ΤΗΣ ΛΙΑΝΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ*
Από το Διαφωτισμό στον Πολιτικό Φιλελευθερισμό, ο νους στη βαθύτερη ουσία του είναι ελευθερία: «Ο Σκοπός της Ιστορίας είναι η ανθρωπότητα να φτάσει στην ελευθερία. Η ιστορία είναι πρόοδος στη συνείδηση της ελευθερίας. Στις ανατολικές μοναρχίες ένας μόνο ήταν ο ελεύθερος, ο μονάρχης. Στην Ελλάδα και στη Ρώμη οι λίγοι, οι πολίτες. Ο χριστιανισμός πρώτος φτάνει στην ιδέα ότι όλοι πρέπει να είναι ελεύθεροι και οι Γερμανοί (φιλόσοφοι) βάζουν σε πράξη την αρχή αυτή».[1]
Ο Trilling, μεταφέρει την αξία της αυθεντικότητας στο όριο της νοητής γραμμής του αυτοπροσδιορισμού του προσώπου. Η αυθεντικότητα επιτυγχάνεται εξοβελίζοντας τοφόβοτης δυσχερούς νεωτερικής αντιμετώπισης των πραγμάτων στο επίπεδο του είμαι έναντι (αξιών- πραγμάτων- ανθρώπων). Θεωρώ πως η αποδόμηση αναδεικνύει την αξία του προσώπου ως αναφορά. Ευτυχώς, η ανθρώπινη βούληση αποκαθίσταται εκεί όπου «η Πρόνοια παρέχει στους ανθρώπους τη χάρη να αφήνει μισοτελειωμένα όλα τα πράματα του κόσμου, για να μην αφαιρέσει από τον άνθρωπο την ευκαιρία της δράσης και της ελεύθερηςβούλησης»[2]Το ιδεώδες της αξιοπρέπειας βασίζεται στο ότι το κάθε έλλογο ον υπακούει στον εσωτερικό νόμο που έχει αβίαστα θέσει στον εσωτερικό εαυτό του.
Δεν ξέρω αν ο συλλογισμός του Featherstone[3] πως, «ολοένα και περισσότερο σήμερα οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν ευτυχισμένα μέσω των πολλαπλών τους ταυτοτήτων» δύναται να ευσταθεί, όταν η επικρατούσα ιδεολογία -η εκ του ασφαλούς κινούμενη και υπο-κινούμενη- υπομοχλεύει μηχανισμούς άλλοτε άτσαλους -φανερούς και άλλοτε υποβολιμαία ραφιναρισμένους στο να διατηρήσει τις υφιστάμενες δομές ως έχουν. Στο πλαίσιο της πολιτικής της διαφοράς υπάρχει η πιθανότητα μιας ζημιογόνας πολιτικής της αναγνώρισης, που αναπόδραστα μπορεί να οδηγήσει άλλες ομάδες στο περιθώριο και άλλες τον αυτεγκλωβισμό.
Τι συμβαίνει όμως ερευνητικά σεμικροεπιπέδοΕκπαιδευτικών Συστημάτων σε μαθήματα προαγωγής ιδεολογίας; Τι φαίνεται να συμβαίνει στο δικό μας Εκπαιδευτικό Σύστημα;
Τα ερευνητικά μη προσδοκώμενα ποιοτικάαποτελέσματα έρευνας[4], (Παπαδοπούλου 2008) επανεκκίνησαν την ανάγκη επαναληψιμότητάς της, στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης του Στόχου «Καταπολέμηση της Ρητορικής του Μίσους»(2015-2016).
Η πρωτογενής Έρευνα, αφορούσε στην ποιοτική αποτίμηση Στάσεων, Αντιλήψεων και Αξιών μαθητών Λυκείου και του γονικού περιβάλλοντος, σε διακριτή περιοχή μαθήματος του ισχύοντος Αναλυτικού. Η ποιοτική ανάλυση αποτελέσματος επικύρωσε ερμηνευτικά ενδιαφέρουσες θέσεις της φυσικοποιημένης ιδεολογίας στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Η φυσικοποίηση, άτυπα συστηματοποιημένη, φαίνεται να υποστασιοποιείται με όχημα το συγκείμενο από μεγάλο μέρος του μαθητικού πληθυσμού. Εκφράζεται δε, με τη μορφή συναισθηματικής άμυνας ως πόλωσης, κατά της όποιας προβολής - καλοπροαίρετης ή μη- στοιχείων ταυτότητας της μειονοτικής μαθητικής κοινότητας, στη χοάνη της παραδοχής «αγαθά» υποκινούμενων υπεραπλουστεύσεων. Σε συστημικό επίπεδο εκπαιδευτικού συστήματος, αναπαράγει κι αναπαράγεται ως το μικροκοινωνιολογικό κάτοπτρο της ανετοιμότητας περιχώρησης, της υποκινούμενης από τον σημαντικό Άλλο (Significant Other). Γέννημα,η ιδεολογική φυσικοποίηση της (όποιας)απρόσωπης γενίκευσης του κατηγοριοποιημένου Άλλου.
