ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΧΡΙΣΤΟΥ*
Ένα παιδάκι, ρωτά μια μέρα τη δασκάλα του: «Κυρία, γιατί κάποια παιδάκια έχουν διαφορετικό χρώμα; Η δασκάλα σκέφτεται λίγο, του ζητά να βγάλει το τετράδιο ζωγραφικής του και να ζωγραφίσει μια εικόνα, χρησιμοποιώντας μόνο ένα χρώμα. Όταν τελειώνει τον ρωτά αν του αρέσει η ζωγραφιά του. Αμέσως απαντά όχι, γιατί ήθελε να βάλει και άλλα χρώματα. Η δασκάλα του εξηγεί πως αυτό ήθελε και η φύση. Να δημιουργήσει πολλά και διάφορα είδη με αλλιώτικα χρώματα. Του θύμισε τα λουλούδια με τα διαφορετικά σχήματα, διαφορετικά χρώματα και διαφορετικά αρώματα που παρόλα αυτά είναι ίδια και τα αποκαλούμε όλα λουλούδια. Του μίλησε και για τους ανθρώπους, οι οποίοι είναι όλοι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό, αλλά με άλλο χρώμα. Έτσι, το παιδάκι ικανοποιημένο από την απάντηση, τρέχει πίσω στις ασχολίες του ανέμελου κόσμου του». (Λίζα Βάρβογλη)
Πράγματι, έρευνες έχουν δείξει ότι η εχθρότητα απέναντι σε διαφορετικές ομάδες, αρχίζει από πολύ νωρίς, από τριών μόλις ετών και η λέξη - κλειδί για την πρόληψη του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η συζήτηση γύρω από αυτόν. Οι σημερινές κοινωνίες είναι πολιτισμικά πλουραλιστικές κοινωνίες, μοιάζουν με δειγματολόγιο εθνών, μα εντούτοις, όλοι ακόμη, διαπιστώνουμε την καχυποψία και τη δυσπιστία της πλειοψηφίας, έναντι της μειοψηφίας. Οι πολλοί, οι όμοιοι, διοχετεύουν το άγχος, το φθόνο, τη μνησικακία και την καταπιεσμένη επιθετικότητά τους εναντίον των λίγων και ανόμοιων.
Βέβαια, ο όρος κοινωνικός αποκλεισμός, δεν παραπέμπει αυστηρά και μόνο σε μετανάστες, λαθρομετανάστες, πρόσφυγες, σε άτομα με άλλο χρώμα, θρησκεία και καταγωγή, αλλά ακόμα και σε άτομα με ειδικές ανάγκες, σε ανθρώπους που πάσχουν από ανίατες ασθένειες ή μεταδοτικές, σε ομάδες εξαρτημένες από κάποιες ουσίες, σε ανθρώπους φτωχούς ή ανέργους, σε άτομα του αντίθετου φύλου, με άλλες σεξουαλικές προτιμήσεις, σε άτομα τελικά που δεν υπακούουν σε αυτή την ψυχολογική διαδικασία, η οποία στηρίζεται στην αρχή της ομοιότητας. Ο αλλιώτικος, ο ξένος, ο ανόμοιος, εμπεριέχει apriori, το διαφορετικό και κατ’ επέκταση το επικίνδυνο, το απειλητικό.
Εδώ και χρόνια παρακολουθούμε την κατακόρυφη αύξηση των φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού, τα οποία όμως οξύνθηκαν με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Ο αλληλοσεβασμός, η αλληλεγγύη, η φιλανθρωπία, και η ανεκτικότητα στέρεψαν, ενώ οι κοινωνικές ανισότητες, οδηγούν σε φαινόμενα πολιτικής σήψης και κοινωνικής παθογένειας. Η εκπαραθύρωση των αξιών εξοστρακίζει την κοινωνική ευθύνη, τους δημοκρατικούς θεσμούς και κατ’ επέκταση τους τέλειους και ηθικούς πολίτες.
Η κυπριακή κοινωνία δεν θα μπορούσε σίγουρα να αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα. Σε μια κοινωνία που επικρατεί έντονα η τάση « η καμήλα την καμπούρα της να μην την βλέπει», αλλά δυστυχώς βλέπει καλά μόνο την καμπούρα των άλλων, η διαπίστωση είναι σκληρή και άκρως απογοητευτική.
