«Παιδεία για το μέλλον. Καλές πρακτικές από Φινλανδία και πώς μπορούν να αξιοποιηθούν από την Κύπρο»

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΑΛΙΑΔΩΡΟΥ* 

Εκ μέρους της Κίνησης Καθηγητών «ΑΛΛΑΓΗ» εκφράζουμε την ικανοποίησή μας για την πραγματοποίηση της σημερινής εκδήλωσης. Τέτοιες εκδηλώσεις και συζητήσεις είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στην επιδίωξή μας για βελτίωση της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Η επαφή, η γνωριμία και η ανταλλαγή εμπειριών με άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, ιδιαίτερα με συστήματα, όπως αυτό της Φινλανδίας, τα οποία διακρίνονται για την αποτελεσματικότητά τους στο επίπεδο των μαθησιακών αποτελεσμάτων, είναι εξαιρετικά χρήσιμη.

Το ζητούμενο δεν είναι η άκριτη αντιγραφή ξένων προτύπων, αλλά η δημιουργική αξιοποίηση αποτελεσματικών πρακτικών, οι οποίες θα συνάδουν με τις παιδαγωγικές και εκπαιδευτικές ιδιαιτερότητές μας και θα εξαλείφουν τις παθογένειες του δικού μας εκπαιδευτικού συστήματος.

Η σημερινή εκδήλωση γίνεται με πρωτοβουλία του φίλου Προέδρου του Δημοκρατικού Συναγερμού κ. Αβέρωφ Νεοφύτου, τον οποίο και δημόσια οφείλω να ευχαριστήσω. Αγαπητέ Αβέρωφ, προσδοκούμε η πρωτοβουλία αυτή να εντάσσεται σε ένα πλαίσιο στενότερης και ουσιαστικότερης παρέμβασης της μεγαλύτερης πολιτικής δύναμης του τόπου μας στα θέματα παιδείας. Μια παρέμβαση που κεντρικό στόχο θα έχει τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και των επιδόσεων του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Το σχολείο και η εκπαίδευση γενικότερα θα πρέπει να αποβλέπουν όχι μόνο στην παροχή γνώσεων και στην καλλιέργεια της νόησης των μαθητών, αλλά και στην απόκτηση δεξιοτήτων και στάσεων, στη μόρφωση, τη διαμόρφωση της προσωπικότητας, στη διάπλαση του χαρακτήρα τους και εν γένει στη διαπαιδαγώγησή τους.

Το εννοιολογικό περιεχόμενο της λέξης «παιδεία» είναι πλουσιότατο και πολυσύνθετο. Μια απλή απόκτηση γνώσεων δεν είναι βέβαια παιδεία. Αλλά και μια εκπαίδευση σε κάποιο ειδικό τομέα για επαγγελματικούς σκοπούς, επίσης δεν είναι παιδεία. Σύμφωνα με το Λεξικό Κοινωνικών Επιστημών της UNESCO «παιδεία είναι η πνευματική και ηθική αγωγή των νέων. Η διάπλαση της διάνοιας και του χαρακτήρα, με την παροχή συστηματικής μόρφωσης στα Σχολεία».

Η παιδεία και ειδικότερα η εκπαίδευση είναι, πράγματι, μια από τις σημαντικότερες λειτουργίες κάθε οργανωμένης πολιτείας. Θα έλεγα ότι η παιδεία είναι μια δημόσια λειτουργία μείζονος εθνικής σημασίας, και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται με υπευθυνότητα, μακριά από πειραματισμούς, προχειρότητες, αλλά και από δογματισμούς.

Η σύγχρονη κυπριακή εκπαίδευση πρέπει να στοχεύει σε τρεις βασικούς άξονες:

Πρώτος: Oι νέοι μας στο πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης θα πρέπει όχι μόνο να αποφύγουν τον κίνδυνο της εθνικής αλλοτρίωσης αλλά να αποβούν δημιουργικοί φορείς και εκφραστές του ελληνικού πολιτισμού και συνεχιστές της παράδοσής μας. Επιδίωξή μας πρέπει να είναι, στο πλαίσιο αυτό, η διαμόρφωση νέων ελεύθερων και δημοκρατικών, ικανών φορέων της ελληνικής γλώσσας και έτοιμων να βιώνουν και να πραγματώνουν τις ανθρωπιστικές αξίες του πολιτισμού μας.

Ο δεύτερος άξονας είναι η προσαρμογή της εκπαίδευσής μας στις προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας ως ισότιμα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο νέος μας θα πρέπει να έχει τα εφόδια να ανταγωνιστεί, με τους νέους την υπόλοιπης Ευρώπης, στα δεδομένα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και στις απαιτήσεις της κοινωνίας της πληροφορικής και του διαδικτύου.

