ΤΗΣ ΖΗΝΑΣ ΠΟΥΛΛΗ*
Τέλος είναι η ολοκλήρωση ενός πράγματος, η συμπλήρωση ή εξάντληση των ορίων του. Η έννοια του τέλους έχει τη σημασία του τερματισμού μιας εποχής, ενός χρόνου, μιας διαδικασίας, μιας προεδρίας. Δυστυχώς όμως δεν μπορούμε να πούμε «τέλος καλό, όλα καλά», παρά μόνο «τέλη καλά».
Τον τελευταίο καιρό έχουμε βαρεθεί να ακούμε κούφια λόγια, κλαμένα λόγια, δικαιολογίες ότι εγώ δεν φταίω αλλά φταίουν όλοι οι άλλοι, θεατρινισμούς και επιδείξει δήθεν συμπόνιας προς τους φτωχούς και απόρους τη στιγμή που
ταυτόχρονα ξοδεύονται μεγάλα ποσά σε γελοιότητες. Έχουμε ζήσει οδυνηρές εμπειρίες όταν π.χ. μας διαβεβαίωναν ότι η κρίση θα μας άφηνε αλώβητους και ότι θα μας προσπερνούσε, αλλά τελικά η κρίση όχι μόνο δεν μας προσπέρασε αλλά και εγκαταστάθηκε εδώ. Μας έχουν διαβεβαιώσει ότι υπάρχουν χρήματα και παραλίγο να μείνουμε απλήρωτοι. Η αλήθεια χάνεται πίσω από το κατά συνθήκην ψεύδος, πίσω από τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα.
Ακούμε κάθε μέρα εν όψει των επικείμενων εκλογών πολιτικές ρητορείες με πάγιο γνώρισμα την εναρ- μόνιση με το εκάστοτε ακροατήριο και τη δήθεν ανταπόκριση στις τυχόν προσδοκίες του. Εξαπολύονται ψέματα και κολακείες, ώστε το κοινό να ακούει ακριβώς τι θέλει να ακούσει. Επαφίεται στον καθένα μας να ακονίσει το μυαλό του και να διακρίνει την αλήθεια από το ψέμα που διαχέεται μέσω της χαμαιλεοντικής ρητορικής που προφανώς δεν έχει αρχές.
Οι διαθέτοντες κριτική σκέψη θέτουν ερωτήματα, ρωτούν το γιατί και το πώς και δεν δέχονται δογματικά ό,τι τους πουν. Ίσως ένα από τα πλεονεκτήματα της κρίσης είναιότι μας αναγκάζει να διερωτηθούμε πώς φτάσαμε μέχρι εδώ. Αντί να υποδεικνύεται στον κόσμο τι να σκέφτεται, επιβάλλεται να μάθει πώς να σκέφτεται και αυτό θα έπρεπε να ξεκινά από πολύ νωρίς, από το σχολείο.
Συνήθως ο κοινός άνθρωπος επηρεάζεται και συμμορφώνεται με τις ιδέες, τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές της πλειοψηφίας, αφού προτιμά την ασφάλεια της συνύπαρξης με τους πολλούς παρά τη μοναχική πορεία. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις η συμμόρφωση είναι ό,τι καλύτερο (π.χ. κανόνες ασφαλούς οδήγησης), στις περιπτώσεις που άπτονται πολιτικών ή κοινωνικών θεμάτων χρειάζεται η καλώς νοούμενη αμφισβήτηση, η κριτική και διερεύνηση σε βάθο ς πριν να πεισθούμε.
Είναι ολοφάνερο ότι αν κάποιος θέλει να επιτύχει στον 21ο αιώνα οφείλει να σκέφτεται κριτικά, να έχει κριτική σκέψη. Μερικές σχολές έχουν συνειδητοποιήσει ότι η κριτική σκέψη είναι βασική δεξιότητα τις μέρες μας, γι’αυτό δίνουν έμφαση στην καλλιέργειά της. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε το κάθε πρόβλημα από διαφορετικές οπτικές γωνίες και να βλέπου- με τη δυναμική μιας κατάστασης με δημιουργική σκέψη που είναι συμπληρωματική τ ης κριτικής σκέψης.
Ειδικά οι ηγέτες επιβάλλεται να διαθέτουν κριτική σκέψη, αλλά φαίνεται ότι η σημασία της έχει υποβαθμιστεί τα τελευταία χρόνια. Περισσότερη έμφαση δίνεται στην ποσότητα παρά στην ποιότητα. Όσο όμως η λήψη αποφάσεων γίνεται όλο και πιο πολύπλοκη τόσο περισσότερο φαίνεται η αξία της κριτικής σκέψης. Σε έναν κόσμο αβεβαιότητας ένα πράμα είναι σίγουρο, ότι θα χρειαστούν άνθρωποι με κριτική σκέψη που θα σταθμίζουν την κατάσταση, να διαβλέπουν τη δυναμική εκεί που οι άλλοι αδυνατούν και θα δίνουν λύσεις.
Μπορεί ο επόμενος χρόνος να δια- φαίνεται χειρότερος λόγω Μνημονίου, λόγω ανεργίας, λόγω γρουσουζιάς (13) αλλά σίγουρα υπάρχει η ελπίδα (που πάντα πεθαίνει τελευταία) ότι θα αλλάξει κάτι, διαφαίνε- ται φως στο βάθος της σήραγγας.
Καλό νέο έτος.
*Διευθύντρια Μέσης Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας και Πολιστιμού
