ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ Α. ΠΟΛΗ*
O τρίτος υπό έμφαση στόχος του σχολικού έτους 2015-2016 αναπτύσσεται στην εγκύκλιο ypp2933 του Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης [Σ1] Σε αυτήν αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι οι μαθητές πρέπει να γνωρίσουν τους διαχρονικούς αγώνες των Κυπρίων για ελευθερία. [Σ2] Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον αγώνα της ΕΟΚΑ με αφορμή τα 60 χρόνια από την έναρξη του. Ο αγώνας αυτός χαρακτηρίζεται, όπως και πράγματι ήταν, εθνικοαπελευθερωτικός [Σ3] Η αναφορά αυτή σημαίνει το αυτονόητο, ότι η ιδέα του έθνους είναι σεβαστή και ότι η ελευθερία ενός λαού πραγματώνεται με την χειραφέτηση του από τη σκλαβιά που του επιβάλλει ένα ξένο έθνος . Περεταίρω στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, στο Σύνδεσμο «Ανακοινώσεις – Εγκύκλιοι» γίνεται επίσης αναφορά στους υπό έμφαση στόχους. Και εδώ εξυψώνεται η ιδέα του έθνους, εφόσον αναφέρεται ότι «Οι εθνικοί αγώνες δεν εξυψώνουν μόνο τα άτομα αλλά και τον λαό στο σύνολό του». Ακόμα στην εγκύκλιο ypp2933a ενθαρρύνεται η ηρωολατρία [Σ4] και η έμμεση πλην σαφής πίστη ότι ο λαός μας είναι ξεχωριστός εφόσον η αγωνιστικότητα του είχε διαχρονικά ως αποτέλεσμα την επίτευξη ψηλών πολιτιστικών επιτευγμάτων.[Σ5] Το ερώτημα είναι σε σχέση με ποιων άλλων λαών συγκρίνονται τα επιτεύγματα αυτά για να χαρακτηριστούν ως ψηλά; Άραγε είναι έμμεση παρότρυνση να σκεφτόμαστε ως εκλεκτός λαός;
Ο δεύτερος υπό έμφαση στόχος αποσκοπεί στην πράγματι αναγκαία ευαισθητοποίηση των μαθητών κατά του απεχθούς φαινομένου του ρατσισμού. Η εκπαίδευση πρέπει να βοηθήσει τους μαθητές να καλλιεργήσουν τις αξίες του αλληλοσεβασμού της αλληλεγγύης και της κατανόησης μεταξύ των λαών. [Σ6] Για την καταπολέμηση του ρατσισμού και των συνδεδεμένων με αυτόν συμπεριφορών επιβάλλεται η « υιοθέτηση ενός Κώδικα Συμπεριφοράς Κατά του Ρατσισμού» Όμως το θεωρητικό υπόβαθρο του Κώδικα, το οποίο στηρίζεται στον ορισμό εννοιών όπως η ταυτότητα, η διαφορετικότητα, η φυλή κλπ σε κάποια σημεία είναι κατά τη γνώμη μου αμφιλεγόμενο. Στον ορισμό της ταυτότητας [Σ7] αναφέρεται ότι κάθε άτομο έχει πολλές ταυτότητες οι οποίες είναι «κατασκευασμένες» από τον κοινωνικό περίγυρο. Για υποστήριξη αυτής της άποψης υιοθετούνται άκριτα κάποιες ψυχολογικές και κοινωνιολογικές θεωρίες ως απόλυτα δόγματα και κάποιες άλλες που οδηγούν στα αντίθετα συμπεράσματα αποσιωπούνται. Ρητώς αναφέρεται ότι «σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, δεν υπάρχει καμία βιολογική βάση στην οποία να ανταποκρίνεται κάποια “ταυτότητα” (π.χ. φυλετική ή εθνική καταγωγή)». Αυτό αντιφάσκει στον ορισμό του έθνους, που υπάρχει στον Ελληνισμό από την κλασσική αρχαιότητα. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, η Ελληνικότητα στηρίζεται πάνω στην κοινή καταγωγή, την κοινή γλώσσα, την κοινή θρησκευτική παράδοση και τα κοινά ήθη και έθιμα.[Σ8]
Αν η εθνικότητα είναι μόνο μια από τις πολλές τεχνητά κατασκευασμένες κοινωνικά ταυτότητες που έχουμε και τίποτε παραπάνω, όπως η ταυτότητα του οπαδού της ομάδας, του κόμματος κλπ αξίζει άραγε να θυσιάσει κάποιος τη ζωή του γι’ αυτήν; Αξίζει να εκθειάζονται οι θυσίες των ηρώων για μια κατασκευασμένη ταυτότητα; Αν ο ορισμός του Κώδικα κατά του Ρατσισμού είναι σωστός είναι προφανές ότι οι ήρωες της ΕΟΚΑ τους οποίους εξυψώνει ο τρίτος στόχος, ο δεύτερος στόχος τους καθιστά απλώς θύματα της υπερτροφίας μιας από τις πολλαπλές κοινωνικά κατασκευασμένες ταυτότητες τους, δηλαδή της εθνικής. Δεν ασπάζομαι την ιδέα ότι οι ήρωες μας έπεσαν θύματα μιας εμμονής, που οδήγησε στην υπερτροφία, της «τεχνητής» κατά το κώδικα εθνικής τους ταυτότητας. Οι ήρωες μας δεν πέθαναν από κάποια ψυχολογική εμμονή, ούτε έπεσαν θύματα της εθνικής ιδεοληψίας. Έδωσαν τη ζωή τους για το ύψιστο ιδανικό της εθνικής απελευθέρωσης της Κύπρου από τον αγγλικό ζυγό. Η επιχειρηματολογία που ανέπτυξα πιο πάνω αποσκοπεί στο να καταδείξει την αντιφατικότητα που ελλοχεύει στους δύο υπό έμφαση στόχους.
