...Τη γράφουν οι Ποιητές, οι Καλλιτέχνες, οι Επιστήμονες
(Ελένη Αρβελέρ)
ΤΟΥ ΚΥΡΙAΚΟΥ ΜΠΑΡΡΗ*
Εκτιμώ βαθύτατα, σέβομαι και θαυμάζω την Ελένη Αρβελέρ για το σπουδαίο έργο της, την ιστορική της γνώση, την αναλυτική της σκέψη, τους οραματισμούς, τα βαθυστόχαστα μηνύματά της, τη φιλοσοφικότητά της. Είναι χαρακτηριστική περίπτωση βαθυσπούδαστου ανθρώπου, ακούραστου ερευνητή, πεπαιδευμένου και πολιτισμένου διανοούμενου. Μια φιλόσοφος επιστήμονας παγκόσμιας εμβέλειας που πρωτίστως διαθέτει, αλλά και μεταδίδει παιδεία μαζί με την έγκυρη γνώση.
Διαβάζοντας κάποιος την Ελένη Αρβελέρ, δεν εμπλουτίζει μόνο τις γνώσεις του, αλλά ταυτόχρονα «Παιδεύεται» = αποκτά παιδείαν, ασκείται στην ενδοσκόπηση, φιλοσοφεί, αποκτά ιστορικότητα και εφοδιάζεται με μηνύματα απαραίτητα και για την προσωπική του πορεία και για να κρίνει σωστά και τους άλλους και τα τεκταινόμενα γύρω του, παλιά, τωρινά και μελλούμενα.
Ιδιαίτερα σημαντικό το έργο της για τον Ελληνισμό καθότι η Ελένη Γλυκάτζη-Αρβελέρ είναι διακεκριμένη βυζαντινολόγος Ιστορικός, χρόνια ερευνήτρια στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών και στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας το οποίο υπηρέτησε ως Διευθύντρια αξιώθηκε του τίτλου της Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, φτάνοντας στην Θέση της Πρυτάνεως, πρώτη γυναίκα Πρύτανης του Πανεπιστημίου αυτού στην 700 χρόνων Ιστορία του.
Διετέλεσε πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Βυζαντινών Σπουδών καθότι τα έργα της αφορούν κυρίως την ιδιότητά της ως Βυζαντινολόγος. Εξέχουσα πανεπιστημιακή προσωπικότητα ιδιαίτερα στην βυζαντινολογία διακρίνεται για το μεγάλο αίσθημα φιλελευθερισμού και ελεύθερης έκφρασης ιδεών.
Επιλέγω λοιπόν από τα πολλά, ένα μήνυμα διαχρονικό που πολλάκις επαληθεύτηκε, αλλά και συνέχεια είτε αμφισβητείται είτε δε γίνεται κατανοητό, άρα ούτε αποδεκτό.
Όλοι ή οι περισσότεροι νομίζουμε ή μας έμαθαν να νομίζουμε ότι διακεκριμένοι ηγέτες πολιτικοί με ευφάνταστη, τολμηρή και σωστή πολιτική με τις κατάλληλες κινήσεις στο διπλωματικό στίβο, με αξιοποίηση συμφερόντων και συμμαχιών μπορούν να αναδείξουν, να δυναμώσουν, να βελτιώσουν, να επεκτείνουν τη χώρα τους και ν’αλλάξουν την τύχη των λαών τους. Μπορούν να μεγαλώσουν το μέγεθος, να βελτιώσουν το “status” στη διεθνή σκηνή, να κάνουν τους ανθρώπους της χώρας τους ευτυχισμένους. Μπορούν να γράψουν ιστορία και οι ίδιοι να κερδίσουν τίτλους αθανασίας και πολλούς ανδριάντες στην επικράτειά τους.
Νομίζουμε επίσης ή μας έμαθαν να νομίζουμε ότι ικανοί, τολμηροί, ριψοκίνδυνοι, σπουδαίοι στρατηγοί-παλληκάρια, μπορούν ν’αλλάξουν την πορεία λαών, χωρών και εθνών και να γράψουν ιστορία. Η αλήθεια είναι ότι ιστορικά έχουμε τέτοια παραδείγματα σπουδαίων στρατιωτικών που καθόρισαν αποτελέσματα σε πεδία μαχών και με τα επιτεύγματά τους έκριναν τις τύχες επαναστάσεων, απελευθερωτικών κινημάτων, τοπικών και παγκόσμιων πολέμων. Την ίδια ώρα όμως χωρίς αυτό να αμφισβητείται, πρέπει κανείς να παραδεχτεί ότι υπάρχει και το αντίθετο. Σπουδαίοι, ικανοί, χαρισματικοί, φιλόδοξοι στρατιωτικοί έβλαψαν θανάσιμα λαούς και πατρίδες, αφού παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες, βύθισαν στη δυστυχία εκατομμύρια ανθρώπους.
Ενώ λοιπόν υπάρχουν παραδείγματα πολιτικών και στρατιωτικών που πρωταγωνίστηκαν στην ιστορία, η συμβολή τους υπήρξε συχνά όχι πάντα θετική, αλλά και αρνητική.
Η ιστορικότητα προϋποθέτει διάρκεια κι αυτό δεν το έχουν ούτε οι πολιτικοί ούτε οι στρατιωτικοί, μέσα από το έργο τους. Πρόσκαιρα και μικρής διάρκειας στον άπειρο χρόνο τα κατορθώματά τους. Αγάλματα κι ανδριάντες δεν αποτελούν απόδειξη αιώνιας συμβολής.
