Ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία το ερευνητικό έργο με τίτλο: «Συνδυασμένη χρήση δορυφορικής τηλεπισκόπησης και υδραυλικής προσομοίωσης με σκοπό την εκτίμηση του βαθμού επικινδυνότητας σε φαινόμενα πλημμύρας σε επίπεδο λεκάνης απορροής στην Κύπρο» και ακρωνύμιο “SATFLOOD” που συγχρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ) και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) και υλοποιήθηκε από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ).
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως είναι για παράδειγμα οι πλημμύρες αναμένεται να ενταθούν στο προσεχές μέλλον και να έχουν πολλαπλάσια καταστροφικά αποτελέσματα λόγω του μοντέλου οικιστικής ανάπτυξης που επικρατεί στο νησί. Η έλλειψη Γενικού Χωροταξικού Σχεδίου εντείνει την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου Συστήματος Πληροφοριών που να περιλαμβάνει τεχνολογίες όπως η Δορυφορική Τηλεπισκόπηση και τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS) για πιο αποτελεσματική διαχείριση όλων των σχετικών πληροφοριών.
Το έργο που ξεκίνησε πριν από 3 χρόνια είχε σαν κύριο στόχο τη χαρτογράφηση της μεταβολής της αστικής ανάπτυξης με τη βοήθεια Τεχνικών Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης από δορυφόρους μεγάλης χωρικής διακριτικής ικανότητας, η δημιουργία χαρτών κινδύνου πλημμυρών όσο και η συμβολή στη διαχείριση και μείωση του κινδύνου για τους ανθρώπους, τις ιδιοκτησίες και το περιβάλλον, μετά από ένα τέτοιο φαινόμενο. Συντονιστής του προγράμματος ήταν ο Πρόεδρος του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής του ΤΕΠΑΚ, καθηγητής Διόφαντος Χατζημιτσής, ενώ συμμετείχαν ως εταίροι η Μετεωρολογική Υπηρεσία Κύπρου (Δρ Σίλας Μιχαηλίδης, Στέλιος Πασιαρδής), το Πολυτεχνείο Κρήτης (καθηγητής Ιωάννης Τσάνης), το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (Δρ Χαράλαμπος Δημητρίου και Κώστας Αριστείδου) και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Δρ Αδριανός Ρετάλης). Στην ερευνητική ομάδα Τηλεπισκόπησης και Γεωπεριβάλλοντος του ΤΕΠΑΚ συμμετέχουν οι Δρ Δημήτριος Αλεξάκης, Δρ Άθως Αγαπίου και Δρ Κυριάκος Θεμιστοκλέους.
Ως περιοχή μελέτης επιλέχθηκε η περιοχή η λεκάνη απορροής του ποταμού Γιαλιά στην επαρχία Λευκωσίας. Στην συγκεκριμένη περιοχή και ειδικότερα στις περιοχές Πέρα Χωρίου Νήσου – Δάλι έχουν διαχρονικά παρατηρηθεί έντονα πλημμυρικά φαινόμενα με αποκορύφωμα την καταστροφική πλημμύρα του Σεπτεμβρίου του 2009.
Τα αποτελέσματα του έργου παρουσιάστηκαν σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά (6 δημοσιεύσεις σε peer reviewed περιοδικά και κεφάλαια βιβλίων) όσο και σε επιστημονικά συνέδρια στην Γερμανία, στη Τσεχία, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ιταλία, στην Αυστρία και στην Ελλάδα.
Υδρολογικό και γεωμορφολογικό καθεστώς της περιοχής
Στην πρώτη φάση εκτέλεσης του προγράμματος μελετήθηκε εκτεταμένα το υδρολογικό και γεωμορφολογικό καθεστώς της περιοχής μελέτης και πραγματοποιήθηκε λεπτομερής καταγραφή και αποτύπωση τόσο του σημείου εξόδου της λεκάνης απορροής με τη χρήση επίγειων σαρωτών Laser και δορυφορικών συστημάτων πλοήγησης όσο και του ανάγλυφου της ευρύτερης περιοχής μελέτης με τη χρήση τεχνολογιών αιχμής. Επίσης πραγματοποιήθηκε διαχρονική παρακολούθηση των αλλαγών χρήσεων γης στη περιοχή μελέτης κατά τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών με τη χρήση δορυφορικών πολυφασματικών εικόνων, εκόνων Radar και αεροφωτογραφιών. Για το σκοπό αυτό αναπτύχθηκαν εναλλακτικές μέθοδοι βελτιστοποίησης της ακρίβειας χαρτογράφησης με τη χρήση δορυφορικών δεδομένων όπως η συσχέτιση των εξαγόμενων αποτελεσμάτων με φασματικά δεδομένα από επίγειες και εργαστηριακές μετρήσεις με χρήση εξελιγμένων φασματοραδιόμετρων. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν τη δραματική αύξηση του ποσοστού αστικοποίησης στην περιοχή μελέτης με ταυτόχρονη αύξηση του πλημμυρικού κινδύνου.
