ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ*
Με αφορμή την γνωστή πλέον τοις πάσι ομιλία του Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεόφυτου θα ήθελα να θέσω τον παρακάτω θεολογικό προβληματισμό ως ένα λιθαράκι στο θεολογικό διάλογο που βρίσκεται σε εξέλιξη. Εξ αρχής δηλώνω ότι ακρότητες, χυδαίοι χαρακτηρισμοί εκατέρωθεν και λεκτικές βιαιότητες πρέπει να είναι ξένες προς το πνεύμα και το ήθος της Εκκλησίας του Χριστού αλλά και στην κοινωνία ευρύτερα αν θέλουμε να εμπεδωθεί ο σεβασμός και η αλληλοκατανόηση.
Την Κυριακή προ της Χριστού Γεννήσεως, η Εκκλησία προβάλει ένα παράξενο Ευαγγέλιο. Ακούμε για το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού Χριστού(Μτ. 1, 1-17). Τα 42 ονόματα των πατριαρχών, των βασιλέων, αρχιερέων, αλλά και άλλων ανδρών και γυναικών που ακούγονται σε κατιούσα σειρά, μέσω τριών 14τράδων, να διαδέχονται το ένα το άλλο σε μια σταθερή επανάληψη του «εγέννησεν», καθιστούν την περικοπή άχαρη και εν πολλοίς περίεργη.
Εν τούτοις η εν πολλοίς ¨βαρετή¨ αυτή παράθεση ονομάτων, μας επιτρέπει να βγάλουμε κάποια πολύ χρήσιμα με το θέμα μας σήμερα συμπεράσματα:
- Οι άνθρωποι που παρελαύνουν, άγνωστοι και γνωστοί, ασήμαντοι και επιφανείς, πλούσιοι και πτωχοί, άγιοι και αμαρτωλοί, ευσεβείς και ασεβείς, έκλεισαν τον κύκλο της ζωής τους και από τη γενιά τους προήλθε ο Μονογενής Υιός του Θεού. Από τη γενιά του Χριστού δηλαδή, δεν υπήρχαν μόνο άγιοι αλλά και πολύ αμαρτωλοί.
- Αυτό που εκπλήσσει είναι ότι στην πρώτη δεκατετράδα της γενεαλογίας φιγουράρουν τέσσερεις γυναίκες, οι οποίες παρότι αλλοεθνείς και αμαρτωλές, αξιώθηκαν από τον Θεό να γίνουν προμήτορες του Μεσσία: η Θάμαρ, που παρουσιάστηκε σαν πόρνη και αμάρτησε με το πεθερό της Ιούδα προκειμένου να αποκτήσει παιδί, η Χαναναία πόρνη Ραχάβ, η μωαβίτισσα Ρούθ και η Βηρσαβεέ, η γυναίκα του Ουρία που μοίχευσε με τον Δαβίδ. Αντιθέτως παραλείπονται ονόματα όπως αυτά της Σάρρας, της Ρεβέκκας και της Ραχήλ. Το γεγονός αυτό προκαλεί επιπλέον εντύπωση όταν κανείς αναλογιστεί ότι οι γενεαλογίες αποτύπωναν την αγωνιώδη προσπάθεια των Ισραηλιτών (και μάλιστα των φυλών Ιούδα και Λευί) για τη διατήρηση της φυλετικής τους καθαρότητας.
- Τώρα τίθεται το ερώτημα: Οι μεγάλες διαφορές στο ήθος και στην αγιότητα των προγόνων του Χριστού και οι διαμετρικά αντίθετοι τρόποι ζωής και συμπεριφοράς τους μπορούν να προσθέσουν, να αφαιρέσουν ή να καθορίσουν καθ΄ οιονδήποτε τρόπο στο έργο, στο κύρος ή στην αυθεντία Του; Σαφέστατα η απάντηση είναι αρνητική. Άρα δεν καθορίζεται η συμπεριφορά ή τα έργα του οιουδήποτε από τυχόν λανθασμένες και άστοχες συμπεριφορές των προγόνων του ή ανθρώπων της οικογένειάς του. Όπως μας αναφέρει και ο μεγάλος ερμηνευτής Ευθύμιος Ζιγαβηνός: «Ουδέν γαρ βλάπτει τον ενάρετον η των προγόνων αυτού παρανομία. Πας γαρ από των οικείων πράξεων, αλλ ουκ από των αλλοτρίων κρίνεται καλός η φαύλος. … μη επί ταις των προγόνων αμαρτίαις, αλλ’ επί ταις οικείαις αισχύνεσθαι, μηδέ μέγα φρονείν επί προγόνοις, αλλ’ οικείας επιμελείσθαι αρετής, μηδέ φαυλίζειν τους από διαβεβλημένων γάμων εναρέτους γεγενημένους, μηδέ παρωθείσθαι τους εκ διαφόρων αμαρτημάτων τη πίστει προσερχομένους»( PG 129,124Α).
- Επομένως θεωρώ το ζήτημα που τέθηκε τις τελευταίες μέρες με αφορμή την ομιλία του Μητροπολίτη ως θεολογικά απαντημένο μέσα από το γεγονός της Σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού και της εισαγωγής Του στην ιστορία του ανθρωπίνου γένους. Καμιά συμπεριφορά δηλαδή καλή ή κακή ανθρώπων της οικογένειάς του δεν προκαθορίζει την πορεία και τη συμπεριφορά ενός Προσώπου που έρχεται στη ζωή. Δεν μιλώ βέβαια για επίκτητα χαρακτηριστικά που αναπτύσσει ο καθένας κατά τη διάρκεια της ζωής του σε σχέση με το περιβάλλον που μεγαλώνει.
- Εκτιμώ ότι η επίκληση από όλους μας θεολογικών λόγων, ποιμαντικών νουθεσιών, ή προοράσεων σύγχρονων Γερόντων και Αγίων θα ήταν καλό να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και φειδώ, καθώς αυτοί μιλούσαν συνήθως σε συγκεκριμένο ακροατήριο ανθρώπων που τους επισκέπτονταν, γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες του καθενός και την ωφέλεια και θεραπεία που θα είχαν τα λόγια τους. Η γενίκευση και οι καθολικές αναφορές πολλές φορές προκαλεί περισσότερο σκανδαλισμό στο ποίμνιο παρά ωφέλεια.
*Γεν. Γραμματέας Συνδέσμου Θεολόγων ΟΕΛΜΕΚ
