ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΜΑΥΡΟΝΙΚΟΛΑ*
Με ρωτήσανε κάπου τις προάλλες ποιό θα θεωρούσα ως το μέγιστο πλήγμα κατά της Παιδείας στην Κύπρο τα τελευταία τρία και κάτι χρόνια. Βρήκα την ερώτηση κρίσεως κάπως δύσκολη καθώς έγιναν και γίνονται, κατά την άποψή μου, τόσα και τόσα "κακά" στην Παιδεία του τόπου τα τελευταία τρία χρόνια, και διπλάσιες τουλάχιστον απόπειρες "κακού" που είτε απέτυχαν είτε δεν "ολοκληρώθηκαν". (Δείτε, για παράδειγμα, το νομοσχέδιο για την εισαγωγή φοιτητών στα πανεπιστήμια διά της "άλλης" οδού.)
Κατέληξα, μετά από βάσανο, ότι το μέγιστο πλήγμα κατά της Παιδείας παραμένει η "κομματικοποίηση" των Συμβουλίων των δύο δημοσίων πανεπιστημίων της Κύπρου που συντελέσθηκε το 2013. Συγκεκριμένα, και για όσους τυχόν δεν γνωρίζουν ή δεν θυμούνται πλέον, η Βουλή των Αντιπροσώπων ψήφισε κατά πλειοψηφία το 2013 Πρόταση Νόμου διά της οποίας ο εκάστοτε εκλελεγμένος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα μπορεί, ήδη την επαύριο της εκλογής του, να παύει τα υφιστάμενα, εξωτερικά διορισμένα μέλη των Συμβουλίων των δημοσίων πανεπιστημίων και να διορίζει άλλα μέλη της "προτίμησής" του. (Λες και οι θέσεις των μελών των Συμβουλίων των δημοσίων πανεπιστημίων να ήταν "μετεκλογικά
λάφυρα".) Στην αιτιολογική έκθεση που συνόδευσε την Πρόταση Νόμου γράφτηκε ότι σκοπός της τροποποίησης ήταν η "εναρμόνιση" του Νόμου του Πανεπιστημίου Κύπρου με τους Νόμους για τους ημικρατικούς οργανισμούς "σε σχέση με το χρόνο και τη διάρκεια διορισμού των μελών των διοικητικών συμβουλίων των εν λόγω οργανισμών".
Ας αφήσουμε στην άκρη το γεγονός ότι τα δημόσια πανεπιστήμια δεν έχουν Διοικητικά Συμβούλια αλλά Συμβούλια, παρόλο που η εσφαλμένη αναφορά αποτελεί απτή απόδειξη ότι η πρόχειρα γραμμένη Πρόταση Νόμου ήταν (στην καλύτερη περίπτωση) αποτέλεσμα εσφαλμένων αντιλήψεων για το χαρακτήρα και τη διοικητική οργάνωση του δημοσίου πανεπιστημίου. Ας αφήσουμε στην άκρη, επίσης, το γεγονός ότι η τροποποίηση του Νόμου έγινε αιφνιδιαστικά, με άκρως επισπευσμένες και συνοπτικές διαδικασίες, και χωρίς να είχε προηγηθεί ο καθιερωμένος και επιβαλλόμενος διάλογος με την ακαδημαϊκή κοινότητα. (Το τελευταίο άφησε πολλά ερωτήματα ως προς τα πραγματικά κίνητρα. Ας το ξεχάσουμε για λίγο.)