Φαινόμενα διάβρωσης
Στη δεύτερη φάση εκτέλεσης η ερευνητική ομάδα πραγματοποίησε έρευνες που σχετίζονταν με τα φαινόμενα διάβρωσης στην περιοχή, καθώς και στατιστική συσχέτιση βροχοπτώσεων με επιφανειακές απορροές για την περαιτέρω εκτίμηση του κινδύνου από πλημμύρες. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης ανέδειξαν τους δυνητικούς πλημμυρικούς κινδύνους που μπορούν να προκύψουν από το φαινόμενο της έντονης αστικοποίησης κυρίως στα κατάντη της περιοχής μελέτης (ευρύτερη περιοχή Πέρα Χωρίου – Ιδαλίου). Για το λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε προσομοίωση των υδρολογικών συνθηκών της περιοχής σε βάθος χρόνου (για το έτος 2020) και επιβεβαιώθηκαν οι αρχικές εκτιμήσεις για αύξηση της επιφανειακής απορροής των υδάτων εξαιτίας της δραματικής αύξησης του ποσοστού της αστικής κάλυψης.
Χαρτογραφήσεις περιοχών αυξημένου κινδύνου
Στο τελικό στάδιο μέσω ολοκληρωμένης διεπιστημονικής προσέγγισης έγινε εκτίμηση τόσο της υφιστάμενης κατάσταση της ευρύτερης περιοχής στον ποταμό Γιαλιά, όσο και προσομοιώσεις και υδραυλικές αναλύσεις για μελλοντικούς κινδύνους από πλημμύρες ειδικότερα στον κάτω ρου του ποταμού. Δημιουργήθηκαν χάρτες πλημμυρικής επικινδυνότητας και πλημμυρικής διακινδύνευσης (στους οποίους λαμβάνονται υπόψη και οι οικονομικές απώλειες που μπορούν να προκληθούν σε περίπτωση ενδεχόμενης πλημμύρας). Ο μεγαλύτερος ενδεχόμενος κίνδυνος καταγράφηκε κυρίως στα αστικά κέντρα εντός της περιοχής μελέτης (Λυθροδόντας, Μαθιάτης, Αγία Βαρβάρα, Νήσου, Πέρα Χωρίο, Δάλι). Η περιοχή στην οποία οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να επιστήσουν την προσοχή τους είναι το τμήμα εγκιβωτισμού του ποταμού στην περιοχή του Ιδαλίου. Η κατάσταση δεν κρίνεται ιδιαίτερα ανησυχητική σε όλο το μήκος της κοίτης του
ποταμού αλλά μόνο σε λίγα συγκεκριμένα τμήματα στα οποία έχουν πραγματοποιηθεί εκτεταμένες ανθρωπογενείς επεμβάσεις.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι από την θεώρηση και επεξεργασία των τελικών αποτελεσμάτων θα μπορέσουν να εξαχθούν χρήσιμες πληροφορίες για την λήψη μέτρων πρόληψης στην περιοχή μελέτης με απώτερο σκοπό τη διάχυση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων από την ερευνητική κοινότητα, τους αρμόδιους φορείς και τους πολίτες.
Σχετική ημερίδα παρουσίασης των τελικών αποτελεσμάτων του ερευνητικού προγράμματος SATFLOOD πραγματοποιήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2014 στο ξενοδοχείο CROWNE PLAZA HOTEL στη Λεμεσό. Κατά τη διάρκεια της ημερίδας συμμετείχαν ως ομιλητές οι Δρ. Διόφαντος Χατζημιτσής, Δρ. Δημήτριος Αλεξάκης και Δρ. Άθως Αγαπίου από το ΤΕΠΑΚ, οι Δρ. Χαράλαμπος Δημητρίου και Κώστας Αριστείδου από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων και ο Δρ. Στέλιος Πασιαρδής από τη Μετεωρολογική Υπηρεσία Κύπρου.
