ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΛΟΪΖΟΥ*
Νευροεπιστήμονες, ψυχίατροι, παιδίατροι, ψυχολόγοι, εκπαιδευτικοί και παιδιά δηλώνουν τόσο με ερευνητικά όσο και με εμπειρικά δεδομένα, ότι το παιχνίδι δεν είναι προαιρετικό αλλά έχει ζωτική, θεμελιώδη σημασία στη ζωή και επίδραση στην ανάπτυξη και μάθηση των παιδιών.
Ενήλικας: Γιατί πρέπει να παίζουν τα παιδιά;
Παιδί Α: Δεν πρέπει, τους βγαίνει από φυσικά, γιατί τα πάντα είναι παιχνίδι.
Ενήλικας: Αν δεν σ’ άφηναν να παίζεις, τι θα έκανες;
Παιδί Β: Θα έπαιζα κρυφά!
Τι είναι το παιχνίδι;
Το παιχνίδι είναι μια αυθόρμητη διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά εμπλέκονται σε δράσεις που στηρίζουν δεξιότητες ανάπτυξης και μάθησης. Το παιχνίδι είτε εντός είτε εκτός σχολικής τάξης μπορεί να έχει διάφορες πτυχές (κοινωνικοδραματικό, φανταστικό, οικοδομικό, πειραματικό κ.ά.) αλλά και διάφορες μορφές (ελεύθερο ή/και δομημένο). Τα παιδιά παίζοντας (είτε μόνα τους, είτε με συνομήλικους αλλά και με ενήλικες) είναι εμπλέκονται σε μαθησιακές διαδικασίες.
Τι μαθαίνουν τα παιδιά στο παιχνίδι;
Δια μέσου του παιχνιδιού, τα παιδιά δοκιμάζουν, πειραματίζονται, δομούν τη σκέψη τους, αποφασίζουν, δημιουργούν και συνεργάζονται. Παρακάτω παρατίθεται ένας πίνακας που αναδεικνύει ενδεικτικά τη σχέση του παιχνιδιού με τομείς ανάπτυξης και γνωστικά αντικείμενα.
| Πίνακας: Διασύνδεση Παιχνιδιού με Ανάπτυξη και Μάθηση Τομέας Ανάπτυξης ή Γνωστικό Δεξιότητα/Ικανότητα/ Αντικείμενο Διαδικασία/Στάση | |
| Νοητική Ενδυνάμωση | Τα παιδιά δομούν τη σκέψη τους και λύνουν προβλήματα |
| Κοινωνική και Προσωπική Συνειδητοποίηση | Τα παιδιά αποκτούν φίλους και συνεργάζονται |
| Συναισθηματική Ενδυνάμωση
| Τα παιδιά μαθαίνουν να ρυθμίζουν τα συναισθήματα τους |
| Κινητικές Ικανότητες
| Τα παιδιά αναπτύσσουν λεπτές κινητικές ικανότητες |
| Γλώσσα
| Τα παιδιά δημιουργούν ιστορίες (με αρχή, μέση και τέλος) |
| Μαθηματικά
| Τα παιδιά μαθαίνουν να μετρούν και να ομαδοποιούν αντικείμενα |
| Κοινωνικές Σπουδές | Τα παιδιά μαθαίνουν να σέβονται τη γλώσσα και την κουλτούρα των άλλων |
Το παιχνίδι ως δικαίωμα
Η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΔΣΔΠ) στο Άρθρο 31, αναφέρει ότι τα συμβαλλόμενα Κράτη θα πρέπει να αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού στις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου και να προάγουν την ενασχόληση του με ψυχαγωγικά παιχνίδια και δραστηριότητες κατάλληλες για την ηλικία του.
Οργανισμοί, κυβερνήσεις, ερευνητές και παιδαγωγοί, θεωρούν στη βάση ερευνητικών δεδομένων, ότι το Άρθρο 31 της ΔΣΔΠ δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις ανάγκες του παιδιού και στη σημασία του παιχνιδιού. Για το λόγο αυτό, μέσα από διάφορες πολιτικές και κείμενα, προτείνουν το παιχνίδι ως ξεχωριστό δικαίωμα του παιδιού. Αυτή η πρόταση αναφέρεται στο παιχνίδι ως μια μορφή αυτοπραγμάτωσης της ΔΣΔΠ στην ολότητα της, διότι αναγνωρίζει τη σχέση του παιχνιδιού με την προστασία, τη συμμετοχή και την προσφορά. Το παιχνίδι ως ξεχωριστό δικαίωμα, αποτελεί μια ουσιαστική και θετική εμπειρία της παιδικής ηλικίας, έναντι της προετοιμασίας για την ενηλικίωση, αφού προσφέρει ευκαιρίες για συναισθηματική ισορροπία και ανάπτυξη ικανοτήτων προσαρμογής.
Κλείνοντας, επισημαίνουμε ότι η έλλειψη ευκαιριών για παιχνίδι, οδηγεί τους ανθρώπους σε ακατάλληλες και παραβατικές συμπεριφορές, όπως ξεκάθαρά δηλώνουν τα ευρήματα του ψυχίατρου Stuart Brown, ο οποίος μελέτησε την αυτοβιογραφία δολοφόνων. Επιπλέον, η έρευνα του αναφέρει ότι άτομα τα οποία είχαν ευκαιρίες για παιχνίδι στη ζωή τους ήταν συνήθως επιτυχημένα. Αντίθετα, άτομα τα οποία στερήθηκαν το παιχνίδι είχαν τεράστιες πιθανότητες να επιδείξουν επικίνδυνες συμπεριφορές, μέχρι και φόνο1.
1. “Stuart Brown.” Play and Playground Encyclopedia. https://www.pgpedia.com/b/stuart-brown 28 March, 2019.
*Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήματος Επιστημών της Αγωγής Πανεπιστημίου Κύπρου
Αριστοκλέους, Α., Γιάγκου, Μ., Δημητρίου, Μ.Η., Θεοχάρους, Α., Καίκκη, Θ., Καψάλη, Α., Κεφάλα, Ρ., Κολοκούδια, Π., Λειβαδιώτου, Σ., Μελαναρκίτη, Σ., Μισιαλή, Ε., Πιέρουα, Μ., Σωφρονίου, Σ., Ταμπούρα, Ν., Τέμπλαρ, Κ. και Χριστοδούλου, Σ. – Ομάδα Μεταπτυχιακών Φοιτητών, Τμήματος Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστημίου Κύπρου
