«ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική·
τό σπίτι φτωχικό στις ἀμμουδιές τοῦ Ὁμήρου.
Μονάχη ἔγνοια ἡ γλώσσα μου στίς ἀμμουδιές τοῦ Ὁμήρου».
(Ο. Ελύτης, «Τό Ἄξιον Ἐστί» Ψαλμός Β΄)
ΤΗΣ ΠΟΛΑΣ ΧΑΤΖΗΝΕΟΦΥΤΟΥ*
Εν όψει της επίδοσης του νέου προτεινόμενου Ωρολογίου Προγράμματος, ξεκίνησε ένας αγώνας ενημέρωσης όλων των κλαδικών συνδέσμων, πρωτίστως για να υποστηρίξουν και να διασφαλίσουν τα δικαιώματά τους και δευτερευόντως για να ξαναθυμίσουν και να προβάλουν σε όλους, ιθύνοντες και μη, την αξία και τη χρησιμότητα των μαθημάτων τους. Προσπάθεια την οποία προσωπικά όχι μόνο σέβομαι και επαινώ αλλά και επικροτώ! Γιατί απλούστατα παρατηρείται παντελής έλλειψη αμφίδρομης επικοινωνίας και ενημέρωσης της εκπαιδευτικής κοινότητας για το τι επιτυγχάνεται καθημερινά στα σχολεία μας. Επιβάλλεται η αποκατάσταση του κύρους του εκπαιδευτικού, ανεξαρτήτως ειδικότητας και βαθμίδας! Επιβάλλεται να τονιστεί πόσο αξιέπαινη, επίμονη και επίπονη είναι πολύ συχνά, η προσπάθεια όλων από κοινού-μηδενός εξαιρουμένου- αλλά και του κάθε κλάδου ξεχωριστά για να πετύχει αυτό το πολυφωνικό αμάλγαμα που ονομάζεται εκπαιδευτική κοινότητα της Μέσης Εκπαίδευσης. Διαχωρίζω τη Μέση Εκπαίδευση γιατί η κλαδική πολυφωνία είναι μια ιδιαιτερότητα κυρίως της Μέσης, με τη Δημοτική να ακολουθεί με πιο δειλά βήματα την εισαγωγή ειδικοτήτων και να τάσσεται υπέρ του πολυδύναμου δάσκαλου. Ανάγκη λοιπόν εσωτερική αλλά και καθήκον -κυρίως το πρώτο- να επιχειρήσω μια αδρομερή σκιαγράφηση του δημόσιου σχολείου, να προβάλω και να επαινέσω «τα του οίκου μας», όχι ως φιλόλογος αλλά ως παιδαγωγός που έχει προβληματιστεί για τον εκτροχιασμό της παιδείας μας από τους αρχικούς της στόχους, στο όνομα της παγκοσμιοποίησης, του εκμοντερνισμού και του συρμού. Σε μια περίοδο αμφισβήτησης και κρίσης, κρίσης οικονομικής, κρίσης θεσμών και αμφισβήτησης αξιών, η μόνη σταθερά που απομένει είναι η γλώσσα μας ως «ένα από τα πλέον αναπαλλοτρίωτα του Έθνους κτήματα» (A. Κοραής).
Η ελληνική γλώσσα είναι η θρησκεία μας, είναι η επικοινωνία μας, είναι το είναι μας. Αποτελεί το βιολί του ανθρώπινου στοχασμού» (E. Κέλλερ). Ατέλειωτοι οι αγώνες για να κρατήσουμε την ελληνική γλώσσα, ιδιαίτερα όταν κινδύνευε να φαλκιδευτεί από τον Άγγλο κατακτητή. Και τότε εκείνα τα χρόνια, πατρίδα, θρησκεία και γλώσσα γίνονταν ένα! Το μέγιστο ιδανικό! Δε θα μιλήσω για την υποβάθμιση της ελληνικής γλώσσας στα δημόσια σχολεία μας! Θα μιλήσω για την ανάγκη επαναφοράς της σε αξιοπρεπή επίπεδα. Τέτοια που να μας επιτρέπουν να λεγόμαστε Έλληνες και επάξια να θεωρείται η ελληνική γλώσσα ως η επίσημη γλώσσα των εκπαιδευτηρίων της Κύπρου μας. Η αναγκαιότητα της Αρχαίας Ελληνικής παραλληλίζεται με ένα κτήριο χωρίς θεμέλια που καθίσταται πολύ σύντομα ετοιμόρροπο και με δέντρο χωρίς ρίζες που πολύ εύκολα ξεριζώνεται από τους ανέμους και τις καταστροφές. Η Γαλλίδα ακαδημαϊκός Ζαγκλίν Ντε Ρομιγύ τονίζοντας την αναγκαιότητα της ελληνικής γλώσσας τάσσεται υπέρ της αρχαίας Ελλάδας και της οικουμενικότητας της ελληνικής γλώσσας. «Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει Ελληνικά, επειδή η Ελληνική γλώσσα μας βοηθάει πρώτα από όλα να καταλάβουμε τη δική μας γλώσσα». Αποτελεί κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και βάση των ευρωπαϊκών γλωσσών. Η ευθύνη της σωστής χρήσης αλλά και διαχείρισης της ελληνικής αποτελεί ύψιστο καθήκον του εκάστοτε δάσκαλου, του γονέα, του φίλου, της παρέας. Η γλώσσα καθρεφτίζει την ψυχή μας. Η γνώση μιας δεύτερης γλώσσας σαφώς και χρειάζεται και στη Δημοτική και στη Μέση! Μα χτίζοντας πάνω στη δική μας γλώσσα και όχι παραγκωνίζοντας και συνεπώς υποβαθμίζοντας τη δική μας. Αυτό που δεν κατάφεραν οι ορδές των Άγγλων και Τούρκων κατακτητών το έχουμε προκαλέσει και πετύχει μόνοι μας! Αμφισβητήσαμε την αξία και τη δυναμική της ίδιάς μας της γλώσσας. Και όμως! Η γλώσσα κάθε λαού πέρα από ένα όργανο επικοινωνίας είναι και ένα μπουκέτο από αρώματα και μνήμες: ιστορίας, πολιτισμού, ανθρωπισμού και παιδείας!
