TΩΝ ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΚΑΙ ΝΕΟΦΥΤΟΥ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑ*
Τις τελευταίες βδομάδες η κυβέρνηση προσπαθεί να περάσει το μήνυμα ότι ο νομικός διαχωρισμός της ΑΗΚ αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση. Ταυτόχρονα υπόσχεται την εξασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Τα θέματα όμως είναι βαθύτερα και επηρεάζουν τους καταναλωτές, τους φορολογούμενους,την ευρύτερη οικονομία, την κοινωνία και το κράτος.Το ζητούμενο είναι η καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος.
Η ΑΗΚ είναι έναςαποδοτικός και σύγχρονος οργανισμός, με αναβαθμισμένητεχνολογία και υποδομές που δεν έχειτίποτα να ζηλέψει από παρόμοιουςοργανισμούς της Ευρώπης. Διαχρονικά η ΑΗΚ συνεισφέρει στα ταμεία του κράτους κέρδη από εργασίες που αγγίζουν τα €100 εκατ. ετησίως. Ο ενιαίος-καθετοποιημένος Οργανισμός υπό κρατική ιδιοκτησίαμπορεί να συνεισφέρει στα δημόσια ταμεία και την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους.
Η Κύπρος έχει εναρμονιστεί με το ευρωπαϊκό κεκτημένο σε θέματα ενέργειας. Ο νομικός και ιδιοκτησιακός διαχωρισμός της ΑΗΚ δεν επιβάλλεται από την ίδια την ΕΕ. Η Τρόικαπροωθεί τον ιδιοκτησιακόδιαχωρισμό και ιδιωτικοποίηση της ΑΗΚ επικαλούμενη την ΕυρωπαϊκήΟδηγία 2009/72/ΕΚ σχετικά με τους Κοινούς Κανονισμούς Εσωτερικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. Όμως,τόσο η Τρόικαόσο και η κυβέρνησηεσκεμμένα αγνοούν το γεγονός ότι η ΕΕ έχειπαραχωρήσειονομαστική εξαίρεση (Άρθρο 44, Εξαιρέσεις) της Κύπρου από τον νομικό και ιδιοκτησιακό διαχωρισμό των δραστηριοτήτων της ΑΗΚ (επειδή η Κύπρος, όπως η Μάλτα και το Λουξεμβούργο, ανήκουν στην κατηγορία των μικρών και απομονωμένων συστημάτων). Τυχόννομικός / ιδιοκτησιακός διαχωρισμός των δραστηριοτήτων του συστήματος προμηνύει κινδύνους ασφάλειας εφοδιασμού καθώς και αύξησης κόστους.
Η ΕΕ διατηρεί ουδέτερο ρόλο ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δημόσιων οργανισμών (Άρθρο 345 της Συνθήκης της Λισαβόνας) και αποδέχεται τις δημόσιες επιχειρήσεις διαχείρισης υπηρεσιών κοινής ωφελείας (Άρθρο 106). Η ιδιωτικοποίηση της ΑΗΚ δεν επιβάλλεται από την ίδια την ΕΕ.Προωθείται όμωςαπό την Τρόικα μέσω του Μνημονίου και εφαρμόζεται πιστά από την κυβέρνηση, εξυπηρετώντας ιδεολογικές προσεγγίσεις και ιδιοτελή συμφέροντα.Τυχόν ιδιωτικοποίηση οποιουδήποτε μέρους των εργασιών της ΑΗΚ θα αποτελέσει αδικαιολόγητη αποξένωση πολύτιμης και αναντικατάστατης κρατικής περιουσίας, την οποία το κράτος μελλοντικά θα είναι αδύνατο να επανακτήσει.
Η Κύπρος έχει επίσης την υποχρέωση της οικονομικής διαφάνειας (transparency). Πρέπει να γίνει λογιστικός διαχωρισμός και να ετοιμάζονται ξεχωριστές οικονομικές καταστάσεις για κάθε δραστηριότητα του συστήματος έτσι ώστε να μπορεί εύκολα να προσδιοριστεί το κόστος κάθε δραστηριότητας. Για να επιτευχθεί όμως ο λογιστικός διαχωρισμός πρέπει πρώτα να γίνει λειτουργικός διαχωρισμός των δραστηριοτήτων. Οι ενέργειες αυτές βρίσκονται ήδη υπό εξέλιξη.
