Τι είδους λύκειο θέλουμε;

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΣΗΦΙΔΗ*

Είμαστε κοντά στο τέλος μιας ακόμη σχολικής χρονιάς. Μερικές χιλιάδες νέα παιδιά, θεωρητικά σε ένα περίπου μήνα, θα πρέπει να θεωρούνται μέρος του εργατικού δυναμικού της χώρας μας ή τους εν δυνάμει φοιτητές οι οποίοι με το πέρας των σπουδών τους θα είναι και αυτοί μέρος του εργατικού δυναμικού της χώρας.

Ένα είναι το ζητούμενο: μετά την ολοκλήρωση της φοίτησης ενός νέου στο λύκειο, στην  τεχνική σχολή, στο κολέγιο ή στο πανεπιστήμιο η δυνατότητα της επαγγελματικής αποκατάστασης και η οικονομική απεξάρτηση του από την οικογένεια του. Χωρίς να υποτιμάται  η πνευματική και πολιτιστική καλλιέργεια των νέων που θα πρέπει να αποκτούν στα δώδεκα χρόνια της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να είναι ικανό να τους προετοιμάζει σωστά είτε για άμεση εργοδότηση είτε για συνέχιση των σπουδών σε ανώτερο επίπεδο.

Επειδή τους τελευταίους μήνες, για κάποιο που παρακολουθεί τα τεκταινόμενα  μα περισσότερο τα γραφόμενα από ένα σωρό ειδήμονες ή  φερόμενους υπέρμαχους και υπερασπιστές της δημόσιας εκπαίδευσης και των μαθητών, μόνο σύγχυση του προκαλούν, θα προσπαθήσω να παρουσιάσω τα πράγματα με μια περισσότερο πραγματιστική θεώρηση και σίγουρα όχι ιδεατή.

Ποιες είναι οι πραγματικότητες στο εκπαιδευτικό σύστημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης;

• Παρέχονται στους μαθητές μετά το γυμνάσιο μόνο δυο επιλογές: λύκειο ή τεχνική σχολή
• Η τεχνική εκπαίδευση αδυνατεί να ικανοποιήσει όλους τους αποφοίτους των γυμνασίων που θέλουν να ακολουθήσουν την τεχνική κατάρτιση.
• Τις τελευταίες δεκαετίες είχε καλλιεργηθεί στην κυπριακή κοινωνία η υποτίμηση των τεχνικών σχολών και των τεχνικών επαγγελμάτων.
• Η μεγάλη πλειονότητα  των γονέων εύχονται και επιθυμούν τα παιδία τους να γίνουν «επιστήμονες» και όχι καλοί τεχνίτες  χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις ικανότητες των παιδιών ή τις προοπτικές της επαγγελματικής τους αποκατάστασης.
• Τελικά στο λύκειο κατευθύνονται πέντε  τουλάχιστον  ομάδες παιδιών

1. Παιδιά που έχουν τα ίδια στόχο και επιθυμία να συνεχίσουν σε ανώτερο επίπεδο θεωρητικές σπουδές.
2. Παιδιά που τα ίδια δεν έχουν ενδιαφέρον για σπουδές αλλά οι γονείς τους!
3. Παιδιά που είχαν αρχικά αποταθεί στις  τεχνικές σχολές  αλλά δεν κατάφεραν να εξασφαλίσουν θέση.
4. Παιδιά που δεν έχουν κανένα στόχο ή ενδιαφέρον  για τα μαθήματα! Απλώς  γιατί  δεν έχουν  άλλη εναλλακτική επιλογή.
5. Παιδιά με μαθησιακά προβλήματα

• Το σύστημα δεν επιτρέπει την ομαδοποίηση των παιδιών σύμφωνα με τις μαθησιακές τους ικανότητες (streaming) αλλά ούτε  την διαφοροποίηση σε ποσότητα και βαθμό δυσκολίας  αυτών που θα πρέπει να διδαχθούν  τα παιδιά γιατί οι εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο αναλυτικό πρόγραμμα.
• Τα σχολεία μας διαθέτουν  σε πολύ ικανοποιητικό  βαθμό επαρκείς υλικοτεχνικές υποδομές και εξοπλισμό και δεν πρέπει να αιτιούμαστε  για τα άσχημα αποτελέσματα της εκπαίδευσης μας  τις τυχόν ελλείψεις σε αυτούς τους τομείς.
• Όπως σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους υπάρχουν ανεπαρκείς επαγγελματίες, το ίδιο συμβαίνει και με τους εκπαιδευτικούς στατιστικώς στα ίδια ποσοστά.

Αυτή είναι πολύ αδρομερώς η εικόνα που παρουσιάζει σήμερα το εκπαιδευτικό σύστημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Με τα δεδομένα αυτά πρέπει να καταλήξουμε σε πρακτικές και  ουσιαστικές αποφάσεις για το τι  πραγματικά προσδοκούμαι να μας προσφέρει. Για να είμαστε ειλικρινείς το πρόβλημα κυρίως εντοπίζεται  στο λύκειο. Στις τεχνικές σχολές τα πράγματα είναι πολύ πιο ξεκάθαρα: κυρίως δίδουν στο εργατικό δυναμικό καταρτισμένους τεχνίτες ή αποφοίτους που θέλουν να συνεχίσουν ανώτερες σπουδές   σε επαγγέλματα τεχνικής κατεύθυνσης.

