ΤΗΣ ΖΗΝΑΣ ΠΟΥΛΛΗ*
Ο Κωνσταντίνος στέφθηκε αυτοκράτορας σε ηλικία 45 χρονών το έτος 1449. Το 1451 ανακηρύχθηκε νέος σουλτάνος ο φιλοπόλεμος 21χρονος Μωάμεθ Β’, ο μετέπειτα πορθητής της Κωνσταντινούπολης.
Αμέσως μετά την ανακήρυξή του, σύμφωνα με τον Schlumberger, ο αδίστακτος σουλτάνος διέταξε τον πνιγμό του ετεροθαλούς αδελφού του, εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία που η μητέρα ήλθε να τον συλλυπηθεί για τον πατέρα του και συγχαρεί τον ίδιο. Ακολούθως, διέταξε να ταφεί με όλες τις τιμές το πτώμα του ανήλικου νεκρού μαζί με τον πατέρα του.
Η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα του Μωάμεθ, ο οποίος ήταν ήδη κύριος όλης της Ασιατικής Ακτής του Βοσπόρου όπου υπήρχε ήδη κτισμένο ένα φρούριο, ήταν η Αδριανούπολη. Ο Μωάμεθ διέταξε να κτίσουν άλλο ένα φρούριο στην ευρωπαϊκή ακτή, που δεν εδικαιούτο (Τουρκικές προκλήσεις). Επέλεξε για το σκοπό αυτό το στενότατο σημείο του Βοσπόρου, που είχε πλάτος μόλις 750 μέτρα και βιαιότατα ρεύματα. Σκοπός του ήταν να ελέγχει την κίνηση πλοίων από και προς την Κωνσταντινούπολη. Οι εργασίες άρχισαν αμέσως και οι ιστορικοί αναφέρουν ότι εργάστηκαν χωρίς διακοπή 5,000 εργάτες βοηθούμενοι από 10,000 χειροτέχνες. Το κολοσσιαίο οικοδόμημα τελείωσε σε λίγους μόνο μήνες, στο τέλος του Αυγούστου του 1452.
Το Βυζαντινό κράτος ήταν ήδη αδύνατο στα μέσα του 15ου αιώνα. Ο αυτοκράτορας εξαναναγκάστηκε να επιτρέψει στους στρατούς του σουλτάνου να περνούν όποτε ήθελαν το Βόσπορο με συνθήκη. Αποβιβάζονταν στην ευρωπαϊκή ακτή και πορεύονταν μέσα από τις πεδιάδες της Θράκης, στην Αδριανούπολη. Μπορεί να παρέκαμπταν την Κωνσταντινούπολη, όμως οι Έλληνες ήταν ήδη ταπεινωμένοι με αυτή την κατάσταση.
Η νέα πρόκληση των Τούρκων ήταν το κτίσιμο του φρουρίου. Όπως αναφέρει ο Φραντζής, στην αρχή ο βασιλιάς θέλησε να αντιταχθεί με τη βία στην κατασκευή αυτού του κτηρίου, αλλά τον απέτρεψαν με ικεσίες οι σύμβουλοι του με τη λογική ότι δεν διέθεταν παρά μόνο λίγα πλοία και ελάχιστους στρατιώτες. Με ανάλογο τρόπο ο Κωνσταντίνος δεν μπόρεσε να εμποδίσει τους πολυπληθείς εργάτες του σουλτάνου να περάσουν ανενόχλητοι στην Ευρώπη από την Ασία μέσω του Βοσπόρου.
Αντί λοιπόν άλλης δυναμικής αντίδρασης, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αρχικά έστειλε τρόφιμα σ’αυτούς που έχτιζαν το φρούριο (μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης). Όταν αντιλήφθηκε, έστω και πάρα πολύ αργά, πως θα ήταν όλεθρος για την πόλη η αποπεράτωση από τους Τούρκους του φρουρίου, άλλαξε συμπεριφορά. Έστειλε πρέσβεις στην Αδριανούπολη διαμαρτυρόμενος και υπενθυμίζοντας στο Μωάμεθ τις συνθήκες που απαγόρευαν στους Τούρκους την ανέγερση οποιουδήποτε οχυρώματος πάνω στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου. Ο σουλτάνος απάντησε ότι θα γδαρθεί κάθε πρέσβης που θα του επαναλάμβανε τα ίδια.
Ο δυστυχής Κωνσταντίνος αναγκάστηκε να υποκύψει μπροστά στη βία, περιορίστηκε να απαιτήσει την εφαρμογή ενός διατάγματος του σουλτάνου ώστε να εμποδιστούν όσοι ασχολούνταν με το κτίσιμο του φρουρίου να λαφυραγωγούν τους άτυχους κατοίκους των περιχώρων (νέα προσφυγή). Ο σουλτάνος απάντησε στην παράκληση αυτή, διατάσσοντας την επίταξη τροφής από τους ανθρώπους των γειτονικών ελληνικών χωριών. Όσοι αντιστέκονταν στην παράδοση των απαιτούμενων τροφίμων σκοτώνονταν. Με πόνο ψυχής ο αυτοκράτορας θέλησε να στείλει στρατό για να διώξει τους εργάτες και να καταστρέψει τα έργα που είχαν αρχίσει, αλλά εμποδίστηκε ξανά από τους συμβούλους του. Σε δυο περιπτώσεις οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης, αποπειράθηκαν να διώξουν τους εργάτες και να καταστρέψουν τα συνεργεία, αλλά απέτυχαν έχοντας μεγάλες απώλειες. Ο σουλτάνος εκμεταλεύτηκε την ευκαιρία, για να κηρύξει και επίσημα τον πόλεμο κατά του βασιλιά (πρόσχημα: «εκάμαμεν κι εμείς πολλά»).
Εν τω μεταξύ, οι στρατιώτες του Μωάμεθ σταματούσαν όλα τα πλοία που διέπλεαν το Βόσπορο και τα ανάγκαζαν να κατεβάζουν τα πανιά τους και να αγκυροβολούν κάτω από το νέο φρούριο. Έπρεπε να τους χαιρετήσουν με τη σημαία και να πληρώσουν τα διόδια που τους όριζαν. Όποιος αντιστεκόταν τον βύθιζαν αμέσως και χωρίς έλεος. Η Κωνσταντινούπολη, που ήδη λιμοκτονούσε, δεν μπορούσε πια να πάρει το απαραίτητο σιτάρι για τη διατροφή των κατοίκων της.
Η τελική πτώση της Πόλης έγινε στις 29 Μαίου 1453.
Ο Θουκυδίδης είπε ότι η ιστορία διδάσκει ...
*Διευθύντρια Μέσης Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού
