«Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη… 190 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, Η συμμετοχή της Κύπρου», λοιπόν, είναι ο τίτλος που δόθηκε στην έκθεση που θα παρουσιάζεται μέχρι και το τέλος του έτους στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, το οποίο μαζί με την Πρεσβεία της Ελλάδας στην Λευκωσία, ανέλαβαν την πρωτοβουλία διοργάνωσης της έκθεσης αυτής, αφυπνίζοντας μνήμες και τιμώντας τους τιμημένους.
O δρ Ιωάννης Ηλιάδης, Διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου και της Πινακοθήκης του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ’, παραχώρησε συνέντευξη στο ΚΥΠΕ, δίνοντας το στίγμα της έκθεσης και αναλύοντας βασικές πτυχές της.
Στη συνέντευξή του ο κ. Ηλιάδης, είπε ότι «η ιδέα για την διοργάνωση της έκθεσης δεν ήταν απλώς να παρουσιάσουμε τον αγώνα του 1821, να παραθέσουμε κάποιους πίνακες και να καταγράψουμε τις ιστορικές φάσεις της επανάστασης, αλλά να συνδέσουμε τον αγώνα αυτό με την συμμετοχή της Κύπρου η οποία ήταν πάρα πολύ μεγάλη».
Με 60.000 ελληνικό πληθυσμό
Εξήγησε πως «όταν σκεφτούμε ότι η Κύπρος το 1821 είχε περίπου 60 χιλιάδες ελληνικό πληθυσμό και στα αρχεία του ελληνικού κράτους βρίσκουμε ότι συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821 γύρω στους χίλιους αγωνιστές από την Κύπρο, μπορείτε να καταλάβετε πόσο μεγάλη ήταν η συνεισφορά αυτού του κόσμου σε αυτό τον αγώνα».
Ο κ. Ηλιάδης είπε ότι «για εμάς ήταν χρέος να τονίσουμε αυτό το πράγμα και να το διδάξουμε στα παιδιά και στον άλλο κόσμο που έρχεται εδώ στο Βυζαντινό Μουσείο, αλλά και στους πολλούς τουρίστες που επισκέπτονται το μουσείο τώρα το καλοκαίρι, να δουν τους αγώνες του ελληνικού λαού στους οποίους οι Ελληνες της Κύπρου αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι».
Αυτή η κυπριακή συμμετοχή στην επανάσταση του 1821 παρουσιάζεται μέσα από προσωπικά αντικείμενα του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, στα οποία συμπεριλαμβάνεται ο κώδικας της Αρχιεπισκοπής, όπου αναγράφεται η δημιουργία του Παγκυπρίου Γυμνασίου από τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό.
Ο σκοπός των αρχιεπισκόπων
Ο κ. Ηλιάδης είπε στο ΚΥΠΕ ότι «σκοπός των Αρχιεπισκόπων της Κύπρου του 18ου και του 19ου αιώνα ήταν, και με τα διδάγματα του Διαφωτισμού που έρχονταν σιγά – σιγά στον ελληνικό χώρο, να δημιουργηθούν σχολεία ούτως ώστε το Εθνος να μορφωθεί και να μπορεί να προετοιμαστεί για ένα αγώνα για την ελευθερία».
Πιστεύουμε, συνέχισε, ότι «εάν δεν υπήρχε ο διαφωτισμός δεν θα μπορούσαμε να φτάναμε στον αγώνα για την απελευθέρωση και για αυτό το λόγο έχουμε εκθέσει και βιβλία από τον ελληνικό Διαφωτισμό, όπως των Φεραίου και Κοραή αλλά και Κυπρίων, του Ιωάννη Καρατζά και του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού ο οποίος έγραψε την ιστορία της Κύπρου, του Εφραίμ του Αθηναίου που έγραψε τις ιστορίες του Μαχαιρά και της Ιεράς Μονής Κύκκου».
