ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ*
Οι τελευταίες αποφάσεις της Βουλής σε σχέση με τα δημόσια πανεπιστήμια και η αλλαγή τους στα περισσότερα σημεία μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, μετά από αντιδράσεις και αφού συγκεκριμένοι Βουλευτές απόλαυσαν μερικά λεπτά δημοσιότητας λαϊκίζοντας, δείχνουν μια μεγάλη προχειρότητα και έλλειψη πολιτικού οράματος που τρομάζει διότι δεν υπάρχει ένδειξη ότι σε άλλους τομείς εξίσου ζωτικής σημασίας θα γίνεται κάτι διαφορετικό.
Το βαρόμετρο προόδου μιας χώρας είναι η ποιότητα των πανεπιστημίων της. Αν θέλει κάποιος να δει προς τα πού οδεύει μια χώρα, επισκέπτεται τα πανεπιστημιά της και βλέπει από κοντά την ποιότητα της έρευνας και της εκπαίδευσης, καθώς και τον ενθουσιασμό για μάθηση και έρευνα από φοιτητές και καθηγητές. Η πολιτεία έχει μεγάλη ευθύνη απέναντι στον Κύπριο πολίτη και ψηφοφόρο να υποστηρίξει τα πανεπιστήμια. Σε μια κατάσταση οικονομικής κρίσης δίνονται ευκαιρίες ανασυγκρότησης προς το καλύτερο και όχι κατεδάφισης. Επιβάλλεται η πολιτεία να κάνει τα ακόλουθα αυτονόητα:
- Να στηρίξει και να ενθαρρύνει τα Πανεπιστήμια να αυξήσουν τα ερευνητικά προγράμματα εξωτερικής χρηματοδότησης, ώστε να εργοδοτούνται νέοι Κύπριοι ερευνητές και να εμπλουτίζονται τα ταμεία του κράτους. Αυτό για να γίνει χρειάζονται κίνητρα και όχι γραφειοκρατικά εμπόδια όπως αυτά τηςΕπιτροπής Παιδείαςτης Βουλής.
- Να βοηθήσει και να διευκολύνει στη βιομηχανοποίηση της ακαδημαϊκής έρευνας. Για κάποιο παράδοξο λόγο αμφισβητείται το δικαίωμα σε ακαδημαϊκό ή στο πανεπιστήμιο να δημιουργήσει εταιρεία «spin-offcompany» για βιομηχανοποίηση της έρευνας κάτι που θα φέρει αρκετά οφέλη στον τόπο,τα οποία περιλαμβάνουν εισροή ξένων κεφαλαίων και άμεση εργοδότηση νέων επιστημόνων. Στην Αμερική, για παράδειγμα, όχι μόνο δεν απαγορεύεται αλλά ενθαρρύνεται η πρακτική αυτή. Το Πανεπιστήμιο του Στάφορντ (StanfordUniversity) είναι γνωστό για αυτή την τακτική που είχε την επιτυχία του SiliconValley, την οποίαν πολλά Πανεπιστήμια της Αμερικής και άλλων χωρών προσπαθούν να αντιγράψουν.
- Η πολιτική ηγεσία σε στενή συνεργασία με τα πανεπιστήμια πρέπει να βρει κίνητρα αφενός για να σταματήσει η φυγή αξιόλογων καθηγητών και αφετέρου για να συνεχίσει η προσέλκυση νέων αξιόλογων καθηγητών από το εξωτερικό. Είναι όντως ένα δύσκολο θέμα σε μια κατάσταση οικονομικής κρίσεως αλλά σίγουρα μια πολιτική συζήτηση, αντί ψυχοφθόρα αντιπαράθεση και στείρα λασπολογία, θα μείωνε το κόστος απώλειας και θα άλλαζε το κλίμα ψυχολογίας που επικρατεί.