Στέκομαι εξεταστικά προς το ερευνητικό αποτέλεσμα απάντησης που έλαβα σε δήλωση από μη Ορθόδοξους μαθητές μου (2008) που παρακολουθούν με γονική συναίνεση το Θρησκευτικό Μάθημα:
Η δήλωση ήταν η εξής: «Θεωρώ πως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία καθηγητές Θρησκευτικών επιδεικνύουν μεγαλύτερο βαθμό ανεκτικότητας σε μια σχολική τάξη».
Οι μαθητές, σε αντίθεση με παραδοσιακά Ορθόδοξους μαθητές, δήλωσαν πως αποδέχονται με μεγάλη άνεση τους μεγαλύτερους σε ηλικία καθηγητές Θρησκευτικών. Δεν εμπιστεύονται νεαρότερους. Διερεύνησα ερμηνευτικά (discourseanalysis) το αποτέλεσμα, χρησιμοποιώντας ως μέσο συλλογής δεδομένων τη συνέντευξη. Ο λόγος που ώθησε τα παιδιά στη θέση αυτή έχει φιλοσοφικές προεκτάσεις. Η αδιαφορία που επεδείκνυαν οι αρχαιότεροι εκπαιδευτικοί προς ό,τι διαφορετικό σε μια σχολική τάξη από-υποστασιοποιεί τη διαφορετικότητα. Τα παιδιά δεν επιθυμούν με κανένα τρόπο την υποστασιοποίηση της διαφορετικότητας. Αυτό καταμαρτυρεί η επί λέξη κατάθεση μαθητή μου, που προσφέρθηκε να με βοηθήσει στο να ενσυναισθανθώ τα δικά του συναισθήματα ερμηνεύοντας το μη αναμενόμενο αλλά ερευνητικά καίριο αποτέλεσμα του ερωτήματος: «Να σας πω. Ναι, είναι παράξενο, αλλά οι νέοι θεολόγοι, επειδή είναι ανοιχτοί με όλους και πολύ πιο φιλελεύθεροι, μας δίνουν πολλή σημασία και πολλές φορές ρωτούν τη δική μας θέση, επειδή θέλουν να νιώθουμε άνετα στο μάθημα. Μα έτσι κι αλλιώς νιώθουμε μια χαρά. Το κάνουν σίγουρα επειδή θέλουν να νιώθουμε άνετα, αλλά άθελά τους πετυχαίνουν το αντίθετο. Επειδή ούτε Ελληνικά ούτε Μαθηματικά είναι, στο Θρησκευτικό Μάθημα μας βλέπουν και ως πρόσωπα , κι εμείς δεν θέλουμε να ξεχωρίζουμε από το σύνολο και να είμαστε εκπρόσωποι της θρησκευτικής μας κοινότητας, έστω για μια ωραία κουβέντα! Ο παλιός καθηγητής, δε μας δίνει σημασία. Δεν ασχολείται. Κάνει ένα διαγώνισμα και τέλειωσε».
Στην προοπτική πως το κοσμικό σύνολο δεν είναι τίποτε λιγότερο ή περισσότερο από τον αδιάστατο χώρο της ερωτικής κοινωνίας, αναμένω τα αποτελέσματα της δεύτερης Έρευνας που ή θα επικυρώσει, ή θα διαψεύσει την αναγκαιότητα συστηματικής καλλιέργειας της Ρητορικής του Μίσους.
*Επιστημονική Συνεργάτης στο Αναθεωρημένο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του Υ.Π.Π.Κ. στο πεδίο Θρησκευτικά για το Λύκειο.
[1]Θεοδωρίδης, Χ. (1982). Εισαγωγή στη Φιλοσοφία. Εστία: Αθήνα, σελ. 411
[2]Machiavelli, Ηγεμόνας, κεφάλαιο εικοστό πέμπτο. Τίτλος κεφαλαίου: «Ποια η δύναμη της τύχης στα ανθρώπινα πράγματα και πως μπορεί κανείς να αντιταχθεί σε αυτήν», σελ.142-143
[3]Featherstone, M.(1995). Undoing Culture. Globalization, Postmodernism and IdentityLondon : Sage Publications, pp. 123
[4]Ανάδοχος ΦορέαςΠανεπιστήμιο Κύπρου για το Ι.Π.Ε. (2008).Τίτλος:«Στάσεις και Αντιλήψεις μαθητών και γονιών ως προς τη συμβολή του μαθήματος της Χριστιανικής Αγωγής στην αποδοχή και βίωση της Ανεκτικότητας και της διαπολιτισμικής συμβίωσης».
