Ο αγώνας του Νέαρχου Κληρίδη για τις χήρες και τα ορφανά των δασκάλων
ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΣΟΥΛΙΔΗ*
Με αφορμή την επικείμενη ημερίδα για τη ζωή και το έργο του Νέαρχου Κληρίδη, εκτιμώ ότι αποτελεί ελάχιστη οφειλή η αναφορά στον– ενδεχομένως άγνωστο στους περισσότερους εκπαιδευτικούς – αγώνα του για τη μεταβίβαση της σύνταξης θανόντων εκπαιδευτικών στις χήρες και τα ορφανά τους.
Αναμφίβολα, ο Νέαρχος Κληρίδης συγκαταλέγεται στις πιο σημαντικές προσωπικότητες του διδασκαλικού και πνευματικού κόσμου της Κύπρου**. Όπως μας πληροφορεί ο Αριστείδης Κουδουνάρης, ο Νέαρχος Κληρίδης (1892-1969), θα εργαστεί ως δημοδιδάσκαλος από το 1917, ως συντάκτης της εφημερίδας Ελευθερία (1921-22), ως Διευθυντής στον Άγιο Κασσιανό (1945-48). Αποτέλεσε ιδρυτικό μέλος και πρώτος γραμματέας του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Δασκάλων Κύπρου. Είχε, επίσης, σημαντικό συγγραφικό έργο (49 σχολικά βιβλία και 27 αυτοτελή έργα), ενώ υπήρξε Διευθυντής του παιδικού περιοδικού «Η Χαρά των Παιδιών» (1953-1959) και μέλος της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών.
***Ο Νέαρχος Κληρίδης, ευρισκόμενος στη δύση της ζωής του, θα συστήσει επιτροπή «καταλλήλως εξουσιοδοτημένην υπό 75 συνταξιούχων διδασκάλων», η οποία θα καταθέσει υπόμνημα στο υπουργείο Οικονομικών, στο οποίο σκιαγραφείται η δεινή κατάσταση των δασκάλων που συνταξιοδοτήθηκαν επί αποικιοκρατίας.
Οι δάσκαλοι αυτοί, κατά το Ν. Κληρίδη, «συνταξιοδοτούνται κατά τοιούτον τρόπον ώστε να θεωρούν την εις αυτούς παρεχομένην σύνταξιν ως σύνταξιν πείνης, διότι, αφυπηρετήσαντες προ της αναθεωρήσεως των διδασκαλικών μισθοδοτικών κλιμάκων, λαμβάνουν μηνιαίαν σύνταξιν αντιπροσωπευομένην διά μονοψηφίου αριθμού, εκτός ελαχίστων διευθυντών, των οποίων η σύνταξις δεν υπερβαίνει τας 13 λίρας». Στην ήδη δύσκολη αυτή κατάσταση, στην οποία οδηγήθηκαν «της ξένης κυβερνήσεως αδιαφορούσης δια την οικονομικήν εξαθλίωσιν των διδασκάλων τούτων», προστίθεται και η ευθύνη της συντήρησης της οικογένειάς τους αλλά και η αδυναμία τους να δημιουργήσουν «ατομικήν περιουσίαν, διότι τοιαύτην δεν ήτο δυνατόν να σχηματίσουν, αφού ήρχισαν την σταδιοδρομίαν των με μηνιαίον μισθόν, κυμαινόμενον μεταξύ 3 και 5 λιρών». Τέλος, αρνητικό απότοκο της απελθούσας διοίκησης αποτελεί η πρόνοια για «διαγραφή της συντάξεως από της ημέρας του θανάτου του συνταξιοδοτουμένου». Η αρνητική αυτή παράμετρος απηχεί, κατά τον Ν. Κληρίδη, την κυπριακή παροιμία «ο βους εψόφησεν, η πουμισιαρκά εξηλώθηκε», και υπογραμμίζει την κρατική αδιαφορία και αναλγησία.
Για τους λόγους αυτούς, ζητείται όπως η Κυπριακή Δημοκρατία «προβή εις την άμεσον κατάργησιν των άνομων τούτων νόμων συντάξεως και αντικαταστήση τούτους δια νόμου δικαιοτέρου και ορθοτέρου οίος είναι ο Ελληνικός νόμος». Ο ελληνικός νόμος προνοεί, σύμφωνα με το Ν. Κληρίδη α) ως σύνταξη μετά από 25ετή υπηρεσία το μηνιαίο μισθό που ο δάσκαλος λάμβανε εν υπηρεσία και β) μετά το θάνατο του συνταξιοδοτημένου, μέρος της σύνταξης μεταβιβάζεται εις την χήραν και τα ανήλικα τέκνα του «και εις τα κορίτσια του μέχρις αποκαταστήσεώς των».
Ζητείται, ταυτόχρονα, η αποκατάσταση των διδασκάλων, που αποχώρησαν από την υπηρεσίαν πριν από την 1-1-1953, μέσα από την εφαρμογή των ίδιων προνοιών που περιλαμβάνονται στην ελληνική νομοθεσία, νοουμένου ότι ο μισθός που θα δίνεται ως σύνταξη «δεν θα είναι κατώτερος των 30 λιρών». Το ίδιο υπόμνημα θα κατατεθεί και με επιστολή της ομάδας των συνταξιούχων προς τον πρόεδρο και τα μέλη της ΕΚΣΚ.