- Η πολιτεία να δώσει ένα τέλος στις κομματικές παρεμβάσεις στα πανεπιστήμια. Για να εκλεγεί κάποιος Πρύτανης ή Κοσμήτορας πρέπει να έχει την στήριξη των ψήφων των αντιπροσώπων των φοιτητικών οργανώσεων, που είναι προσκολλημένες στα μεγάλα πολιτικά κόμματα, και έχουν το ποσοστό του 30%. Είναι κοινό μυστικό ότι αυτοί οι αντιπρόσωποι παίρνουν εντολές ποιον θα ψηφίσουν με αποτέλεσμα οι υποψήφιοι για τα αξιώματα να ζητούν χατίρια στήριξης από τα διαφορά κόμματα τα όποια αργότερα πρέπει να τα επιστρέψουν σε βάρος ίσως των συμφερόντων του Πανεπιστημίου. Αυτό το φαινόμενο δεν υπάρχει σε κανένα αξιόλογο πανεπιστήμιο του εξωτερικού. Έχει δοκιμαστεί στα Ελληνικά Πανεπιστήμια με καταστροφικές συνέπειες, και τελευταία καταργήθηκε. Άρα, τα δημόσια Κυπριακά Πανεπιστήμια είναι τα μοναδικά ανά το μη τριτοκοσμικό παγκόσμιο που τα πολιτικά κόμματα έχουν δάκτυλο σε εκλογές ακαδημαϊκών αξιωμάτων. Μια απλή αλλαγή που ειναι και δημοκρατική θα ήταν όλοι οι φοιτητές να λαμβάνουν απευθείας μέρος στην εκλογή ακαδημαϊκών αξιωμάτων, με το ποσοστό του 30%, ώστε να σταματήσουν πιθανές κομματικές παρεμβάσεις που κάνουν κακό για το Πανεπιστήμιο και σίγουρα είναι αντίθετες με το τι συμφέρει και τι επιθυμεί ο Κύπριος ψηφοφόρος.
- Οι πολιτικοί που κάνουν κριτική στα Πανεπιστήμια πρέπει επιτέλους να στρωθούν και λίγο στη δουλειά για να μάθουν πώς λειτουργούν ψηλού επίπεδου πανεπιστήμια όπως κάνουν και πολιτικοί από Γάλλια, Κορέα, Κίνα, Γερμανία, Αγγλία, Τουρκία, Ινδία και άλλες χώρες που επισκέπτονται γνωστά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Αμερικής και παίρνουν ιδέες και πληροφορίες τις όποιες μεταφέρουν στις χώρες τους αποκτώντας τις γνώσεις για εποικοδομητική κριτική και αλλαγές των δικών τους πανεπιστημίων. Δυστυχώς, στην Κύπρο ακούμε δηλώσεις πολιτικών προσώπων για ακαδημαϊκά θέματα που όχι μόνο προβληματίζουν αλλά φοβίζουν διότι σε αρκετά θέματα θα μπορούσαν να βρεθούν έγκυρες πληροφορίες και στο διαδίκτυο.
- Οι ακαδημαϊκοί με τη σειρά τους πρέπει και οι ίδιοι να αποθαρρύνουν αν όχι να πολεμήσουν κομματικές και πολιτικές παρεμβάσεις. Η εμφάνιση μελών του ακαδημαϊκού προσωπικούσε κομματικά επιτελεία, δηλώνοντας δημόσια ποιο υποψήφιο κόμμα ή πρόεδρο υποστηρίζουν φορώντας το καπέλο του Πανεπιστήμιου είναι ενέργειες αντίθετες με την υπεράνω κομματικών παρατάξεων φιλοσοφίαπου πρέπει να έχουν τα ανώτατα ακαδημαϊκά ιδρύματα.
