν στην πραγματοποίηση του στόχου του. Ενώ τα εξωτερικά κίνητρα στην εκπαιδευτική διαδικασία και ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου η κατάκτηση της γνώσης απαιτεί νοητική προσπάθεια, φαντασία, πειραματισμό και δημιουργικότητα, φαίνεται να επιδρούν με μη αποτελεσματικό τρόπο, αμβλύνοντας τη σκέψη και μπλοκάροντας τις πιο πάνω δεξιότητες, τα εσωτερικά κίνητρα, φαίνεται να επιτρέπουν στο άτομο να επεξεργαστεί τη νέα γνώση αποτελεσματικά, και ενεργοποιώντας την προσοχή του, τη δημιουργική του σκέψη και την κριτική του ικανότητα, να κατακτήσει τη γνώση και να αφοσιωθεί σε αυτή τη διαδικασία με ενδιαφέρον και επιμονή. Τα εσωτερικά κίνητρα παρουσιάζονται από πρόσφατες έρευνες ως ικανά κίνητρα για να καταστήσουν το άτομο σταθερό στην προσπάθεια που καταβάλλει να κατακτήσει τους στόχους του και να ενισχύσει την εμπλοκή του με τρόπο που η επιτυχία να είναι πιο συχνή, ακόμη και πιο εύκολη διαδικασία! Τα εσωτερικά κίνητρα όπως: το ενδιαφέρον που νιώθουν οι μαθητές για την εκπαιδευτική διαδικασία, η καλή σχέση με τους καθηγητές και τους συμμαθητές τους, η σύνδεση της σχολικής ύλης με τους δικούς τους μελλοντικούς σκοπούς, η εσωτερική ικανοποίηση που βιώνουν κατά τις καθημερινές μικρές τους επιτυχίες, φαίνεται να πυροδοτούν την καθημερινή προσπάθεια τους (Lee, Liu, Amo, & Wang, 2013). Και σε ένα αγώνα δρόμου που ονομάζεται «ακαδημαϊκή επιτυχία και συστηματική προσπάθεια των μαθητών», όπου τα εσωτερικά κίνητρα ανταγωνίζονται τα εξωτερικά κίνητρα, όπου το ενδιαφέρον και η αγάπη για το μάθημα ανταγωνίζονται τους βαθμούς και τις ποινές, σας το εγγυώμαι, ότι το προβάδισμα θα πάρουν τα εσωτερικά κίνητρα, και πως σε κάθε πάλη ανάμεσα στις δύο αυτές προσεγγίσεις της θεωρίας των κινήτρων, τη νίκη κατακτούν τα εσωτερικά κίνητρα!
Έτσι, σκοπός της εν λόγω εκπαιδευτικής παρουσίασης, είναι οι εκπαιδευτικοί να λάβουν το μήνυμα αναφορικά με τη σημαντικότητα ανάπτυξης των εσωτερικών κίνητρων των μαθητών και διόρθωσης της αναντιστοιχίας που υπάρχει ανάμεσα στο τι γνωρίζει η επιστήμη και τι εφαρμόζουμε σήμερα στα σχολεία μας. Και η επιστήμη γνωρίζει ότι:
Αν λοιπόν διορθώσουμε αυτή την αναντιστοιχία ανάμεσα στο τι γνωρίζει η επιστήμη και με ποιόν τρόπο λειτουργούμε εμείς στα σχολεία, αν επενδύσουμε στα εσωτερικά κίνητρα, αν προσπεράσουμε τις παραδοσιακές πρακτικές τιμωρίας και επιβράβευσης που εφαρμόζουμε μέχρι στιγμής, μπορούμε να ενισχύσουμε τους μαθητές μας και πυροδοτώντας τα εσωτερικά τους κίνητρα να τους οδηγήσουμε πιο κοντά στην καθημερινή τους προσπάθεια και στην κατάκτηση της γνώσης.
Β΄ Σειρά Επιμορφωτικών Σεμιναρίων Διδασκόντων/ουσών
στο Πρόγραμμα Αλφαβητισμού της Α΄ και Β΄ τάξης Γυμνασίου
Παρασκευή, 09/02/2018, 8.00-13.00, Παράρτημα ΠΙ, Λεμεσός
Τετάρτη, 21/02/2018, 8.00-13.00, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Λευκωσία
Ομιλήτριες:
