Το βιβλίο του Γ. Καταλιάκου. Ελευθερίες «Ελευθερίες υπό Διαπραγμάτευση». Η θρησκευτική εκπαίδευση


ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΨΑΛΤΗ*

Το βιβλίο του Γιώργου Κατάλιακου «Ελευθερίες υπό Διαπραγμάτευση» των Εκδόσεων Πολιτεία, καταπιάνεται με τη θρησκευτική εκπαίδευση στην Κύπρο και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ιδιαίτερα για την Κύπρο, γίνεται αναφορά στις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες ένας/μια μαθήτρια δικαιούται να απαλλαχθεί  από το μάθημα των Θρησκευτικών, οι οποίες είναι η ετερότητα θρησκεύματος, ο αγνωστικισμός και ο αθεϊσμός.

Πολύ σωστά, ο συγγραφέας χαρακτηρίζει αυτό το δικαίωμα «αρνητική ελευθερία» αφού για να παραχωρηθεί σε ένα μαθητή/τρια πρέπει, αφού πρώτα βέβαια το αιτηθούν οι γονείς του/της στο αρμόδιο υπουργείο,  να δημοσιοποιήσουν το θρήσκευμα του παιδιού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να στιγματίζονται αυτά τα παιδιά, αφού γίνονται γνωστά με το θρήσκευμά τους (Μουσουλμάνος, Ιεχωβάς, κλπ.) και όχι με το όνομά τους. Αυτό γιατί απαλλαγή από το μάθημα δεν εξυπακούει απλά τη μη συμμετοχή και αξιολόγησή του/της στο μάθημα, αλλά, στην καλύτερη περίπτωση, απασχόλησή του με άλλη επωφελή ενασχόληση ή μάθημα, και στη χειρότερη περιπλάνησή του στην αυλή του σχολείου χωρίς επιτήρηση.

Το Ομολογιακό Μοντέλο Διδασκαλίας

Όσον αφορά το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών, στην Κύπρο αυτό εντάσσεται στο Ομολογιακό Μοντέλο Διδασκαλίας του οποίου το κύριο χαρακτηριστικό είναι η προώθηση της επικρατούσας σε κάθε χώρα θρησκείας. Αυτή η διάδοση της επικρατούσας θρησκείας τοποθετούμενη πάνω σε ένα συνεχές στο ένα άκρο μεταφράζεται σε κατήχηση, όπου η θρησκευτική αγωγή ταυτίζεται με την εθνική ταυτότητα, ενώ στο άλλο άκρο το ίδιο μοντέλο εκφράζεται με βάση αναλυτικό πρόγραμμα που έχει διαμορφωθεί αφού ληφθεί υπόψη και η ετερότητα των διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων που υπάρχουν στις επηρεαζόμενες χώρες.

Στις χώρες που υιοθετείται αυτό το μοντέλο διδασκαλίας οι εκπρόσωποι των θρησκευτικών κοινοτήτων έχουν τον πρώτο λόγο ως προς τη διαμόρφωση του περιεχομένου της θρησκευτικής εκπαίδευσης. Τέτοιες είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Κύπρος, η Ρουμανία, η Ισπανία, η Ελλάδα, η Μάλτα, η Πολωνία,  Πορτογαλία, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Λετονία,  η Λιθουανία, η Γερμανία, το Λουξεμβούργο και η Σλοβακία.

Η μη Ομολογιακή Θρησκευτική Εκπαίδευση

Αυτό το μοντέλο διδασκαλίας αποσκοπεί, περισσότερο, στη γνωσιολογική κατάρτιση των μαθητών σε σχέση με το δόγμα που η κάθε εκκλησία πρεσβεύει, παρά στον προσηλυτισμό των μαθητών σε μια συγκεκριμένη  θρησκεία. Αυτό το σύστημα θρησκευτικής εκπαίδευσης εφαρμόζεται κατά κύριο λόγο στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Δανία, τη Φιλανδία, τη Σουηδία, τη Σλοβενία και την Εσθονία. Σε αυτή την περίπτωση, το πλαίσιο της θρησκευτικής εκπαίδευσης οργανώνεται και διευθύνεται από το κράτος που είναι επιφορτισμένο με την επιλογή των δασκάλων και καθηγητών, τη διαμόρφωση της διδακτέας ύλης και την έγκριση ενδεχομένων διαφοροποιήσεων στο πρόγραμμα.

Στις πλείστες των προαναφερομένων χωρών η παροχή θρησκευτικής εκπαίδευσης στα δημόσια σχολεία είναι υποχρεωτική και σε πολλές περιπτώσεις τείνει να προκρίνει τη Χριστιανική ηθική και πίστη τονίζοντας έτσι την ανάγκη ύπαρξης κάποιου είδους θρησκευτικού προσανατολισμού στη ζωή του ανθρώπου.  Ωστόσο, οι μαθητές έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν απαλλαγή από το μάθημα, το οποίο μέσα από την πάροδο του χρόνου και τη νομοτελειακή εξέλιξή του, έχει αποκτήσει διαπολιτισμικό-διαθρησκευτικό χαρακτήρα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της διαθρησκευτικής προσέγγισης είναι η ανάδειξη κοινωνικών δεξιοτήτων από πλευράς μαθητών, όπως η κατανόηση των διαφόρων κοσμοθεωριών που έχουν κοσμικό και υπερβατικό χαρακτήρα και η ανάπτυξη διαπολιτισμικού διαλόγου μεταξύ ανόμοιων πολιτισμικά και θρησκευτικά ατόμων.

Ανυπαρξία Θρησκευτικής Εκπαίδευσης    

Η μόνη Ευρωπαϊκή χώρα στην οποία εκφράζεται φανερά αυτή η κατάσταση είναι η Γαλλία, και αυτό αντανακλά άμεσα το πολιτειακό σύστημα της χώρας, όπου ιστορικά επικρατεί απόλυτος διαχωρισμός μεταξύ των αρμοδιοτήτων του κράτους και της εκκλησίας. Αυτή η μη προβολή της θρησκείας σε οποιοδήποτε επίπεδο του δημοσίου βίου δεν φαίνεται να λειτούργησε ως παράγοντας εξομάλυνσης των θρησκευτικών διαφορών και η Γαλλική κοινωνία, τα τελευταία χρόνια, κλονίζεται από μια σειρά κοινωνικών συγκρούσεων που έχουν στο επίκεντρό τους το ζήτημα της εθνικής-θρησκευτικής αγωγής, ενώ η πλειοψηφία των πολιτών κατά 75%  δηλώνουν Χριστιανοί  Καθολικοί στο θρήσκευμα με δεύτερη μεγαλύτερη θρησκευτική ομάδα το Ισλάμ που αριθμούν 4 εκατομμύρια, οι μισοί από τους οποίους είναι Γάλλοι. Οι πραγματικότητες αυτές και η άνοδος του θρησκευτικού εξτρεμισμού ανά το παγκόσμιο, είναι κάποια από τα θέματα που απασχολούν τη Γαλλική εκπαιδευτική κοινότητα στην προσπάθειά της να προωθήσει μια, όσο το δυνατόν, πιο αντικειμενική πληροφόρηση των μαθητών/τριών σε ζητήματα θρησκευτικής φύσεως.

Αυτή η προσπάθεια είχε ξεκινήσει το 2001 με την έκθεση Debray, στην οποία υπογραμμίζεται η ανάγκη προώθησης εκπαιδευτικών πρακτικών στα Γαλλικά σχολεία, ικανών να παρέχουν γνώση στους μαθητές/τριες σε σχέση με τις θρησκείες. Έκτοτε, και βάσει αυτής της λογικής, τα θρησκευτικά ζητήματα και η γνώση περί θρησκευτικών διδάσκονται στα σχολεία ως μέρος άλλων μαθημάτων όπως ιστορία και φιλοσοφία, καθαρά σε μια πληροφοριακή βάση.  Έτσι, παρόλο που σήμερα δεν υφίσταται μάθημα αφιερωμένο αποκλειστικά στη διδασκαλία των θρησκευτικών, η αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων παροχής θρησκευτικής εκπαίδευσης αποτελεί κύρια μέριμνα του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Επίλογος

Καταλήγοντας, ο συγγραφέας αναγνωρίζει τις δυσκολίες που ενέχει το εγχείρημα της επιλογής συγκεκριμένης προσέγγισης του ζητήματος «Θρησκεία και θρησκευτική διαφορά στις σύγχρονες κοινωνίες» η οποία να λαμβάνει υπόψη αφενός τα σημερινά κοινωνικά δεδομένα και αφετέρου το ρόλο της θρησκείας ως πολιτισμικού φαινόμενου που επιδέχεται έρευνα και κριτική σε σχέση με την εξέλιξη και σημερινή διαμόρφωση της σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Η θέση ότι η θρησκεία και οι προσωπικές πεποιθήσεις του καθενός αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, ενώ γίνεται γενικά αποδεκτή στην πλειονότητα των Ευρωπαίων, μένει να αποδειχθεί στην πράξη εάν πράγματι αυτός ο βαθμός δημοκρατικότητας χαρακτηρίζει το σύνολο των θεσμικών και συγκεκριμένα των εκπαιδευτικών διαδικασιών που ακολουθούνται στα σχολεία των κρατών μελών της Ε.Ε. Έτσι, ενώ το δικαίωμα στην απαλλαγή κατοχυρώνει ένα χώρο ελευθερίας για το μαθητή που δεν επιθυμεί να παρακολουθήσει το μάθημα των θρησκευτικών, την ίδια ώρα τον διακρίνει από την πλειοψηφία των συμμαθητών του και τον αναγκάζει, είτε άμεσα είτε έμμεσα, να δηλώσει τις θρησκευτικές του προτιμήσεις.

Το δικό μου καταληκτικό σχόλιο είναι πως το βιβλίο αυτό είναι καλά να διαβαστεί από όλους τους  Κυπρίους πολίτες ανεξάρτητα από τις απόψεις τους, είτε για την προσέγγιση που πρέπει να ακολουθείται στη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών, είτε για τη χρησιμότητά του αυτού καθαυτού. Η μελέτη δεν καλλιεργεί μόνο τον προβληματισμό γύρω από τα θέματα της θρησκευτικής παιδείας, αλλά και αναπτύσσει απόψεις  που θα μπορούσαν να συνθέσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την προσέγγιση στην αντιμετώπιση του θέματος στο σύγχρονο κόσμο.  Ιδιαίτερα θα πρέπει να μελετηθεί από αυτούς που έχουν την ευθύνη διαμόρφωσης πολιτικών στην εκπαίδευση και από αυτούς που καλούνται να τις εφαρμόσουν μέσα από την  υλοποίηση των  αναλυτικών  προγραμμάτων.  

*Διδάκτορα Επαγγελματικών Σπουδών στην Εκπαιδευτική Διοίκηση.

 

   

 

  

 

 

 

 




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










201