Οι πληροφορίες ότι «η Κοινοτική Συνέλευσις προετοιμάζει Νομοσχέδιον διά τας συντάξεις των εκπαιδευτικών», θα οδηγήσουν τον πρόεδρο της ΠΟΕΔ να ζητήσει με επιστολή του προς την ΟΕΛΜΕΚ όπως «αντιπροσωπείαι των Διοικητικών Συμβουλίων των Οργανώσεών μας συναντηθούν το συντομώτερον προς ανταλλαγήν γνωμών διά την υποβολήν κοινών εισηγήσεων». Κάτι τέτοιο ωστόσο δεν επιτυγχάνεται, αφού σε αυτή την περίοδο οι σχέσεις της ΟΕΛΜΕΚ και της ΕΚΣΚ διέρχονται μια περίοδο έντασης, κατά την οποία η ΠΟΕΔ τηρεί στάση ουδετερότητας.
Η υποεπιτροπή της ΠΟΕΔ για τις συντάξεις, στην οποία μετέχει και ο Νέαρχος Κληρίδης, εισηγείται όπως «ο μέλλων να ψηφισθή νόμος περί συντάξεως των εκπαιδευτικών»:
Επίσης, στις προτάσεις τονίζεται η ανάγκη για τη θεσμοθέτηση του δικαιώματος της μεταβίβασης της σύνταξης, όπως προνοεί και η ελληνική νομοθεσία, αφού σε περίπτωση θανάτου, η σύνταξη ενός εκπαιδευτικού δεν παραχωρείται στην οικογένειά του.
Οι προτάσεις αυτές θα αποτελέσουν το διεκδικητικό πλαίσιο της ΠΟΕΔ για τις συντάξεις, όταν καμία ενέργεια δεν φαίνεται να γίνεται από πλευράς κυβέρνησης για τη θέσπιση θεσμικού πλαισίου. Η αδράνεια της κυβέρνησης εμφαίνεται από την απουσία οποιασδήποτε πρόνοιας για το ζήτημα των συντάξεων στους κοινοτικούς προϋπολογισμούς, γεγονός που δεν φαίνεται να γίνεται τυχαία, εάν συνδυαστεί με την οικονομική δυσπραγία που μονίμως επικαλείται η Κοινοτική Συνέλευση. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι δεκάδες εκπαιδευτικοί συνεχίζουν να βιώνουν την οικονομική εξαθλίωση με την έξοδό τους από το διδασκαλικό επάγγελμα.
Παρά το γεγονός ότι η ΠΣΓΑ της ΠΟΕΔ θα εκφράσει την ανησυχία της για την αδράνεια της κυβέρνησης, καμία ιδιαίτερη κινητοποίηση ή μέτρο αντίδρασης δεν θα αποφασιστεί από τους Γενικούς Αντιπροσώπους. Αντίθετα, για το θέμα της «μονιμοποίησης των προσωρινών διδασκαλισσών και των μη τοποθετηθεισών επί του ύψους της κλίμακος», η Οργάνωση θα συγκαλέσει νέα παγκύπρια συνέλευση και θα αρχίσει να λαμβάνει μέτρα.
Η στάση της ηγεσίας της ΠΟΕΔ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς, το σύνολο των νεαρών, ως επί το πλείστον, σε ηλικία Γενικών Αντιπροσώπων, δεν ιεραρχεί το ζήτημα των συντάξεων ως ένα από τα σημαντικότερα. Αντίθετα, δίνει έμφαση στο ζήτημα των προσωρινών διδασκαλισσών, επιλογή που θα προκαλέσει την αντίδραση του πρώην προέδρου της Οργάνωσης, Ι. Παναγίδη:
«Τα Μέλη των Δ. Συμβουλίων, επειδή ίσως είναι «Νέοι», δεν εσκέφθησαν καν το ζήτημα της μεταβιβάσεως της συντάξεώς μας μετά τον θάνατόν μας εις τας οικογενείας μας. Αλλ’ ο θάνατος δεν κάμνει διάκρισιν νέους ή γέροντας».
Ο αγώνας για το ζήτημα των συντάξεων θα συνεχιστεί και μετά την ίδρυση του Υπουργείου Παιδείας για να ρυθμιστεί συναινετικά με σχετικό νόμο το 1966, σε συνέχεια αναλογιστικής μελέτης που πραγματοποιείται με τη συνδρομή βρετανού αναλογιστή.
Η ιστορία έχει ένα περίεργο τρόπο να επαναλαμβάνεται…
*Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου, Ιστορικός της Εκπαίδευσης
**Το έργο του Νέαρχου Κληρίδη «Ιστορία του διδασκαλικού συνδικαλισμού στην Κύπρο (περίοδος Α΄, 1911-1927) που εκδόθηκε το 1966 αποτελεί την πρώτη εργασία στην οποία επιχειρείται η καταγραφή και η εξέταση του διδασκαλικού συνδικαλισμού στην Κύπρου.
** Απόσπασμα από το βιβλίο: Κασουλίδη, Α., Πολιτική, Εκπαιδευτική Πολιτική και Διδασκαλικός Συνδικαλισμός στην Κύπρο (1960-1974), Επιφανίου, 2016, σελ.416-420.