Η επαρκής γνώση και η σωστή χρήση της γλώσσας μας οφείλει να παραπέμπει και να προϋποθέτει ότι οι μαθητές μας θα εγκύψουν στην Αρχαία. Όχι ως μια νεκραναστημένη γλώσσα αλλά ως μια ενιαία γλώσσα που μας προσέφερε την κοινή νέα ελληνική και που κατά συνέπεια αποτελεί την παράδοσή μας, τις ρίζες μας, το γενεαλογικό μας δένδρο. Για να μην μακρηγορήσω εκείνο που επιτακτικά και άμεσα επείγει, πέρα από το γλωσσικό, είναι ο επαναπροσδιορισμός των αξιών της παιδείας μας. Κάτι που θα επιτευχθεί μέσα από τα συγγράμματα της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, το γεγονός ότι τόσο χώρες της Ευρώπης όσο και της Αμερικής, επαναφέρουν τα αρχαία σε σχολεία της Μέσης αλλά και της ανώτερης εκπαίδευσης. Η μουσικότητα και η όλη δόμηση της γλώσσας μας οδήγησαν ξένους επιστήμονες να υποστηρίξουν ένθερμα και να αποδείξουν έμπρακτα τη συμβολή της αρχαίας ελληνικής στην αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Ποιο είναι το διακύβευμα; Η επαναφορά των μαθητών μας, των παιδιών μας, στις αλλοτινές αξίες με την οποίες εμείς μεγαλώσαμε! Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές της Κύπρου! Σε λίγα χρόνια σαν παραμύθι θα ακούγεται αυτό αν δεν ακούγεται κιόλας έτσι! Ο σεβασμός και η αγάπη για τον συνάνθρωπό μας, η αγάπη για τη γνώση ως μέγιστο αγαθό το οποίο μας καλλιεργεί, μας βελτιώνει και μας καθιστά Ανθρώπους! Να αγκαλιάσουμε τα παιδιά αλλά και τα παιδιά να καλλιεργηθούν με τις αξίες του αυτοσεβασμού και της αυτοπειθαρχίας. Να καλλιεργήσουμε, να τονίσουμε και να τονώσουμε την αγάπη και το ενδιαφέρον για τη γλώσσα μας. Γιατί πώς θα μεταλαμπαδεύσεις κάτι που δεν γνωρίζεις και που δεν αγαπάς; Η αγάπη, η ανοχή και η ανεκτικότητα αποτελούν δεξιότητες τις οποίες καλούμαστε όχι μόνο ως εκπαιδευτικοί αλλά και ως γονείς να τις αναπτύξουμε στα βιολογικά και πνευματικά μας παιδιά. Να τις καλλιεργήσουμε αλλά και πρώτιστα να τις εφαρμόσουμε! Η γνώση από μόνη της δεν είναι δύναμη αλλά αδυναμία. Γιατί περιθωριοποιεί, γκετοποιεί και υψώνει τείχη στους μη επαρκείς γνώστες!
Διακύβευμα αλλά συνάμα πρόκληση και πρόσκληση: Έχουμε κληθεί να κρατήσουμε άσβεστη και αναλλοίωτη τη φλόγα της γλώσσας του δημόσιου σχολείου. Ενός δημοκρατικού σχολείου που θα προσφέρει ανθρωπιστική παιδεία, που θα καλλιεργεί τον άνθρωπο, που θα τον καθιστά αυτάρκη στην κοινωνία της αγοράς, της γνώσης και της ανθρωπιάς, που θα τον εφοδιάζει με δύναμη ψυχής… Δυνατό να μπορέσει να ανταποκριθεί στις κάθε είδους εκφοβιστικές συμπεριφορές… Δυνατό στην κοινωνία της γνώσης και της τεχνογνωσίας… Δυνατό, επαρκή και με άρτια προσωπικότητα ώστε να μην ενταχθεί ούτε στην κοινωνία των θυτών αλλά σαφώς ούτε και των θυμάτων. Το διακύβευμα είναι ο «μαθητής άνθρωπος», ο άριστος χρήστης της γλώσσας του, ο εν δυνάμει αυριανός πολίτης… Αυτός στον οποίο με δέος και περηφάνια θα κληροδοτήσουμε την κασέλα με τους θησαυρούς της γλώσσας μας, τα έθιμά μας, τον πολιτισμό μας, την Ιστορία μας, την κληρονομιά μας! Αυτός που σήμερα και καθ’ εκάστην ημέρα βρίσκεται εκτεθειμένος σε πληροφορίες, σε κινδύνους και διλήμματα που ούτε καν υποψιαζόμαστε πως υπάρχουν, υποβόσκουν, υποθάλπουν και μάς υποσκάπτουν… Αυτό αποτελεί ευθύνη όλων, επιβάλλει και προσδοκά έργο συλλογικό… Μπορούμε να το πετύχουμε;
*Φιλόλογος