Οι διευθύνσεις Μέσης Γενικής και Τεχνικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας ενημερώνουν τους Διευθυντές/ Διευθύντριες και Συντονιστές / Συντονίστριες Φιλολογικών Μαθημάτων Σχολείων Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης και Μέσης Τεχνικής - Επαγγελματικής Εκπαίδευσης με εγκύκλιο τους για τη «Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο Δημόσιο Σχολείο»
«Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού θέτει ως βασικό σκοπό της διδασκαλίας την κατάκτηση, κατανόηση και άριστη χρήση της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, καθώς και τον γραμματισμό σε διάφορα περιβάλλοντα και καταστάσεις επικοινωνίας. Προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στη συνεχή αναβάθμιση των στόχων, του περιεχομένου, της μαθησιακής διαδικασίας και της αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο Δημόσιο Σχολείο. Αναγνωρίζει, επίσης, ως σημαντική την προοπτική ανάλυσης και κατανόησης του κοινωνικο-οικονομικού, πολιτικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος ανάπτυξης γλωσσικών και μη γλωσσικών κειμένων (π.χ. εικόνων, συμβόλων, σχεδιαγραμμάτων) και την καλλιέργεια κριτικής στάσης.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού υιοθετεί μία ευρεία θεώρηση για τη γλωσσική εκπαίδευση και, κατ' επέκταση, για την εκπαίδευση στον γραμματισμό, η οποία:
• Καλύπτει σφαιρικά και ισορροπημένα:
- τον προφορικό και γραπτό λόγο
- τους διάφορους τομείς της γλώσσας (π.χ. μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία, πραγματολογία)
- τις διάφορες λειτουργίες της γλώσσας σε ποικίλα κείμενα.
• Συμβάλλει στην αξιοποίηση των σύγχρονων παιδαγωγικών προσεγγίσεων γραμματισμού από τον/τη φιλόλογο, με μαθητοκεντρική στόχευση, για την επίτευξη του γενικού στόχου της γλωσσικής καλλιέργειας.
• Δίνει έμφαση στην ανάπτυξη της γραμματικής και, ευρύτερα, της μεταγλωσσικής ενημερότητας, καθώς και βασικών δεξιοτήτων (π.χ. αναγνωστική κατανόηση, παραγωγή γραπτού λόγου), μέσα από σύγχρονες στρατηγικές μάθησης.
• Ευνοεί τη σύνθεση σύγχρονων γλωσσοδιδακτικών προσεγγίσεων και τη δημιουργία κατάλληλων συνδυαστικών πλαισίων διδασκαλίας της γλώσσας (ανάλογα με την ηλικία, τα ενδιαφέροντα, τα βιώματα, τις εμπειρίες, τις ανάγκες και τις δυνατότητες των μαθητών/τριών και της σχολικής τάξης).
Το πλαίσιο διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο Δημόσιο Σχολείο βασίζεται στις ακόλουθες παραμέτρους:
1. Ρόλος φιλολόγου και μαθητών/τριών
-Ο/Η φιλόλογος λειτουργεί καθοδηγητικά, συμβουλευτικά, υποστηρικτικά, παρωθητικά.
-Καλλιεργεί και αναπτύσσει γνωστικές, μεταγνωστικές και κοινωνικές στρατηγικές μάθησης.
-Βοηθά τους/τις μαθητές/τριες να βελτιώνονται συνεχώς και να μαθαίνουν αυτόνομα.
-Συντονίζει τη μαθησιακή διαδικασία και σχεδιάζει/οργανώνει τη διδασκαλία, σύμφωνα με τις αρχές της σύγχρονης παιδαγωγικής επιστήμης (εποικοδομητισμός, διαφοροποίηση της εργασίας στην τάξη, ομαδοσυνεργατικός / διερευνητικός / διαθεματικός τρόπος εργασίας, ανακαλυπτική μάθηση, μάθηση μέσω ενεργού δράσης και συμμετοχής, αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, σύνδεση της διδασκαλίας της γλώσσας με τη ζωή).
-Δημιουργεί και διασφαλίζει τις κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις για αποτελεσματικό χειρισμό της γλώσσας, τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο.
-Διδάσκει στοχευμένα τη γλώσσα και για τη γλώσσα, με τρόπο δημιουργικό και επικοινωνιακά πλαισιωμένο (όχι με ρυθμιστικό ή μηχανικό τρόπο), αποφεύγοντας τη στείρα αποστήθιση και απομνημόνευση.
-Επιλέγει συμπληρωματικό διδακτικό υλικό, για την επίτευξη των γλωσσικών στόχων.