- Επιβάλλεταιεπίσης να γίνουν αλλαγές στην επιλογή καθηγητών σε σχολές μέσης εκπαίδευσης, κάτι που επηρεάζει έμμεσα και την ποιότητα των φοιτητών στα πανεπιστήμια της Κύπρου. Το φαινόμενο ότι ανεξάρτητα από ποιο πανεπιστήμιο πήρε κάποιος πτυχίο και ανεξαρτήτως βαθμού μπαίνει στη λίστα υποψήφιου καθηγητή και διορίζεται μετά από 10 και πολλές φόρες 20 χρόνια καθηγητής είναι καταστρεπτικό. Το αποτέλεσμα είναι οι μαθητές να αντιμετωπίζουν δυσκολίες μάθησης και να αναγκάζονται να τις συμπληρώνουν με φροντιστήρια. Μια αχρείαστη, πολυέξοδη,ταλαιπωρία για γονείς και παιδιά. Αχρείαστη διότι τέτοιο φαινόμενο δεν το συναντάς σε πολλές άλλες χώρες με ψηλού επιπέδου μόρφωση. Ο τρόπος πρόσληψης των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης πρέπει,όπως και στην περίπτωση τον ακαδημαϊκών, να βασίζεται σε κριτήρια ικανότητας και όχι σε ισοπεδωτικά κριτήρια.
- Τα πανεπιστήμια είναι μεγάλοι οργανισμοί που εργοδοτούν πάρα πολλά άτομα και καλούνται να λειτουργήσουν σε ένα δυναμικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον. Σε αρκετές περιπτώσεις τα δημόσια πανεπιστήμια καλούνται να εφαρμόσουν αναχρονιστικέςπρόνοιες νομοθετικών ρυθμίσεων που ισχύουν στον δημόσιο τομέα, χωρίς να έχουν εκσυγχρονιστεί ή προσαρμοστεί για να ανταποκρίνονται στο δυναμικό περιβάλλον που χρειάζεται ένα πανεπιστήμιο για να λειτουργήσει. Σκάνδαλα και παραβιάσεις κανόνων και κανονισμώνείναι αναπόφευκτα ακόμα και στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Η συμμόρφωση με τις υποδείξεις των εποπτικών αρχών του Κράτους μέσα από εποικοδομητικό διάλογο είναι θεμιτή και αναγκαία. Η πολιτική εκμετάλλευση όμως τέτοιων σκανδάλων ή καταγγελιών από ορισμένα πολιτικά πρόσωπα για ικανοποίηση πελατειακών σχέσεων στις πλείστες των περιπτώσεων, επηρεάζουν δυσμενώς την ανάπτυξη και την ποιότητα των πανεπιστημίων στο σύνολο τους και πρέπει να σταματήσουν. Το πανεπιστήμιο πρέπει να έχει τους μηχανισμούς να χειρίζεται τέτοια θέματα χωρίς να πλήττεται η εικόνα του.
Η Κύπρος τα τελευταία 20 χρόνια έκανε μια δραματική ανάπτυξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η δημιουργία τον δημοσίων κα ιδιωτικών πανεπιστημίων και η ανοδική τους πορεία στην έρευνα και ποιότητα έχει φέρει αρκετά καλά αποτελέσματα. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου κατατάσσεται ήδη στα καλύτερα 540 στον κόσμο και μαζί με το Technion του Ισραήλ το καλύτερο στη Μεσόγειο και Μέση Ανατολή. Είναι τελείως παράλογο να παραβλέπουμε αυτά τα αποτελέσματα και να τα λασπώνουμε με την τάχα άδικη ύπαρξη επιδομάτων. Αν οι μισθοί δεν ήταν ψηλοί και δεν υπήρχαν τα επιδόματα σίγουρα δεν θα υπήρχαν αυτά τα θεαματικά επιτεύγματα. Ο κύπριος πολίτης πλήρωσε το κόστος των πανεπιστημίων αλλά έχει κάτι που τον εξυπηρετεί και τον κάνει περήφανο. Για ποιους άλλους οργανισμούς θα μπορούσε να νιώσει παρόμοια ικανοποίηση;
*Καθηγητής Πανεπιστημίου Αμερικής
Fellow IEEE, IFAC, IET