Να ξυπνήσει το πνεύμα
Ο κ. Ηλιάδης είπε ότι «όλα αυτά τα έργα, καθώς και έργα, όχι μόνο επιστημονικά αλλά και ιστορικά, είχαν δώσει ώθηση να ξυπνήσει το πνεύμα και παράλληλα η αυτογνωσία, το να γνωρίσει κανείς ποια είναι η καταγωγή του και πού οδεύει».
Για αυτό το λόγο, είπε ο κ. Ηλιάδης, «παραθέτουμε στην ενότητα που αφορά την Κύπρο και την ελληνική επανάσταση, την αναφορά αυτή για την ίδρυση του Παγκυπρίου Γυμνασίου και παρουσιάζουμε την ιστορική μορφή του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, ο οποίος ήταν από τους πιο φωτισμένους ιεράρχες που έτυχε να έχει η Κύπρος».
Πρόσθεσε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, «είχε σπουδάσει στην Ηγεμονική Σχολή στο Ιάσιο της Ρουμανίας, που τότε η Μολδοβλαχία ήταν Πριγκιπάτο και διοικείτο από Ελληνες Φαναριώτες και εκεί γνώρισε και τον ελληνικό διαφωτισμό και έφερε μαζί του κάποια στοιχεία με τα οποία ήθελε να αναγεννήσει τον ελληνισμό της Κύπρου».
Ο κ. Ηλιάδης είπε ότι « ο Κυπριανός από την αρχή προσπάθησε να κρατήσει χαμηλούς τόνους και δεν ήθελε να εμπλακεί άμεσα στον αγώνα».
Τόνισε μάλιστα στα μέλη της Φιλικής Εταιρείας με τον οποίο είχαν ήδη επικοινωνήσει από το 1812 και ζητήσει βοήθεια για τον αγώνα, ότι λόγω της εγγύτητας της Κύπρου με τη Μέση Ανατολή που κατεχόταν από τους Οθωμανούς, θα ήταν πολύ δύσκολη και επικίνδυνη η συμμετοχή της Κύπρου.
Έτσι αποφασίστηκε να μην συμμετάσχει η Κύπρος στην επανάσταση του 1821, αλλά, σύμφωνα με τον κ. Ηλιάδη, «όπως δείχνουν και οι πίνακες που παρουσιάζουμε στην ενότητα που αφορά την κυπριακή συμμετοχή, παρουσιάζεται μέσα από πίνακες των Κύπριων ζωγράφων, Γιώργου Μαυρογένη και Μιχαήλ Κάσαλου η θυσία του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και των Εθνομαρτύρων, η σύλληψή του στην Παλαιά Αρχιεπισκοπή, η φυλάκισή του στο Σεράι, η απολογία του, μπροστά στον Τούρκο διοικητή και τέλος ο απαγχονισμός του».
Στα εκθέματα
Στα εκθέματα περιλαμβάνονται και τα προσωπικά κειμήλια του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, όπως είναι ο σταυρός, το επιστήθιο εγκόλπιο και το ασημένιο μελανοδοχείο του εθνομάρτυρα Αρχιεπισκόπου, το οποίο είναι πολύ σημαντικό γιατί απεικονίζει στις δυοστενές του πλευρές τη Λευκωσία και την Αμμόχωστο που ήταν δυο πιο σημαντικές πόλεις της αρχιεπισκοπικής περιφέρειας, εξηγεί ο κ. Ηλιάδης.
Η κόκκινη υπογραφή
Ο επισκέπτης θα δει, επίσης, τον Κώδικα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής ο οποίος φέρει την κόκκινη υπογραφή του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, ο οποίος είναι μοναδικός, αλλά και πίνακες, χαρακτικά αλλά και χρηστικά αντικείμενα, όπως ωρολόγια που έχουν κάνει φιλέλληνες στη Γαλλία.
Ένα από αυτά απεικονίζει σκηνές από τις μάχες στην αρχαιότητα, αλλά και κατά τη διάρκεια του 1821 όπως επίσης, ο επισκέπτης μπορεί να δει, όπλα και σπαθιά και παλάσκες των αγωνιστών, βιβλία της εποχής, αλλά και σύγχρονες ανατυπώσεις, καθώς επίσης και αντικείμενα λαϊκής τέχνης, όπως είναι τα ξερά κολοκύθια με χαραγμένες επάνω τις μορφές των αγωνιστών του 1821».