Αντίθετα το έργο Επιστημόνων, Καλλιτεχνών και Ποιητών έχει μέσα το στοιχείο της αιωνιότητας και δεν γκρεμίζεται ούτε από πολιτικές παρεμβάσεις ούτε από ιδεολογίες, νέες εξελίξεις και αλλαγές πορείας. Έχουν στερεή βάση, αποτελούν την ψυχή του λαού, της χώρας, τους έθνους και λειτουργούν ως αναχώματα για την αιώνια ύπαρξη και επιβίωσή της. Όλα μαζί αποτελούν τις ρίζες, την παράδοση το είναι όλων μας. Δεν αποβλέπουν σε ίδιο όφελος, σε αξιώματα, σε κατάληψη εξουσίας σε απόκτηση δύναμης και επιρροής.
Καταθέτουν οι Ποιητές, οι Καλλιτέχνες, οι Επιστήμονες την ψυχή τους, το είναι τους για να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων για να κάνουν τον κόσμο καλύτερο ή τουλάχιστο ομορφότερο. Αυτή είναι υπέροχη προσφορά και αιώνια χωρίς ιδιοτέλεια και προσωπικά έπαθλα. Πάνε τον κόσμο πιο μπροστά, γράφουν ιστορία.
Με βάση όλα αυτά, αν κοιτάξουμε μακριά, οραματιζόμενοι τα υψηλά και σημαντικά κι’ όχι τα κοντινά κι εφήμερα, αυτοί γράφουν Ιστορία καθότι τα έργα τους είναι διαχρονικά και αιώνια, καθορίζουν την εξέλιξη, έχουν καθολική ωφέλεια και βοηθούν τον κόσμο απανταχού της γης.
Έχετε λοιπόν δίκαιο αγαπητή Κα Αρβελέρ, και συμφωνώ απόλυτα μαζί σας. Επιτρέψτε μου μόνο κάποιες επισημάνσεις με τη μορφή ερωτήσεων που αφορούν και τους ίδιους αλλά και όλους εμάς.
Ως Κύπρος, ως Ελλάδα, ως Ελληνισμός γενικότερα θα μπορούσε να πει κανείς ότι είμαστε σε πλεονεκτική θέση και ότι έχουμε πληθώρα ικανών και άξιων Επιστημόνων, Καλλιτεχνών και ιδιαίτερα μεγάλων Ποιητών παγκόσμιας εμβέλειας. Όμως
α) Πόσοι και πόσο τους ξέρουμε, τους διαβάζουμε, τους μελετούμε, τους ακούμε;
β) Πόσο οι ίδιοι Επιστήμονες, Καλλιτέχνες, Ποιητές χρησιμοποιούν τις ικανότητες, το χάρισμα τους για το κοινό καλό. Ακούεται η φωνή τους, φτάνει κοντά μας; Τηρούν οι Επιστήμονες την ηθική δεοντολογία και πώς απαντούν στα ηθικά διλήμματα όσο αφορά την αξιοποίηση των επιστημονικών επιτευγμάτων;
γ) Οι ίδιοι διεκδικούν αυτό το ρόλο (ρόλο ηγέτη-καθοδηγητή) ή υποτάσσονται, σιωπούν ή το χειρότερο τρέχουν ξωπίσω, εντάσσονται και υπηρετούν πολιτικούς ιδιαίτερα, προσδοκώντας το προσωπικά ωφέλιμο και βοηθούν πολιτικούς και στρατιωτικές αρχές για ανίερους σκοπούς. Έτσι όμως δεν γράφεται ιστορία.
Όσο μεγάλος ποιητής, καλλιτέχνης, επιστήμονας κι’ αν είσαι δεν γράφεις ιστορία, δεν σπρώχνεις την κοινωνία να πάει ένα βήμα μπροστά αν σιωπάς, αν κλείνεσαι στα εργαστήρια σου, στα ατελιέ σου, στα γυάλινα γραφεία σου, αν τελοσπάντων δεν κατεβαίνεις στον κόσμο και δεν παλεύεις μαζί του ως μπροστάρης και ηγέτης.
Τελειώνοντας και με κίνδυνο να θεωρηθώ εκτός κλίματος και να κάνω και ζημιές αφού διανύουμε προεκλογική περίοδο, καλώ όλους να ξεκολλήσουμε και λίγο από πολιτικούς και στρατιωτικούς και ας αρχίσουμε να διαβάζουμε περισσότερο τους ποιητές μας, να μελετούμε βαθύτερα τους καλλιτέχνες, να ακούμε προσεχτικά τα μηνύματα των επιστημόνων, για να έχουμε τουλάχιστον πολιτισμό και παιδεία στον τόπο μας που τόσο μας λείπει.
Στο κάτω-κάτω ακόμα και η προεκλογική περίοδος, μια περίοδος είναι κι αυτή και θα περάσει όπως περνά μια το φορά το μήνα και η άλλη που ξέρουν καλά οι γυναίκες. Θα έρθουν και επόμενες, αλλά πιστέψτε με καμία τους ούτε ιστορία γράφει ούτε καν την επηρεάζει όπως με ατάκες διαμηνύουν αγωνιούντες οι πολιτικοί μας.
*Φιλόλογος
Επίτιμός πρόεδρος Συνδέσμου Ελλήνων
Δ/ντών Μ. Εκπαίδευσης Κύπρου.