Ο τρίτος άξονας είναι η εξασφάλιση ενός ολοκληρωμένου, ελκυστικού, ευέλικτου και υψηλής ποιότητας συστήματος Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, που να ανταποκρίνεται στις σημερινές και μελλοντικές ανάγκες της Κυπριακής κοινωνίας και οικονομίας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικά βήματα που βελτιώνουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος, όπως:

• Η σταδιακή αλλαγή του συστήματος πρόσληψης των εκπαιδευτικών μας και η καθιέρωση πρόσληψης με κριτήρια ποιοτικά.
• Η αλλαγή της μορφής του Λυκείου μας με τη συγκρότηση στοχευμένων και με ουσιαστικό περιεχόμενο Κατευθύνσεων.
• Η θεσμοθέτηση ενός πιο αξιόπιστου συστήματος αξιολόγησης των μαθητών μας.
• Η αλλαγή των κανονισμών λειτουργίας των Κανονισμών Λειτουργίας των Δημοσίων Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης, με στόχο την αποτελεσματικότερη και πιο παραγωγική λειτουργία των Σχολείων μας.
• Η απεξάρτηση των εξετάσεων απόλυσης από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση από τις εξετάσεις εισαγωγής στα Πανεπιστήμια.
• Η πιλοτική εφαρμογή από τη νέα σχολική χρονιά της πιστοποίησης της γνώσης της αγγλικής γλώσσας.

Σίγουρα στην εκπαίδευση οι αλλαγές χρειάζονται χρόνο για να φέρουν τα προσδοκόμενα αποτελέσματα. Παράλληλα όμως χρειάζονται να γίνουν πολλά ακόμα, όπως:

• Η θεσμοθέτηση ενός νέου συστήματος αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Το υφιστάμενο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, κατά γενική ομολογία, είναι αναχρονιστικό και άδικο.
• Η καθολική εφαρμογή ενός συστήματος συνεχούς επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών μας με την ουσιαστική ενίσχυση των επιμορφωτικών δομών που ήδη υπάρχουν. 
• Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του παθογενούς φαινομένου της παραπαιδείας. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η επέκταση του χρόνου λειτουργίας των σχολείων μας, πράγμα το οποίο θα αυξήσει την αποτελεσματικότητά τους και θα βελτιώσει την πολυμορφία τους.
• Η αναμόρφωση, ο εκσυγχρονισμός και η ενίσχυση των υπηρεσιών επαγγελματικού προσανατολισμού και η αποτελεσματική καθοδήγηση των νέων μας.
• Ο εκσυγχρονισμός του νομοθετικού πλαισίου για την ειδική εκπαίδευση, πλαίσιο που βασικά είναι αναλλοίωτο τα τελευταία 20 χρόνια και σε πολλούς τομείς είναι αναποτελεσματικό.
• Η διοικητική και οικονομική αυτονόμηση της σχολικής μονάδας και η ανάπτυξη δικών της δημιουργικών πρωτοβουλιών με βάση τις ιδιαιτερότητές της και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μαθητικού πληθυσμού της.

Απ΄ ό,τι φάνηκε πιο πάνω, μεγάλης σημασίας είναι, στην προσπάθειά μας για βελτίωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, και ο ρόλος των εκπαιδευτικών. Πέρα, όμως, από τη σωστή επιλογή τους και τη δικαιότερη αξιολόγησή τους, σημαντική για την αποτελεσματικότερη άσκηση των καθηκόντων τους είναι και η διασφάλιση του κύρους και της αξιοπρέπειάς τους. Αντίθετα, η μείωση του κύρους και της αξιοπρέπειας των εκπαιδευτικών υπονομεύει κατά κύριο λόγο την ίδια την εκπαιδευτική πράξη. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού για την προστασία της αξιοπρέπειας των εκπαιδευτικών λειτουργών του, αλλά εξίσου μεγάλη είναι και η ευθύνη των ίδιων των εκπαιδευτικών για τη διαφύλαξη του κύρους του λειτουργήματός τους.

Σε έναν κόσμο γεμάτο απαιτήσεις και νέες προκλήσεις η προχειρότητα, η αναποφασιστικότητα, η απουσία εκπαιδευτικού οράματος και η κομματική εκμετάλλευση των ζητημάτων της παιδείας δεν έχουν θέση. Το σχολείο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως χώρος παροχής όχι απλών γνώσεων αλλά πρώτιστα ως χώρος παιδείας και καλλιέργειας ανθρωπιστικών αξιών και των αναγκαίων δεξιοτήτων. Το ζητούμενο είναι η διαμόρφωση ενός εκπαιδευτικού οράματος χρήσιμου για τις επόμενες γενιές και όχι για τις επόμενες εκλογές.

Οφείλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας την ευκαιρία και τη δυνατότητα να αποδείξουν ότι μπορούν να σταθούν ισότιμα στο ευρωπαϊκό και διεθνές σκηνικό, στο οποίο εντάσσεται η Κύπρος μας. 

Τους το χρωστάμε, αλλά και το αξίζουν.