Ο κ. Ηλιάδης είπε ότι «θέλαμε να δείξουμε τη συμμετοχή και άλλων Κυπρίων, αλλά μας ήταν δύσκολο να βρούμε ιστορικά στοιχεία ακόμα και τις μορφές των Κυπρίων αγωνιστών του 1821 και έτσι βρήκαμε τη μορφή του Ιωάννη Σταυριανού από τη Λόφου της Λεμεσού, ο οποίος σε ηλικία 17 ετών είχε πολεμήσει με τον Καραϊσκάκη στον πόλεμο για την απελευθέρωση της Ακρόπολης και έζησε μέχρι το 1867».
Αυτή η μορφή παρουσιάζεται στην έκθεση μέσα από ένα γύψινο πρόπλασμα της μπρούντζινης προτομής του στο μνημείο του που βρίσκεται στην Λόφου.
Η πρώτη ενότητα
Αναλύοντας τις ενότητες της έκθεσης, ο κ. Ηλιάδης είπε ότι «η πρώτη ενότητα αφορά την προεπαναστατική περίοδο, όπου εκεί παραθέτουμε ένα χάρτη της εποχής που δείχνει την Οθωμανοκρατούμενη Ευρώπη, χάρτης ο οποίος χρονολογείται στο 17ο αιώνα και δείχνει την οθωμανοκρατούμενη Ελλάδα, αλλά και τις παραδουνάβιες ηγεμονίες όπου εκεί μετά από συνθήκες που είχαν συνυπογράψει οι Οθωμανοί με τους Ρώσους έπρεπε να στέλνονται όχι Τούρκοι διοικητές αλλά Φαναριώτες από την Κωνσταντινούπολη».
Ο κ. Ηλιάδης είπε ότι «έτσι ο ελληνισμός άρχισε να ακμάζει εκεί, στην Οδησσό συστάθηκε η Φιλική Εταιρεία και σε εκείνες τις περιοχές ξεκίνησε ο Ρήγας Φεραίος να γράφει το Θούριο, να εμπνέεται για το χάρτη της Ελλάδος και από εκεί ξεκίνησε να διαπερνά τον Προύθο ο Υψηλάντης και να ξεκινά η επανάσταση πρώτα στις παραδουνάβιες ηγεμονίες που τελικά έπεσαν στα χέρια των Οθωμανών και αργότερα το Μάρτιο του 1821 στην Πελοπόννησο να ξεκινά ο αγώνας για την ελευθερία».
Η δεύτερη ενότητα
Η δεύτερη ενότητα που παρουσιάζεται, αφορά στο ότι ο αγώνας ήταν πάρα πολύ δύσκολος και, όπως είπε ο κ. Ηλιάδης, «δείχνουμε τη λυσσαλέα αντίδραση των Τούρκων με τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, τη βιαιότητα των μαχών και είναι ένας παραλληλισμός με την 3η ενότητα που έχουμε τον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, αλλά και την αποφασιστικότητα των Ελλήνων να πολεμήσουν για την ελευθερία».
Ο κ. Ηλιάδης αναφέρεται και στο γεγονός ότι «σε αυτό τον αγώνα, οι Ελληνες, βρήκαν συμπαραστάτες φιλέλληνες από την Ευρώπη και κυρίως από τη Γαλλία και την Ελβετία οι οποίοι με διάφορους τρόπους εμπνεύστηκαν από τον αγώνα των Ελλήνων».
Πρόσθεσε ότι δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Γαλλική Επανάσταση είχε ως ιδεώδη την ελευθερία και την αδελφοσύνη, οπότε έβλεπαν και στον αγώνα των Ελλήνων στοιχεία από το δικό τους αγώνα που είχαν διεξαγάγει χρόνια πριν.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται
Ο κ. Ηλιάδης είπε πως τον συγκίνησε «το γεγονός πως όταν αναρτούσαμε τους πίνακες γίνονταν οι επιδρομές των συμμάχων στη Λιβύη και τα γεγονότα με τους αντικαθεστωτικούς και οι πανηγυρισμοί τους και τότε είδα κάποια χαρακτικά τα οποία είχαμε στη συλλογή μας και απεικόνιζαν τους Ελληνες να πανηγυρίζουν τη νίκη των ξένων δυνάμεων στο Ναβαρίνο και πώς υποδέχονταν τους Γάλλους ως απελευθερωτές στο Μοριά».
«Με έχει συγκινήσει αυτή η συγκυρία. Η ιστορία επαναλαμβάνεται και πρέπει να παίρνουμε τα διδάγματά μας», είπε ο κ. Ηλιάδης.
Παρόλο δε, που αρχικά η έκθεση θα έκλεινε στις 30 Σεπτεμβρίου, κρίθηκε σκόπιμο να κρατηθεί ανοικτή μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου ώστε να οργανωμένα να τη δουν περισσότεροι μαθητές, οι οποίοι από εκπαιδευμένο προσωπικό του Βυζαντινού Μουσείου μπορούν να ξεναγηθεί στον κόσμο της έκθεσης.
Ντοκιμαντέρ
Ερχόμενος στην έκθεση ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει και ένα ντοκιμαντέρ, παραγωγής της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης, για το 1821, το οποίο είναι διάρκειας 40 περίπου λεπτών.
Η έκθεση φιλοξενεί έργα από το Ιδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ, την Πινακοθήκη και το Βυζαντινό Μουσείο και από την Ιερά Αρχιεπισκοπή, από το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης της Εταιρείας
Κυπριακών Σπουδών στην Παλαιά Αρχιεπισκοπή, από το Πελοποννησιακό Μουσείο Αρκαδικής Τέχνης καθώς επίσης και από ιδιωτικές συλλογές.
Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Β’ και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, σε χαιρετισμό του στον κατάλογο της έκθεσης, αναφέρει ότι αυτή αποτελεί «συμβολική απόδοση τιμής και ευγνωμοσύνης τους αθάνατους ήρωες της Εθνεγερσίας».
Στο δικό του χαιρετισμό, ο Πρέσβης της Ελλάδας στην Κύπρο Βασίλης Παπαϊωάννου αναφέρει ότι «η έκθεση φιλοδοξεί να παρουσιάσει στο κοινό της Κύπρου και ιδιαίτερα στους νέους μας, την πιο κρίσιμη και αποφασιστική ιστορική περίοδο του Νεότερου Ελληνισμού που οδήγησε στην απελευθέρωση της Ελλάδας, από τις παραμονές της Παλιγγενεσίας και τον Ελληνικό Διαφωτισμό, ως τη δημιουργία του ελληνικού κράτους».
Ο Πρέσβης της Ελλάδας
Ο κ. Παπαϊωάννου, αναφέρει επίσης, ότι μέσα από την έκθεση, «προβάλλεται η πολυσχιδής συμμετοχή της Κύπρου στον αγώνα του 1821: την αφύπνιση του ελληνισμού της Κύπρου, την ενεργό στήριξη των Φιλικών, το μαρτυρικό θάνατο του πρωτομάρτυρα Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και τη συμμετοχή των Κυπρίων στην Επανάσταση».
Χαιρετίζοντας την έκθεση, ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ Ανδρέας Φυλακτού, αναφέρει ότι «οι Πανέλληνες γιορτάζουμε φέτος τα 190 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 στην οποία οι Ελληνες της Κύπρου είχαν ενεργό συμμετοχή».
Προσθέτει ότι «μαζί με τη θυσία των ηρώων της εθνικής παλιγγενεσίας, το Ιδρυμα Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ τιμά και τους δικούς μας εθνομάρτυρες, τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, τους άλλους αρχιερείς και προκρίτους και τον απλό λαό της Κύπρου που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία της Ελλάδας αλλά και της Κύπρου».
(Από το ΚΥΠΕ)