Νομικός/ιδιοκτησιακός διαχωρισμός και αποξένωση έστω και ενός ή/και περισσοτέρων από τους τομείς δραστηριοτήτων της ΑΗΚ θα διαταράξει την ομαλή λειτουργία της ΑΗΚ ως ενιαίου - καθετοποιημένου οργανισμού. Πολλές συνέργειες θα εκλείψουν και θα δημιουργηθούν προβλήματα επικοινωνίας, συνεργασίας, συνεννόησης και καθυστερήσεις. Η σύγκρουση συμφερόντων του ιδιωτικού και δημόσιουτομέαθα είναι αναπόφευκτημε αποτέλεσμα η ποιότητα και αξιοπιστία, που χαρακτηρίζειτώρα το σύστημα, να πληγεί ανεπανόρθωτα.
Σε περίπτωση κατακερματισμού της ΑΗΚ και εμπλοκής ιδιώτη, θα αμφισβητηθεί η εγγύηση της μέχρι σήμερα «ασφαλούς, ποικίλους και αειφόρου προμήθειας ενέργειας σε ανταγωνιστικές τιμές». Δεν αναμένεται από τον ιδιώτη επιχειρηματία να επενδύσει, στον ίδιο βαθμό όπως η ΑΗΚ πράττει διαχρονικά, στην ποιότητα του συστήματος, σε υποδομές, τεχνολογία, προστασία περιβάλλοντος κτλ, αφού πρωτίστως στόχος του ιδιώτη είναι η κερδοφορία.
Επιπρόσθετα, η ιδιωτικοποίηση μέρους της ΑΗΚ, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το μικρό μέγεθος της αγοράς της Κύπρου, δεν θα καταλήξει σε υγιή ανταγωνισμό, αλλά σε συνθήκες ολιγοπωλίου. Αναπόφευκτα θα χαθούν οι οικονομίες κλίμακας και θα αυξηθούν οι τιμές.
Ακόμη και στις πιο σύγχρονες και αυστηράελεγχόμενεςοικονομίες-πρότυπα της Ευρώπης, οι εμπειρίες από την ιδιωτικοποίηση του τομέα της ενέργειας παραπέμπουν σε αρνητικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με την EUROSTAT 2015, τα τελευταία 5 χρόνια οι τιμές αυξήθηκαν ως ακολούθως: Μεγάλη Βρετανία 46%, Γερμανία 21%, Ιταλία 28%, Ισπανία 25%, Πορτογαλία 37% και Ελλάδα 46%. Αξιοσημείωτο είναι ότι στις χώρες αυτές ούτε οι ρυθμιστικές αρχέςκατάφεραν να πείσουν τις ιδιωτικές εταιρείες να μειώσουν τις τιμές τους, παρ’ όλο που οι τιμές των καυσίμων τα τελευταία τρία χρόνια μειώθηκαν σημαντικά. Επιπρόσθετα, η ποιότητα υπηρεσιών ενέργειας ήταν φτωχότερη, επικρατούσε έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές, συντήρηση, καινοτομία και έλλειψη ευαισθησίας προς το περιβάλλον.
Προφανώς οι προσπάθειες που καταβάλλονται για νομικό διαχωρισμό της ΑΗΚ και μεταγενέστερα σε ιδιωτικοποίηση αποτελούν πειράματα υψηλού ρίσκου. Γιατί να πετύχει στην Κύπρο εφ’ όσον η διεθνής εμπειρία δεν παραπέμπει σε θετικά αποτελέσματα;
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα περιλαμβανομένων και των σημαντικών ενεργειακών εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή, η κυβέρνηση θα πρέπει να επαναξιολογήσει τα σχέδια-πειράματα ιδιοκτησιακού διαχωρισμού και ιδιωτικοποίησης της ΑΗΚ. Εάν ο διαχωρισμός και τελικά η ιδιωτικοποίηση μέρους της ΑΗΚ αποσκοπεί στην αποπληρωμή του δημόσιου χρέους είναι προτιμότερο όπως το κράτος διατηρήσει «την κότα που γεννά τα χρυσά αυγά» αντί να την ξεπουλήσει. Θα πρέπει επιτέλους να προκριθούν πολιτικές οι οποίες οδηγούν στην καλύτερη εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος.
*Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεωντου Πανεπιστημίου Λευκωσίας και ο Νεόφυτος Επαμεινώνδας είναι Επιστημονικός Συνεργάτης του Κέντρου.