Από πού τότε να ξεκινήσω; Υπάρχει ρητή παραδοχή στην Πρόταση Νόμου που τελικά ψηφίστηκε ότι τα δημόσια πανεπιστήμια είναι όμοια με τους ημικρατικούς οργανισμούς, θέση που δείχνει ότι τα Συμβούλια των δημοσίων πανεπιστημίων εκλήφθησαν ως "βραχίονες" άσκησης της κυβερνητικής πολιτικής και όχι ως αυτόνομα σώματα. Έτσι η βασική αρχή της Πρότασης Νόμου ακύρωσε και εκπαραθύρωσε με χείριστο τρόπο την μέχρι τότε αποδεκτή αρχή ότι τα ανεξάρτητα εξωτερικά μέλη που διορίζονται στα Συμβούλια των δημοσίων πανεπιστημίων πρέπει να αποτελούν εξέχουσες προσωπικότητες της Κυπριακής κοινωνίας, οι οποίες, με την παρουσία και τη δράση τους, θα συμβάλουν στην ενίσχυση των δεσμών των δημοσίων πανεπιστημίων με την κοινωνία. Η πολιτική παύση, και μάλιστα εν μία νυκτί και με τον πλέον άκομψο τρόπο, τέτοιων προσωπικοτήτων θα μπορούσε κάλλιστα να εκληφθεί ως απροκάλυπτη κυβερνητική (και στην ουσία της κομματική) παρέμβαση στην αυτονομία των δημοσίων πανεπιστημίων. (Κανείς, όμως, δεν μίλησε τότε για αυτονομία).
Η τελική υπερψήφιση της Πρότασης Νόμου δείχνει ότι δεν έγινε, δυστυχώς, επαρκώς αντιληπτό από το νομοθετικό σώμα ότι ο ρόλος των εξωτερικών μελών των Συμβουλίων των δημοσίων πανεπιστημίων δεν είναι η τοποτήρηση και προώθηση της κυβερνητικής πολιτικής μέσα στα δημόσια πανεπιστήμια. Ως γνωστό, η εκάστοτε κυβερνητική πολιτική (οφείλει να) απορρέει από το προεκλογικό πρόγραμμα του εκάστοτε εκλελεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο καταρτίστηκε και συμφωνήθηκε από τα πολιτικά κόμματα και συνασπισμούς που υποστήριξαν και πέτυχαν την ανάδειξή του στο ύπατο αξίωμα, και τα οποία συγκυβερνούν, συμμετέχουν, παρακολουθούν και ελέγχουν την τήρηση του προγράμματος. Έπεται, λοιπόν, ότι τα εξωτερικά μέλη των Συμβουλίων των δημοσίων πανεπιστημίων που θα διορίζονται κατά τα μεθεόρτια κάθε προεδρικής εκλογής δεν θα μπορούσαν, δυστυχώς, παρά να εφαρμόζουν, σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα της τροποποίησης του Νόμου διά της οποίας "κέρδισαν" τους διορισμούς, τις εκάστοτε πολιτικές και κομματικές επιδιώξεις, ντιρεκτίβες και γραμμές που τυχόν θα υιοθετούσε και θα επέβαλλε στα διορισμένα μέλη προς "εκτέλεση" η εκάστοτε κυβέρνηση και τα συγκυβερνώντα κόμματα. Αυτό θα ήταν ΤΡΑΓΙΚΟ.
Εύλογα, λοιπόν, αιωρήθηκε η εντύπωση ότι οι τροποποιήσεις αποσκοπούσαν στην απόλυτη χειραγώγηση των δημοσίων πανεπιστημίων μέσω των διορισμένων εξωτερικών μελών των Συμβουλίων τους, τα οποία θα δρούσαν περισσότερο ως κυβερνητικοί εκπρόσωποι και κομματικοί τοποτηρητές και λιγότερο ως ανεξάρτητες προσωπικότητες εγνωσμένου κύρους. Το ΤΡΑΓΙΚΟΤΕΡΟ είναι πως οι τροποποιήσεις έγιναν χωρίς να κουνηθεί φύλλο. Πού κουτσούφλησαν άραγε το 2013 όσοι σήμερα "κόπτονται" στα κείμενά τους για την ακαδημαϊκή και διοικητική αυτονομία των δημοσίων πανεπιστημίων; Το ΤΡΑΓΙΚΟΤΑΤΟ όλων είναι ότι η απόλυτη κομματικοποίηση είναι πάντοτε ή ασφαλέστερη οδός για τη σταδιακή καταστροφή του όποιου υποβάθρου πραγματικής αριστείας (και όχι "αριστείας" σαν αυτής των εμπνευστών τέτοιων ανουσιοργημάτων).
*Καθηγητής και Τέως Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου
Τέως Πρόεδρος Κυπριακού Συμβουλίου Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών (ΚΥΣΑΤΣ)
.jpg)