Η καταπολέμηση της κοινωνικής πληγής του ρατσισμού είναι περισσότερο από αναγκαία, όμως η διολίσθηση στον εθνομηδενισμό σε μια ημικατεχόμενη χώρα είναι επικίνδυνη. Ο βομβαρδισμός των μαθητών με αντιφατικά μηνύματα τίποτε καλό δεν προμηνύει για τη χώρα μας και το λαό μας. Από τη μια όλοι οι άνθρωποι κατονομάζονται ως αδελφοί και από την άλλοι κάποιοι λαοί κατονομάζονται ως οι μισητοί κατακτητές που στέρησαν από τους Κυπρίους την ελευθερία τους. Τι συμπέρασμα περιμένουμε να βγάλουν ανώριμα παιδιά σχολικής ηλικίας; Η ιδεολογική θολούρα ευνοεί τη δημιουργία είτε απάτριδων εθνομηδενιστών είτε φασιστών εθνικιστών σωβινιστών. Αμφότεροι είναι το ίδιο επικίνδυνοι.
Ο Κώδικας καταπολέμησης του ρατσισμού καταδικάζει την προκατάληψη εις βάρος ορισμένων λαών και την ορίζει ως μέρος της ρατσιστικής συμπεριφοράς που πρέπει να καταπολεμήσουμε. Ως προς το θέμα αρχής καμιά αντίρρηση. Τα παραδείγματα που δίνει ο κώδικας όμως ενισχύουν τα επιχειρήματα για την αντίφαση μεταξύ των δύο υπό έμφαση στόχων. Σύμφωνα με τον Κώδικα η διατύπωση της άποψης ότι η δυτική σκέψη και ο πολιτισμός είναι ανώτερα αποτελεί θετική προκατάληψη [Σ9] και άρα καταδικάζονται ως έμμεση ρατσιστική συμπεριφορά. Όμως η δυτική σκέψη στηρίζεται στο διαχρονικό Ελληνικό πολιτισμό, μέρος αδιάσπαστο του οποίου είναι η Κύπρος. Άραγε όταν θα αναφερόμαστε στα πολιτιστικά επιτεύγματα του λαού μας και τη διαχρονική αγωνιστικότητα του όπως επιτάσσει ο 3ος υπό έμφαση στόχος δημιουργούμε θετική προκατάληψη και άρα προάγουμε τη ρατσιστική συμπεριφορά όπως υποστηρίζει ο στόχος για την καταπολέμηση του ρατσισμού; Ο κώδικας δίνει ως παράδειγμα αρνητικής προκατάληψης την «αρνητική στάση απέναντι στους Μουσουλμάνους γιατί δήθεν έχουν τάση προς τη βία και την τρομοκρατία»[Σ10] Το παράδειγμα είναι ατυχέστατο. Αν ο δάσκαλος αναφερθεί στην εξόντωση του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και των Κυπρίων Ιερωμένων και λαϊκών από τους που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Κύπρου θα δημιουργήσει άραγε αρνητική προκατάληψη κατά των Τούρκων μουσουλμάνων και προάγει το ρατσισμό;
Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλα σχετικά επιχειρήματα για την αντιφατικότητα κάποιων πτυχών των στόχων υπό έμφαση όμως δεν θα το κάνω επειδή το άρθρο θα επεκταθεί πολύ και η ουσία της επιχειρηματολογίας μου έχει αναδειχθεί. Ελπίζω ότι τα ανωτέρω λεχθέντα θα προβληματίσουν τους αρμοδίους της παιδείας. Καθώς δεν διεκδικώ το αλάθητο είμαι σε κάθε περίπτωση ανοικτός σε καλόπιστη κριτική
Σημειώσεις