Τι λύκειο θέλουμε, λοιπόν, και τι εφόδια προσδοκούμε  να παρέχει στους αποφοίτους του αφού δεν μπορεί να προετοιμάζει τους μαθητές για τα τεχνικά επαγγέλματα;

Θέλουμε το λύκειο να προετοιμάζει τα παιδιά για εξετάσεις  και  πανεπιστημιακές σπουδές  ή όχι; Εάν όχι, τότε πώς θα αποκτήσουν  οι μαθητές τα προαπαιτούμενα  για εισαγωγή στα  πανεπιστήμια, ιδιαίτερα στα κρατικά;

Μήπως από τα ιδιωτικά φροντιστήρια;

Το βάρος της ευθύνης για την προετοιμασία αυτή θα έφευγε από το λύκειο,  εάν υπήρχαν αρκετές θέσεις εισδοχής στα κρατικά πανεπιστήμια, αρκετές  για να ικανοποιήσουν αριθμητικά τους ενδιαφερόμενους υποψήφιους και να σταματήσει ο έντονος συναγωνισμός για εξασφάλιση θέσης . Με τη εισδοχή στο πανεπιστήμιο, πόσοι θα μπορέσουν να αποφοιτήσουν θα είναι αποκλειστικά δική τους ευθύνη και των πανεπιστημιακών που θα τους αξιολογούν.

Έχουν όμως τη δυνατότητα τα κρατικά μας πανεπιστήμια να προσφέρουν τον απαιτούμενο αριθμό θέσεων και το κράτος να επωμισθεί  το ανάλογο οικονομικό κόστος;

Θέλουμε ένα λύκειο που θα είναι στο επίπεδο και στις δυνατότητες εκείνων των μαθητών που ήθελαν να είχαν μια πιο τεχνική και επαγγελματική παιδεία αλλά το σύστημα τούς  την αρνήθηκε λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων; Τότε ας δημιουργήσουμε ακόμη μερικές νέες κατευθύνσεις με καθαρά τεχνικό και επαγγελματικό προσανατολισμό! Μήπως θα ήταν ορθότερο η δημιουργία Επαγγελματικών λυκείων ή Σχολών για να παρέχουμε και αυτή τη δυνατότητα στους μαθητές μας;

Θέλουμε ένα λύκειο,  για να απασχολεί απλώς  όσα παιδιά δεν έχουν κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μόρφωση ή επαγγελματική επιμόρφωση αλλά  δεν έχουν  να ασχοληθούν με τίποτε άλλο εποικοδομητικά τα πρωινά και απλώς  θέλουμε να τους προσφέρουμε ένα περισσότερο προστατευτικό περιβάλλον παρά να περιφέρονται  άσκοπα με όλους τους δυνάμει  συνεπαγόμενους κινδύνους ;

Θέλουμε ένα λύκειο που πραγματικά να μπορεί να δίδει ουσιαστική στήριξη και  βοήθεια , στον ολοένα και αυξανόμενο αριθμόν παιδιών που εγγράφονται  στα λύκεια με την αποφοίτηση τους από τα γυμνάσια,  με σοβαρά μαθησιακά προβλήματα και όχι απλώς να τα απασχολεί;  Ένα λύκειο που να μπορεί να έχει τη δυνατότητα και την ευελιξία να διαμορφώνει  τα δικά του προγράμματα και το δικό του περιεχόμενο σπουδών ανάλογα με τις δυνατότητες  που έχουν αυτά τα παιδιά.  

Τέλος, θέλουμε ένα λύκειο όπου αυτοί που το διοικούν ή διδάσκουν να μην είναι ανεπαρκείς στα καθήκοντά τους; Τότε ας δούμε όχι θεωρητικά αλλά άμεσα και πρακτικά  πως επιλύουμε και αυτό το πρόβλημα. Το θέμα της  σωστής, έγκαιρης και  έγκυρης αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και των σχολικών μονάδων είναι ύψιστης σημασίας.

Επιτέλους ας αποφασίσουμε τι είδους  λύκειο θέλουμε και ποιους πραγματικά σκοπούς  θέλουμε  να εξυπηρετεί. Να το καταθέσουμε  στην ευρύτερη κοινωνία με ειλικρίνεια. Η δομή του οποιοδήποτε νέου λυκείου θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να μπορεί να πραγματώνει  αυτά που δηλώσαμε ότι θέλουμε να εξυπηρετεί. Σε ένα τέτοιο λύκειο, μαθητές και εκπαιδευτικοί θα μπορούν να νοιώθουν χαρούμενοι και δημιουργικοί.

 Όλα τα άλλα ανάγονται στη σφαίρα των ανέξοδων θεωριών  και των σκοπιμοτήτων: συνδικαλιστικών, κομματικών και προσωπικών.

*Διευθυντής Λυκείου Λινόπετρας

Πρόεδρος ΣΕΔΜΕΚ