ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΨΑΛΤΗ*
Στις 3 Δεκεμβρίου 2013, ανάμεσα στις άλλες ειδήσεις της Κυπριακής ανιαρής επικαιρότητας ανακοινώθηκε κάπου στα ψιλά και το γεγονός ότι οι 15χρονοι μαθητές μας κατατάχτηκαν στις τελευταίες θέσεις της πιο πάνω εξέτασης. Αυτό από μόνο του είναι ενδεικτικό για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε σοβαρά προβλήματα στην πατρίδα μας και τα αφήνουμε να εξελιχθούν συνήθως σε τραγωδίες (βλέπε εθνική και οικονομική καταστροφή).
Ακολούθησαν οι γνωστές αμυντικές τοποθετήσεις εκπροσώπων εκπαιδευτικών οργανώσεων το δε Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού ανακοίνωσε μια σύσκεψη για να μελετηθούν τρόποι ώστε τα επίπεδα της παιδείας μας να ανταποκρίνονται προς το ύψος των σχετικών δαπανών. Ανάμεσα σε αυτά και η ευχή ή η πεποίθηση πως στην επόμενη εξέταση (σε 3 χρόνια δηλ.) τα αποτελέσματα θα είναι καλύτερα με την κατάλληλη προετοιμασία των μαθητών. Και αυτή είναι η άλλη μας προσφιλής μέθοδος αποφυγής ανάληψης ευθυνών και η προσφυγή σε ευχολόγια.
Όμως, γιατί προσπαθούμε να απεκδυθούμε από οποιεσδήποτε ευθύνες για τα φτωχά μας αποτελέσματα αντί να τα αντιμετωπίσουμε κατάματα με αναστοχαστική διάθεση; Ας δούμε, λοιπόν, τα δεδομένα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του OECD (2013), για να μπορέσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα:
Περιεχόμενο: Η συγκεκριμένη επισκόπηση, PISA 2012, εστίασε στα μαθηματικά, με την ανάγνωση και την επιστήμη να καταλαμβάνουν πολύ μικρότερη έκταση στην εξέταση. Για πρώτη φορά η εξέταση του 2012 περιέλαβε και αξιολόγηση του οικονομικού γραμματισμού των μαθητών.
Συμμετέχουσες χώρες και οικονομίες: Στην εξέταση PISA 2012, συμμετείχαν όλες οι 34 χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), και 31 εταιρικές χώρες και οικονομίες, εκπροσωπώντας περισσότερο από το 80% της παγκόσμιας οικονομίας.
Συμμετέχοντες μαθητές: Γύρω στις 510, 000 μαθητές μεταξύ των ηλικιών 15 και 3 μηνών και 16 και 2 μηνών πήραν μέρος στην εξέταση το 2012, αντιπροσωπεύοντας γύρω στα 28 εκατομμύρια 15χροων μαθητών στα σχολεία των 65 χωρών και οικονομιών που συμμετείχαν.
Το Βασικό Ζήτημα της Εξέτασης PISA (Programme for International Student Assessment). Το βασικό ζήτημα αυτής της εξέτασης είναι «τι είναι σημαντικό να γνωρίζουν και να κάνουν οι πολίτες». Πιο συγκεκριμένα, η εξέταση PISA, αξιολογεί την έκταση στην οποία οι δεκαπεντάχρονοι μαθητές έχουν αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες που είναι ουσιώδεις για την πλήρη συμμετοχή τους στις σύγχρονες κοινωνίες.
Η εξέταση, η οποία γενικά εστιάζει στην ανάγνωση, στα μαθηματικά, στην επιστήμη και την επίλυση προβλημάτων, δεν εξακριβώνει απλώς κατά πόσο οι μαθητές μπορούν να αναπαραγάγουν τι έχουν μάθει. Εξετάζει επίσης πόσο καλά μπορούν να εξαγάγουν συμπεράσματα από αυτά που έχουν μάθει και να εφαρμόσουν αυτή τη γνώση σε μη εξοικειωμένα περιβάλλοντα, τόσο εντός όσο και εκτός σχολείου. Με άλλα λόγια, αν θέλετε, πώς να μεταφέρουν τις όποιες γνωστικές/τεχνικές γνώσεις έχουν σε καθημερινά προβλήματα.
Αυτή η προσέγγιση, αντανακλά στο γεγονός πως οι σύγχρονες κοινωνίες επιβραβεύουν τα άτομα όχι για το τι γνωρίζουν, αλλά για το τι μπορούν να κάνουν με αυτά που γνωρίζουν.
Τα ευρήματα της εξέτασης δίδουν τη δυνατότατα σε αυτούς που διαμορφώνουν πολιτική ανά το παγκόσμιο να επιμετρήσουν επακριβώς τη γνώση και δεξιότητες των μαθητών στις δικές τους χώρες σε σχέση με τις επιδόσεις των μαθητών σε άλλες χώρες, να θέσουν στοχευμένες πολιτικές έναντι μετρήσιμων σκοπών που έχουν επιτευχθεί από άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, και να μάθουν από πολιτικές και πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί αλλού.
Επομένως, η ορθή αντιμετώπιση του προβλήματος θα ήταν, αφού μελετήσουμε νηφάλια τους λόγους για τους οποίους βρισκόμαστε σε αυτή τη δυσάρεστη θέση, να πάρουμε τα όποια μέτρα κρίνουμε αναγκαία και να εργαστούμε σκληρά για να βελτιώσουμε την κατάσταση. Οι εύκολες τοποθετήσεις πως φταίνε ο αριθμός ωρών διδασκαλίας, η νοοτροπία των μαθητών να μην ασχολούνται σοβαρά με τις διεθνείς εξετάσεις, οι πολλοί ετερόγλωσσοι μαθητές, ο μεγάλος αριθμός μαθητών στα τμήματα, η μη επαρκής προετοιμασία των μαθητών και η …οικονομική κρίση, δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική.
Ωστόσο, αντιμετωπίζω με κατανόηση την ευχή ότι τα αποτελέσματά μας θα είναι καλύτερα κατά την επόμενη εξέταση σε τρία χρόνια, αφού, ένας άλλος λόγος στον οποίο αποδίδονται οι φετινές χαμηλές αποδόσεις είναι το γεγονός ότι η αξιολόγηση διεξήχθη με τα παλιά αναλυτικά προγράμματα. Και πρέπει να αναγνωρίσουμε πως στον τομέα αυτό έχει γίνει αξιόλογη δουλειά. Το θέμα όμως δεν είναι το πόσο σωστά είναι τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα, αλλά αν επιτυγχάνεται μέσα από τη διδασκαλία η κεντρική τους επιδίωξη, που εξ όσων αντιλαμβάνομαι είναι η δημιουργία πολιτών με κριτική σκέψη. Αυτό που ακριβώς εξετάζει η επισκόπηση PISA.
Η κατανόηση δηλαδή ότι δεν υπάρχουν δοσμένες αλήθειες σε οποιοδήποτε τομέα γνώσης και ότι οι εκπαιδευτικοί δεν είναι αυθεντίες και παντογνώστες.
Αναφορές:
OECD (2013), Policies for Better Life. http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/pisa-2012-results.htm ανακτηθέν 12 Δεκεμβρίου 2013.
*Διδάκτορας Επαγγελματικών Σπουδών στην Εκπαιδευτική Διοίκηση