-Ανάλογος είναι ο ρόλος των μαθητών, ως συνεργαζόμενων μελών της κοινότητας της τάξης, ερευνητών, δημιουργών και αυτόνομων μανθανόντων, εντός και εκτός του σχολικού χώρου.
2. Χρήση/αξιοποίηση σχολικών γλωσσικών εγχειριδίων και άλλου διδακτικού υλικού
-Για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας χρησιμοποιούνται τα σχολικά εγχειρίδια (Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου/Β' Γυμνασίου /Γ' Γυμνασίου, έκδ. ΙΤΥΕ - ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, τα βιβλία του Εκπαιδευτικού και τα Τετράδια του μαθητή), όχι κατ' ανάγκην σειριακά (από διδακτική ενότητα σε διδακτική ενότητα, από γραμματική άσκηση σε γραμματική άσκηση ή από σελίδα σε σελίδα).
-Η αξιοποίηση των σχολικών γλωσσικών εγχειριδίων είναι ευέλικτη και πολυεπίπεδη, με διάφορες διαβαθμίσεις, και μπορεί να αφορά ένα σχέδιο μαθήματος, μία διδακτική ενότητα, ένα σχέδιο εργασίας (project) ή μία θεματική ενότητα γραμματισμού.
-Τα σχολικά εγχειρίδια για τη διδασκαλία της γλώσσας δεν είναι τα μόνα διδακτικά μέσα. Κείμενο ή κείμενά τους, για παράδειγμα, συνδιδάσκονται με άλλα χρηστικά και λογοτεχνικά κείμενα, κείμενα σε έντυπη ή και ψηφιακή μορφή, προφορικά κείμενα, καθώς και μη γλωσσικά κείμενα, τα οποία είναι κατάλληλα για κάθε ηλικιακή ομάδα μαθητών, ως προς το περιεχόμενο, τους γλωσσικούς στόχους, την αισθητική και τον βαθμό αναγνωσιμότητάς τους. Οι δυνατότητες αξιοποίησής τους αυξάνονται με την πρόσθεση, αφαίρεση ή και αντικατάσταση κειμένων, με στόχο πάντα τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.
-Επίσης, ασκήσεις του σχολικού γλωσσικού εγχειριδίου (γραμματικές, ορθογραφικές, λεξιλογικές, ασκήσεις κατανόησης, ασκήσεις παραγωγής γραπτού λόγου) εμπλουτίζονται, αφαιρούνται, αντικαθίστανται και μετασχηματίζονται ανάλογα με τους επιδιωκόμενους στόχους και τις υπό ανάπτυξη / προσδοκώμενες δεξιότητες των μαθητών/τριών, για κατανόηση, χρήση και παραγωγή ποικίλων κειμένων (πολυτροπικών και μη).
-Το βιβλίο Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β', Γ' Γυμνασίου (Χατζησαββίδης, Σ. - Χατζησαββίδη, Α., έκδ. ΟΕΔΒ), καθώς και λεξικά, χρησιμοποιούνται ως βιβλία αναφοράς στην τάξη και στο σπίτι.
3. Συμβουλευτική υποστήριξη /Επιμόρφωση
Θεωρείται απαραίτητη η επαρκής συμβουλευτική υποστήριξη και επιμόρφωση των φιλολόγων από τους Επιθεωρητές Φιλολογικών Μαθημάτων και την Ομάδα στήριξης του μαθήματος της Γλώσσας, η οποία αποτελείται από αποσπασμένους συμβούλους και από λειτουργούς των Αναλυτικών Προγραμμάτων.
4. Αξιολόγηση
Η αξιολόγηση των εφαρμοσμένων πολιτικών που σχετίζονται με το Πρόγραμμα Σπουδών της Διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ως προς τη δομή, τις διαδικασίες και το περιεχόμενό του, αποτελεί μέρος της γενικότερης ανάγκης για αξιολόγηση των εφαρμοσμένων πολιτικών, σε σχέση με τα Αναλυτικά Προγράμματα.
Το υφιστάμενο διαδικτυακό υλικό (Μέση Εκπαίδευση/ Εκπαιδευτικό Υλικό / Νέα Ελληνικά/Γλώσσα) είναι υπό διαμορφωτική αξιολόγηση. Ο ιστοχώρος σταδιακά θα εμπλουτίζεται.
Η διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο Δημόσιο Σχολείο εντάσσεται σε ένα σύγχρονο και σαφές παιδαγωγικό πλαίσιο, το οποίο έχει ως βάση την ευρύτερη προσπάθεια του Υπουργείου για αναδόμηση και εκσυγχρονισμό των Αναλυτικών και Ωρολογίων Προγραμμάτων, με έμφαση στην καινοτομία, τη δημιουργικότητα και τη δια βίου μάθηση».