Οφείλουμε και εμείς εδώ,πιότερο από ποτέ να καλλιεργήσουμε άμεσα στα παιδιά μας, στο μέλλον της κοινωνίας μας, στους μαθητές μας, τη συνεργασία και τη φιλία.Να τους οδηγήσουμε στο ομαδικό και κοινωνικό πνεύμα. Να τους ευαισθητοποιήσουμε σε θέματα κοινωνικής αλληλεγγύης, και σεβασμού της διαφορετικότητας. Να διδάξουμε τη συνεργασία, τη σύμπνοια και την ομόνοια, άσχετα από χρώμα, φύλο, καταγωγή, περιβάλλον. Να αποκλείσουμε τις προκαταλήψεις από το μυαλό τους, να αντιληφθούν την αξία της μόρφωσης ,ως βασικής προϋπόθεσης, για την ανάπτυξη ενός «καλού καγαθού» πολίτη.
Οφείλουμε να αγκαλιάσουμε κυρίως, τις πλέον ευαίσθητες και τρωτές ομάδες παιδιών του μαθητικού πληθυσμού, διότι από τη μια, η παιδεία είναι βασικός συντελεστής κοινωνικής συναίνεσης των νέων, καθώς πλάθει προσωπικότητες αυθύπαρκτες, ανεξάρτητες και ολοκληρωμένες, χρήσιμες στην ομάδα και από την άλλη, παιδιά που δεν μπορούν να κάνουν πλήρη χρήση του ύψιστου αγαθού που ονομάζεται εκπαίδευση, είναι αδιαμφισβήτητα οι κοινωνικά αποκλεισμένοι του αύριο. Πρέπει να κοπεί το κακό στη ρίζα του· πρέπει να εκλείψει από το σχολικό χώρο, η απόρριψη, η μοναξιά, το άγχος, η κατάθλιψη, ο στιγματισμός και ο εκφοβισμός.
Χαίρομαι να παρατηρήσω ότι το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, καθόρισε ως έναν από τους στόχους της φετινής σχολικής χρονιάς, την κατάργηση της ρητορικής του μίσους, στο πλαίσιο του Δημοκρατικού και Ανθρώπινου Σχολείου. Είναι έκδηλη η θέληση, να ενδυναμωθεί μια προσπάθεια χρόνων, η οποία θα συμβάλει στην πλήρη ενσωμάτωση όλων των ομάδων, ώστε η κοινωνία μας να γίνει όχι μόνο ανεκτική προς το διαφορετικό αλλά και να το συμπεριλάβει ως αναπόσπαστο ζωτικό κομμάτι της. Το υπουργείο στοχεύει προφανώς στην ενίσχυση ενός κλίματος αλληλοαποδοχής και εμπιστοσύνης και επιδιώκει την εξάλειψη όλων των αρνητικών στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Έτσι, εκπαιδευτικοί και μαθητές φέτος, καλούμαστε, να αναπτύξουμε ποικίλες σχολικές δραστηριότητες για να προσεγγίσουμε διαθεματικά σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα. Η ανταπόκριση φαίνεται μεγάλη και αυτό φέρνει ελπιδοφόρο μήνυμα.
Ας αντλήσουμε όλοι διδάγματα από τον Ξένιο Δία, ο οποίος προστάτευε τους ξένους και τον αρχαίο θεσμό της φιλοξενίας· ας γίνει παράδειγμα προς μίμηση και ας δώσουμε στο ξένο, στο διαφορετικό που έχουμε απέναντί μας, δίπλα μας, κοντά μας, την ιερότητα, τη σημασία, την αγάπη που χρειάζεται. «Audiatur et altera pars». Να ακούσουμε επιτέλους και την άλλη πλευρά. Οφείλουμε να αφουγκραστούμε τον πόνο της σιωπής αυτών των ομάδων, να ταυτιστούμε μαζί τους, ώστε να αντιληφθούμε τα εμπόδια που βιώνουν για να σπάσουμε επιτέλους τα αναχρονιστικά κοινωνικά στερεότυπα, τις παρωχημένες κοινωνικές νόρμες. Ίσως κάπου εδώ να κρύβεται τελικά και η λύση του δικού μας εθνικού προβλήματος…
*Φιλόλογος
